ارزهای نفتی را در صنعت «پس‌انداز» کنیم

شاید در ظاهر امر، افزایش قیمت جهانی نفت در دهه گذشته که منجر به کسب بالا‌ترین درآمدهای نفتی قرن اخیر در دوره دولت‌های نهم و دهم شد، دولت مردان و مردم را خوشحال کرد که درآمد کشور افزایش یافته است.

• در این حالت، درآمد حاصل از فروش دارایی افزایش یافت اما تولید ثروتی رخ نداده بود. این درآمد زودگذر است چون درآمدزایی و تولید ثروت حاصل دسترنج کارگر ایرانی در خطوط تولید کارخانجات و عرضه و صادرات محصولات با ارزش افزوده بالا نیست بلکه درآمد ناشی از فروش سرمایه و دارایی تمام شدنی است.

باید باور کنیم که نفت خام را به بهای ناچیز به بازار جهانی می‌فروختیم و می‌فروشیم و مشتریان نفت ما، عمدتا «آن را در چرخه صنعتشان بکار می‌گیرند و به توسعه و پیشرفت و تولید و اشتغال کشورشان کمک می‌کنند و ما در ازای درآمدهای نفتی، کالاهای تولیدی کشورهای مختلف را وارد و مصرف می‌کنیم و به اشتغال و تولید و رشد اقتصادی واقعی کشورهای دیگر کمک می‌کنیم.

• یعنی ما به دو طریق به صنعت و تولید و رشد اقتصادی دیگر کشور‌ها کمک می‌کنیم: یکی صادرات نفت خام و دیگری واردات کالاهای نهایی.

• ما به» خام فروشی «عادت کرده‌ایم. درآمدهای سرشار نفتی، ما را تنبل و مصرف کننده بار آورده است نه صنعتگر و تولید کننده.تحقق اقتصاد مقاومتی با اقتصاد متکی به درآمد نفت خام ممکن نیست اما برای تحقق این هدف، نیازمند منابع درآمدی و تولید ثروت مطمئـن و پایدار برای جایگزینی درآمد نفت هستیم.

• این تولیدثروت و درآمد مطمئـن و پایدار را را باید در صنعت جستجو کرد. در حال حاضر با تحریم نفتی و سپس کاهش قیمت نفت، درآمد نفتی کشور تقریبا» به یک پنجم درآمد قبل از تحریم رسیده است، یعنی ناخواسته، کاهش وابستگی به نفت را تجربه می‌کنیم هرچند بودجه جاری و عمرانی زیر فشار است.

• آیا نمی‌توانستیم یا نمی‌توانیم با صادرات غیرنفتی کالا‌ها و فراورده‌های باارزش افزوده بالا، جای کمبود درآمد نفت را پر کنیم؟ پاسخ مثبت است.

• این نگرانی جدی وجود دارد که با رفع تحریم فروش نفت، دوباره به درآمدهای سرشار نفت خام وابسته شویم و از تجربه خوب ناخواسته دو سال اخیر استفاده نکنیم و دوباره صنعت را فراموش کنیم همانگونه که تولید از هدفمندی یارانه‌ها سهمی نبرد.

• همچنین با رفع تحریم‌های بانکی، به منابع عظیم دارایی‌های ارزی بلوکه شده سال‌های اخیر دست می‌یابیم. ظاهر امر مثبت و خوشحال کننده است اما چه برنامه‌ای برای این منابع داریم. آیا قرار است مانند قبل، بخش عمده آن به هر نحو بین مردم توزیع یا صرف واردات کالاهای مصرفی شود که نتیجه‌ای جز تورم بالا، بیکاری، رشداقتصادی منفی، رکود تورمی، اتمام منابع و... نخواهد داشت یا قرار است با کمک به چرخ تولید و صنعت، به تولید ثروت ملی، رشد اقتصادی، اشتغال مولد و... کمک کند؟

• پیشنهاد می‌شود تا زمانی که برنامه درستی برای استفاده بهینه از این منابع برای تولید ثروت از طریق توسعه صنایع مولد با ارزش افزوده بالا نداریم، دست به ارزهای بلوکه شده نزنیم و آن را هدر ندهیم و اتفاقا «از تحریم نفت و کاهش شدید وابستگی بودجه به نفت هم استقبال کنیم.

