سرچشمه را رها کرده اند و به نقاط پایین تر نگاه می کنند
ندا کمرئی: به اعتقاد بسیاری از فعالان اقتصادی زمانی که قرار بود در فاز اول هدفمندسازی یارانهها ۳۰درصد از درآمدهای هدفمندی یارانهها به بخش تولید اختصاص یابد این اتفاق رخ نداد و در کنار این مشکلات دیگری امروز برای بخش تولید کشور وجود دارد. در همین زمینه غلامحسین شافعی، رئیس اتاق بازرگانی ایران در گفتوگو با اقتصادنیوز میگوید: در شرایط فعلی یکی از دردهای کهنهای که تولید ما دارد این است که در ابتدای هدفمندکردن یارانهها یک بخشی به نام تولید در حدود ۳۰، ۳۵ درصد درنظر گرفته شد. این میزان برای این بود که اولاً صنعت ما نوسازی شود، از فرسودگی دربیاید و بتوانیم از تکنولوژی روز استفاده کنیم تا صرفهجویی انرژی اتفاق بیفتد ولی عملا این اتفاق رخ نداد و امکاناتی برای تولید کشور رخ نداد که بتواند با رقبای خارجی خود رقابت کنند. مشروح این گفتوگو را میخوانید:
* از موانع بر سر راه تولید شروع کنیم. اخیراً به طور رسمی اعلام شده است که سهم تولید از هدفمندسازی یارانهها پرداخت نمیشود و حتی نمایندگان مجلس نیز اعلام کردهاند که پرداخت سهم تولید منتفی شده است. سرمایه در گردش بخش تولید بسیار کم است و بانکها هم تزریق منابع نمیکنند. در این زمینه نظرتان چیست و بنگاههای تولیدی برای تامین سرمایه در گردش خود چه راهی دارند؟
در مورد آنچه که بر ما گذشته است شما خودتان هم اطلاع دارید که واقعاً چه موقعیتهای طلایی را ما در توسعه اقتصادی کشور داشتیم و چه درآمدهای ارزندهای را به دست آوردیم. اما بخش تولید ما نه تنها سر برنیاورد بلکه سر فروآورد. در شرایط فعلی یکی از دردهای کهنهای که تولید ما دارد این است که در ابتدای هدفمندکردن یارانهها یک بخشی به نام تولید ۳۰، ۳۵ درصد درنظر گرفته شد. این میزان را درنظر گرفتیم که اولاً صنعت ما نوسازی شود، از فرسودگی دربیاید و بتوانیم از تکنولوژی روز استفاده کنیم تا صرفهجویی انرژی اتفاق بیفتد.
این اتفاق رخ نداد، این در حالی است که ما در وضعیتی هستیم که اگر تحریم هم وجود نداشت به دلیل فرسودگی فراوان صنایع، افزایش قیمت تمامشده و نداشتن کیفیت مطلوب بدون مشکل نبودیم. متاسفانه برای صنعتگران ما امکانات لازم فراهم نشد که بتوانند قدمی در جهت تعالی صنعت بردارند. در حال حاضر هم هرچه که میگذرد این وضعیت برای تولید بدتر میشود.
دومین موضوع این است که در وضعیت موجود آنچه که برای یک بار باید به آن توجه کنیم این است که ما یک بار بیاییم تولید را در کشور بر مصرف مقدم بدانیم. اول باید سراغ تولید برویم تا مصرف درست شود. 100 درصد و به طور مسلم اگر از تولید قوی برخوردار باشیم و بهرهوری در تولید بالا برود کاهش مصرف انرژی اتفاق میافتد و قیمت تمامشده کالاهای ما خودبهخود پایین میآید. همچنین در این شرایط مصرف هم به نقطه مطلوب خودش میرسد. آنچه که ما تا الان انجام دادیم عکس این قضیه بوده است. مدام رفتیم سراغ مصرف، مدام سرچشمه را گذاشتهایم کنار و به نقاط پایینتر نگاه میکنیم. بنابراین باید تصمیم گرفته شود تا این مساله مورد توجه قرار گیرد.
