هدایت سعودی یا اقدام خودسرانه داعش؟

2 سناریوی حملات تروریستی تهران

کدخبر: ۱۷۱۱۵۱
حملات تروریستی دیروز تهران که به زخمی و شهید شدن تعدادی از هموطنان انجامید، اولین حمله گروهک‌های تروریستی در ایران در این مقیاس عملیاتی بود که این پرسش را مطرح کرده که هدف از این عملیات در مقطع کنونی چیست و چرا تروریست‌ها ایران را به‌عنوان گزینه خود انتخاب کرده‌اند؟
2 سناریوی حملات تروریستی تهران

به گزارش اقتصادنیوز ، در پاسخ به این پرسش‌ها باید این اقدام را در راستای دو سناریوی اصلی مدنظر قرار داد: سناریوی اول که به استناد تحلیلگران و کارشناسان محتمل‌ترین سناریو است، اقدام عربستان برای ضربه زدن به ایران بعد از اظهارات مقامات سعودی برای کشاندن جنگ در داخل ایران است.

در مقابل سناریوی دوم معتقد است که تکفیری‌های داعش خود به صورت مستقیم و بدون هماهنگی با دولت‌هایی چون عربستان سعودی اقدام به این حمله کرده‌اند، چرا که ضرباتی که از ایران در عراق و سوریه خورده‌اند، آنها را به سمت انتقام کشانده است. در این نوشتار همچنین پیشنهادهایی برای اتخاذ یک رویکرد منسجم در قبال چنین حوادثی نیز ارائه شده است.

سناریوی اول: اقدام عربستان سعودی

محتمل‌ترین سناریویی که در این فضا مطرح شده است، اقدام عربستان سعودی برای ضربه زدن به ایران به‌خصوص بعد از اظهارات محمد بن‌سلمان جانشین ولیعهد و وزارت دفاع سعودی است که ماه گذشته در گفت‌وگو با شبکه «ام‌بی‌سی» با رد گفت‌وگو با ایران، ابراز کرد که ما منتظر نخواهیم ماند که ایران جنگ را به داخل مرزهای عربستان بکشد، بلکه این عربستان است که نبرد را به داخل ایران خواهد کشاند. همچنین توئیت دیروز صبح عادل الجبیر، وزیر خارجه عربستان چند ساعت قبل از وقوع حمله تروریستی مبنی بر اینکه ایران باید به‌خاطر حمایت از تروریسم تنبیه شود، سند دیگری از این تمایل و گرایش مقامات سعودی به انجام عملیات‌های مستقیم در ایران است که نشان می‌دهد مقامات سعودی از حملات تروریستی آگاهی کامل داشته و به احتمال زیاد این حملات را مدیریت کرده‌اند.

این اظهارات از سوی مقامات سعودی به‌خصوص بن‌سلمان مرد همه کاره عربستان نشان می‌دهد که سعودی‌ها همواره مصمم به عملیات تخریبی علیه تهران در سطوح مختلف بوده‌اند که پیش‌تر نمونه‌های آن را در شرق ایران مشاهده کردیم. این راهبرد در واقع به‌دلیل آنچه نفوذ تهران در پایتخت‌های عربی به‌خصوص در بغداد و دمشق خوانده می‌شود، صورت گرفته و در چند سال اخیر ریاض به انحای مختلف درصدد بوده تا با فشار و وارد کردن ضربه بر ایران، رقیب خود را مجبور به عقب‌نشینی کند. در تحلیل این سناریو باید گفت که یکی از ابزارهای اصلی عربستان سعودی برای پیشبرد سیاست خود در منطقه به‌خصوص پس از اشغال عراق و افغانستان، استفاده از گروه‌ها و گروهک‌های تروریستی برای ضربه زدن و مدیریت رفتار رقبایش در سطح منطقه بوده است. عربستان هم در سطح گفتمانی-ایدئولوژیک و هم در سطح پشتیبانی- لجستیک از این گروه‌ها حمایت کرده و امروزه در بسیاری از کشورهای اسلامی، عربی و آفریقایی و حتی برخی کشورهای اروپایی، سلفی‌های مرتبط با عربستان حضور و فعالیت پررنگی دارند که بخشی از آن در عملیات‌های تروریستی نمود پیدا کرده است.

سناریوی دوم: اقدام خودسرانه تروریست‌ها

در مقابل، اما سناریوی دیگری که در این فضا مطرح می‌شود، به اقدام مستقیم و خودسرانه تروریست‌ها برای انتقام از ایران بر می‌گردد. حضور میدانی ایران در عراق و سوریه برای پاکسازی تروریست‌ها که بسیار موفق بوده و توانسته سرزمین‌های این دو کشور را با کمک دولت عراق، روسیه و سوریه آزاد کند، باعث کینه و انتقامجویی تروریست‌ها از این رویکرد ایران شده است که نمود خود را در حمله دیروز نمایان ساخته است.

فارغ از این واقعیت که ایران امروزه در جنگ مستقیم علیه تروریسم هم در سطح فردی و هم در سطح ائتلاف با متحدانی چون روسیه، عراق و سوریه قرار دارد که این مساله باعث اقدام متقابل تروریست‌ها شده است، اما نکته دیگری که باعث شده ایران همواره در سیبل اقدامات و اتهامات گروه‌های تروریستی قرار بگیرد، ماهیت شیعی بودن آن و حمایت تهران از منافع و ارزش‌های شیعیان در سطح منطقه است.