استفاده از منابع ارزی آزاد شده در صنعت برای تولید ثروت و جایگزینی درآمد نفت:

با یک برنامه مناسب (شاید در یک افق سه تا پنج ساله)، با حمایت درست از صنعت دارای مزیت نسبی رقابتی و ارزش افزوده بالا و ایجاد بستر‌ها و زیر ساختهای مناسب، حتی می‌توانیم به نقطه‌ای برسیم که از درآمد صادرات نفت خام بی‌نیاز شویم:

۱. تخصیص بخش عمده ارزهای آزاد شده به صورت تسهیلات ریالی یا ارزی با بهره زیر پنج درصد به سرمایه‌گذاری در اولویت‌های دارای بالا‌ترین ارزش افزوده و ترجیحا» زود بازده (نه با تعریف سابق طرح‌های زود بازده) و دارای بازارهای جذاب صادراتی یا دارای قابلیت جایگزینی واردات. (مانند: سیمان، صنایع پلیمری، محصولات کشاورزی و دامی و...)

o حمایت از تولیدکنندگان برای انتقال تکنولوژی، خطوط تولید، ماشین آلات و دانش فنی در تولیداتی که در کشور بازار قابل توجهی داشته یا فرصت‌های صادراتی بزرگی دارند. (استفاده از ظرفیت خالی بنگاه‌های تولیدی، افزایش بهره‌وری و اشتغال)

o حمایت از سرمایه‌گذاری بخش خصوصی با جذب سرمایه‌گذاران خارجی در تولید کالاهای مصرفی دارای حجم و ارزش بالا در واردات کشور که کشورمان در تولید آن‌ها دارای مزیت نسبی است یا می‌تواند مزیت نسبی را کسب کند. (مثال: علوفه، دانه‌های روغنی، غلات، لوازم خانگی و...)

۲. ایجاد و توسعه پالایشگاه‌ها و صنایع پتروشیمی جدید و پیشرفته و بازسازی و بهبود فرایندهای موجود برای افزایش راندمان آن‌ها با هدف تولید محصولات فرآوری شده برای جایگزینی واردات و توسعه صادرات.

۳. تعریف بسته‌های تشویقی مالیاتی و بیمه‌ای برای افزایش سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در افزایش تولید برای بازار داخل و صادرات، ‌ نوآوری و کاهش مصرف انرژی و افزایش اشتغال.

۴. وابسته کردن درآمد دولت به تولید بخش خصوصی یعنی مالیات: بهبود فضای کسب‌وکار و حمایت از تولید بخش خصوصی با هدف رشد تولید و اشتغال و کسب درآمدهای مالیاتی ناشی از تولید و حرکت چرخ صنعت.

۵. فرهنگ‌سازی برای ارزش نهادن بر «کار و تولید» و اجرای سیاست‌های کلان اشتغال، ابلاغ شده از سوی مقام معظم رهبری در سال ۹۰

جمع بندی:
به‌دلایل زیر، صنعت، "مطمئـن‌ترین و بهترین حساب پس‌انداز" برای ارزهای آزاد شده است:
1. برگشت اصل سرمایه حتی با سود تعریف شده به بیت المال (صندوق توسعه ملی)
2. کمک به خروج از رکود، رشد اشتغال پایدار، افزایش بهره وری و رشد اقتصادی پایدار
3. کمک به کاهش واردات کالاهای مصرفی و افزایش صادرات غیر نفتی
4. کاهش تورم، تقویت پول ملی و افزایش قدرت خرید تورم
5. کاهش وابستگی به درآمد نفت خام، تحقق اقتصاد غیر نفتی و تحقق اقتصاد مقاومتی
6. کمک به جذب سرمایه‌گذاران خارجی در بخش صنعت چه بصورت مستقیم و چه بصورت مشارکت‌های بین المللی تولیدکنندگان داخلی
7. مثبت شدن تراز تجاری صادرات غیر نفتی، افزایش سهم ایران در تجارت بین الملل و تبدیل شدن ایران به قدرت بزرگ اقتصادی منطقه با توسعه پایدار صنعتی

* کارشناس اقتصاد انرژی