*جایگاه بسته حمایتی در این بین چگونه ارزیابی میکنید؟
بله، آنچه که ما الان با آن مواجه هستیم همان بستهای است که دولت داده است. این بسته نقاط قوت فراوانی و نقاط ضعفی دارد. اگر این بسته به درستی اجرا شود استفاده از نقاط قوتی که در این بسته هست حتماً در تولید ما میتواند اثرگذار باشد. به عنوان مثال یکی از مواردی را که از قبل مرتب به عنوان یک خواسته مطرح کردیم و در این بسته هم آمده همان اصلاح نظام بانکی کشور است. در این بسته موضوع خروج بانکها از بنگاهداری مطرح شده است. امیدوارم که این مورد از مرحله تصویب تا مرحله عمل پیش برود و حرفها حتماً عملی شود. خب این یک نقطه قوتی است که میتواند منابع جدید را وارد بنگاههای تولیدی ما کند. پول در چرخه داخلی بانکها گردش نخواهد کرد و یک جا نخواهد ایستاد. هر کدام از بخشها میتواند بیاید در موضوع تولید.
مورد دیگری که باز خواسته ما بود، این است که ما واقعاً از بازار سرمایه استفاده مناسب نمیکنیم. باید اقدام جدی به عمل آید که واحدهای بزرگ به مفهوم واقعی سود به صنعت و بازار سرمایه ارائه کنند و از منابع بانکی اصلاً استفاده نکنند. منابع محدود بانکی باید بماند برای واحدهای کوچک و متوسط، این موضوع باید حتماً بتواند در شکستن رکود و زیاد کردن بخش تولید ما اثرگذار باشد. این هم در این بسته به آن اشاره شده منتها مهم این است که به درستی اجرا شود یا مواردی مانند مالیات و مواردی دیگری که در بسته عنوان شده است. مهم این است که اینها اجرا شود و نظارت بر اجرایش دقیق باشد، آن وقت این امیدواری هست که مقداری توجه کنیم به اینکه تولید بتواند یک حرکتی را آغاز کند.
*از نظر بخش خصوصی بستهای که درحال حاضر از سوی اقتصاددانان نزدیک به دولت تدوین شده است بیشتر جنبه عملیاتی دارد یا جنبه تئوریک؟ به نظر خود شما آیا این بسته به لحاظ عملیاتی شدن قابلیت اجرا در دنیای واقعی و شرایط فعلی صنعت کشور دارد یا خیر؟
این بسته نقاط قوت و نقاط ضعفی دارد. آنچه به عنوان اتفاق خوب میتوانیم نام ببریم این است که بسته به نقد گذاشته شد. الان هم دولت معتقد است که این بسته خیلی جامع نیست. طرح بلندمدت هم نیست و میگوید که تکمیلش کنید و اگر نظر جدیدی هم هست داده شود و ما آمادهایم که این را تدوین کنیم و قبلاً هم در محافل مختلف داشتیم روی این بسته کار میکردیم. نقاط ضعفی که وجود دارد باید از بین برود. یکی از مواردی که در این بسته به آن اشاره شده، این است که این موارد مطرح در بسته مربوط به سال ۱۳۹۴-۱۳۹۳ است و فکر میکنیم که بسیاری از موارد در این مدت شاید نتوانند به اهدافشان برسند. مخصوصاً ببینید اینها سه قسمت شده، یک ستاره، دو ستاره و سه ستاره. آنهایی که سهستاره است، مصوبات مجلسی میخواهد و باید یک دورانی را طی کند اینکه در سرعت بخشیدن به این قوای سهگانه با هم متفق و مصمم به این مهم باشند ممکن است از نظر سرعت عمل کمک کند، در غیر این صورت ممکن است تا پایان سال ۹۴ هم به خیلی از مواردش دست پیدا نکنند. ممکن است که اگر تحریمها برطرف نشود منابعی که برای بانک مرکزی در نظر گرفتند خود بانک مرکزی برای استفاده از این منابع مشکل داشته باشد. انتقال منابع ممکن است با مشکل روبهرو شود. برخی از مواد بسته یک مقداری آرمانی تهیه شده اما آنهایی که در صحنه عمل هستند باید بیایند و نظرات عملی خودشان را بگویند و دولتها هم به این نظرات توجه کند و این بسته مرتب تکمیل و تسریع شود تا بتواد اشاعه پیدا کند.