تحلیل و تبیین منظومه فکری و راهبردی گروه‌های تروریستی به‌عنوان یک جریان سیاسی با گستره منطقه‌ای و بین‌المللی نشان می‌دهد یکی از اهداف اصلی تمامی گرایش‌های سلفی و وهابی به‌خصوص طیف رادیکال و تکفیری آنها، مبارزه با شیعیان به‌خصوص در کشورهای مسلمان به‌طور ویژه دولت‌های شیعه چون ایران است. بنابراین تروریست‌ها فارغ از اینکه مورد حمایت دولت‌هایی چون عربستان قرار بگیرند یا نگیرند، خود به لحاظ مولفه‌های ذهنی-ادراکی نسبت به طراحی عملیات برای ضربه زدن به منافع و ارزش‌های شیعیان اقدام کرده و خواهند کرد، اگرچه در این مورد هم باز پیکان اتهامات متوجه عربستان است که به لحاظ گفتمانی مادر تمامی جریان‌های برآمده از دل اندیشه سلفی-وهابی است.

نکته سومی که این سناریو را به واقعیت نزدیک می‌کند، فیلم منتشر شده از تروریست‌ها است که گفته می‌شود به زبان عربی نزدیک به تونس و لیبی صحبت می‌کنند. به‌خصوص که داعش شاخه لیبی نیز مسوولیت این اقدام تروریستی را بر عهده گرفته است. بنابراین می‌توان گفت که پس از آنکه داعش در عراق و سوریه در روند ضربات ائتلاف علیه تروریسم هم از سوی ایران و متحدانش و هم از سوی غرب و برخی دولت‌های عربی قرار گرفت، مجبور به انتقال نیروهایش به سرزمین‌های مستعد همچون لیبی و یمن شد. از این‌رو می‌توان نوعی ارتباط بین عاملان این حمله و داعش شاخه لیبی برقرار ساخت.

راهبردها

از این‌رو و پس از تبیین دو سناریوی موجود، موضوعی که مطرح می‌شود؛ اتخاذ راهبردهای فوری، مناسب و موثر ایران در کوتاه مدت و همچنین میان مدت برای پرهیز از تکرار چنین حوادثی است. از آنجا که پاسخ مفید و فوری به این عملیات باید در کوتاه‌مدت صورت بگیرد، اما اقدامات مناسب و موثر در میان‌مدت باعث ضریب اطمینان و امنیت بیشتری خواهد شد. در این میان می‌توان این راهبردها را هم در سطوح داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی به‌عنوان پیشنهاد مطرح کرد:

- انسجام و وحدت‌بخشی ملی در داخل کشور به‌خصوص حمایت یکپارچه و همگرایانه از دولت و نیروهای نظامی و امنیتی که در فضای موجود، مسوول برقراری امنیت و مبارزه با تروریسم هستند. بنابراین پرداختن به موضوعات حاشیه‌ای و جناحی مبنی بر اینکه دولت نتوانسته در برقراری امنیت برای جلوگیری از چنین حادثه‌ای مبادرت ورزد، اقدامی خلاف منافع ملی در شرایط حساس کنونی است. از سوی دیگر عامل دیگری که ‌باید در کوتاه مدت در دستور کار قرار بگیرد تا بتوان از نتایج آن در میان‌مدت بهره‌مند شد، وحدت دینی-مذهبی و حمایت از اقوام و اقلیت‌ها به‌خصوص در مناطق اهل سنت است. در واقع نباید این موضوع به محملی برای تفرقه و واگرایی تبدیل شود و در این خصوص باید به اقلیت‌ها توجه بیشتری شود.

- تمهیدات کنترلی در پیرامون مرزها و اماکن حساس که همواره از سوی تروریست‌ها برای ضربه زدن به نمادها در دستور کار قرار می‌گیرد.

-افزایش همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی با کشورهایی که دغدغه و تهدید امنیتی مشترک از ناحیه تروریسم و مشخصا داعش دارند عامل بسیار مهمی در قطع کردن شبکه‌ها و هسته‌های گروه‌های تروریستی به‌خصوص داعش است.

- جهت دادن به دیپلماسی رسانه‌ای و رسمی کشور مبنی بر اینکه ایران خود قربانی تروریسم است و پاسخ دادن به برخی ادعاهای بی‌مفهوم در قبال ایران. به‌خصوص با توجه به استقبالی که مقامات اروپایی از نقش ثبات‌ بخش ایران در منطقه دارند، این موضوع می‌تواند در دستور کار قرار بگیرد. همزمان افشای نقش عربستان در حمایت‌های مالی و عقیدتی از تروریست‌ها که امروزه معترف و مورد استناد مقامات و محافل فکری آمریکایی نیز قرار دارد. -ائتلاف‌سازی برای مقابله و مبارزه با تروریسم به‌خصوص مشارکت فعال‌تر در راهبردهای ضدتروریسم در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی به شرط تعهد جدی بازیگران مشارکت‌کننده در ائتلاف برای تمرکز و مبارزه موثر ائتلاف بر پدیده تروریسم و پرهیز از اقدامات فرقه‌گرایانه.

گزارش از کامران کرمی

اخبار روز سایر رسانه ها
    تیتر یک
    کارگزاری مفید