*خودتان چقدر امیدوار به اجرایی شدن و تسریع بسته اقتصادی هستید؟
آن موادی که یک ستاره و دو ستاره است امیدواری بیشتری برای اجرایی شدن آنها است. در این مورد هم من مثال بانک مرکزی را زدم که ممکن است اتفاق نیفتد. ولی اینکه دولت مالیات را افزایش ندهد یا حتی مالیات را کاهش دهد خب این دست خود دولت است. دولت میتواند تصمیم بگیرد این کار را انجام دهد یا شکل دریافت مالیات را تغییر دهد. مثلا موضوع مهمی که قبلاً هم مطرح شد بحث عدم پرداخت مالیات از سوی پردرآمدها بود که باید از سوی دولت ساماندهی شود. خب این دست خود دولت است که بیاید نظام جامع مالیاتی را درست کند و فرار مالیاتی را در کشور از بین ببرد. اما مواردی هم هست که خود دولت به تنهایی نمیتواند کاری کند و نیازمند همکاری قوای سهگانه است که خب ممکن است سرعت عملش به اندازه کافی نباشد.
*آقای شافعی چند وقت پیش آقای ربیعی وزیر کار مسائلی را مطرح کردند در مورد پرداخت بدهی دولت به بدهکارانی که الان در زندان هستند. یعنی بدهکارانی که نتوانستهاند طلب خود از دولت بگیرند و از سوی دیگر نتوانستد بدهی خود به بانکها را بپردازند و الان زندان هستند. از نظر شما آیا تهاتر بدهی دولت و این بدهکاران ممکن است؟ آیا شما از تصمیم دولت در این زمیه اطلاعی دارید؟
البته موضوع بدهکاری دولت به بنگاهها به عنوان یک برنامه مهم در بسته دیده شده که خواسته قبلی ما هم این است که برای این مسئله هرچه سریعتر تصمیمگیری شود. بر اساس آنچه در بسته دیده شده منابعی هم برای پراخت بدهی دولت به بدهکاران دیده شده که با تکیه بر همان اوراق صکوک و غیره است. اگر این بند از بسته اجرا شود خود آن اوراق صکوک میتواند بخش مهمی از مشکلات را حل کند، بدون اینکه رد و بدل شدن پولی وجود داشته باشد و روی تورم هم اثر بگذارد. حتی ما فراتر از این برای اینکه دیگر اتفاق نیفتد پیشنهاد کردیم که دولت اگر به بخش غیربانکی بدهکار بود و نتوانست در سر موعد آن را پرداخت کند جریمه آن را هم باید پرداخت کند. مطابق آن جرائمی که خود بانکها میگیرند. اما در این ارتباط خب ما این قضیه را هم باید قبول کنیم که روی منابع مالی دولت هم سهم دارد. ولی استفاده از این اوراق صکوک من فکر میکنم اگر سرعت عمل بدهند بخش عظیمی از این مشکلات میتواند حل شود و گرفتاری فعالان اقتصادی را حل کند. از آن طرف معوقات بانکی هم کم میشود. چون خیلیها اگر طلبشان را از دولت بگیرند بدهیشان را به بانکها میتوانند پرداخت کنند.