با کاهش نرخ سود، رونق به بازارسرمایه بازمی‌گردد؟

فرهنگ قراگوزلو در گفت‌وگو با اقتصادنیوز اظهار کرد: در صورتی که نرخ سود بانکی به صورت واقعی کاهش یابد مطمئنا بر بازار سرمایه تاثیر می‌گذارد اما اگر نرخی به‌ صورت دستوری تعیین شود و هیچکس آن را اجرا نکند یا موسسات و بانک‌های متخلفی وجود داشته باشندکه به خاطر اوضاع ساختار مالی بد و دارای معوقات بالا همچنان در رقابت با جذب سپرده باشند و نگذارند نرخ سود کاهش یابد، تاثیر کاهش این نرخ بر بازار سرمایه محسوس نخواهد بود.

عضو هیات‌مدیره شرکت سبدگردان آسمان در این راستا گفت: بزرگ‌ترین مشکلی که در اقتصاد کشور در رابطه با نرخ سود وجود دارد این است که مردم نرخ بازده دارایی با درآمد ثابت (fix income) را معادل مفهوم بازده بدون ریسک (risk free) می‌بینند. یعنی افراد در مورد انتخاب گزینه سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت، تنها معیار بالاتر بودن نرخ سود را در نظر می‌گیرند و به هیچ وجه، به دلیل دادن سودهای بالای بدون حساب کتاب به سپرده‌گذاران در سمت چپ ترازنامه که بازده متناسب با ریسک را در سمت راست ترازنامه خود بوجود نمی‌آورند، احتمال سوخت شدن پول را در مورد پول خود که در موسسات یا بانک‌های ریسکی گذاشته‌اند، ندیده‌اند.

او گفت: شاید دلایل رفتار مردم در این رابطه این باشد که مدیران و تصمیم‌گیرندگان کلان اقتصادی هنوز مفهوم نکول کردن (default) و ریسک و درجه اعتباری را در بین مردم جا نینداخته‌اند. این مفهوم زمانی در بین مردم جا می‌افتد که افرادی که پول‌شان را در چنین موسسات غیرمجازی گذاشته‌اند سوخت شود. شاخصه این گونه موسسات و بانک‌ها این است که تنها ابزارشان برای جذب پول مردم‌، دادن نرخ‌های بالاتری است که در واقعیت اقتصاد خلق نمی‌شود و در عمل تسهیلات‌گیرندگان قادر به پرداخت اصل و سود نیستند و مطالبات معوق‌شان افزایش یافته و در حقیقت بعد از دوره‌ای از زمان وارد بازی پانزی (Panzi game) می‌شوند. یعنی سودهایی برای سپرده‌گذار قبلی محاسبه می‌کنند و به آنها می‌دهند که در واقع مفهوم جریان واقعی نداشته و از اصل پول سپرده‌گذارانی است که جدیدا در آن موسسه یا بانک سپرده‌گذاری می‌کنند.

این کارشناس بازار سهام معتقد است: از این رو برای درک این مفهوم توسط سپرده‌گذاران تنها راه‌، اجازه دادن به برشکستگی چنین موسسات و بانک‌ها یا سوخت شدن قسمتی از پول سپرده‌گذارانی است که در این نوع موسسات سپرده‌گذاری می‌کنند و در صورت عدم اتخاذ زودتر چنین تصمیمی، مشکلات و بازی پانزی در این موسسات و بانک‌ها تا اندازه‌ای بزرگ خواهد شد که کل اقتصاد را در برگرفته و راه برگشتی وجود ندارد.

قراگوزلو افزود: راه دیگر مجبور به افزایش سرمایه دادن چنین موسسات و بانک‌ها تا حدی است که نسبت‌های کفایت سرمایه بر اساس قوانین بازل رعایت شود و نسبت‌های مزبور با نظارت دقیق‌تر بانک مرکزی در آینده حفظ شود. در این روش سهامداران و مدیران چنین بانک‌ها و موسساتی تا حدودی هزینه عدم رعایت قوانین را خواهند داد و در آینده به هر قیمتی وارد بازی جذب سپرده با نرخ‌های بالا نخواهند شد و آنها نیز مفهوم ریسک اعتباری و نکول را در بین تسهیلات‌گیرندگان خود با دقت بیشتری پیگیری می‌کنند. با توجه به اینکه بازار پول (بانک‌ها و موسسات اعتباری) عمده تامین‌کننده منابع با نرخ ثابت برای شرکت‌ها هستند این توضیحات در مورد آنها داده شد.

عضو هیات‌مدیره شرکت سبدگردان آسمان تصریح کرد: در حال حاضر با گسترش فعالیت شرکت‌های تامین سرمایه‌، اوراق با در‌آمد ثابتی انتشار می‌یابد که هنوز مفهوم ریسک اعتباری در مورد آنها نیز بین سرمایه‌گذاران جا نیفتاده است و همین اتفاق در مورد موسسات و بانک‌های متخلف در سطح کوچک‌تر برای این اوراق که از لحاظ حجمی دارای رشد سریع‌تری در انتشار آنها است، در حال اتفاق افتادن است و اجازه نمی‌دهد با تصمیماتی که وزارت اقتصاد و بانک مرکزی در مورد کاهش نرخ می‌گیرند، نرخ سود به اهداف سیاست‌گذاری‌شده برسد. متاسفانه در این بین حتی دولت نیز، در مورد انتشار اوراق با نرخ‌های بالا دخیل است و اجازه کاهش نرخ واقعی را در بازار نمی‌دهد.

این فعال بازار سهام در رابطه با مطرح شدن دوباره کاهش نرخ سود بانکی بیان کرد:‌ این موضوع را می‌توان از دو زاویه بررسی کرد؛ اولین مورد تاثیر آن بر اقتصاد کشور و بازار‌ها و دومین مورد تاثیر آن را بر بازار سرمایه است. با توجه به نرخ تورم در کشور که تک‌رقمی شده و اوضاع کلان اقتصاد جهانی مخصوصا چین که در فاز رکود یا کاهش نرخ رشد اقتصادی است، حتی نرخ‌های جدید سود بانکی برای تولید‌کنندگان بسیار بالا هستند چراکه قیمت‌های کالاهای کامادیتی به شدت کاهش یافته و بیشتر تولیدات کشور، براساس مواد خام و کامادیتی صورت می‌گیرد.

قراگوزلو افزود:‌ پس باید توجه داشت که بانک‌ها واسط بین منابع خرد سپرده‌گذاران و تولید‌کنندگان هستند و اگر خلق ارزش و بازده متناسب با ریسکی برای تولید‌کنندگان در سطح کلان بوجود نیاید، در بازه زمانی طولانی‌تر‌، اقتصاد و سیستم بانکی کشور وارد بازی پانزی می‌شود به این معنی که نرخ‌های سود بانکی به سپرده‌گذاران پرداخت می‌شود که در واقعیت اقتصاد ایجاد نمی‌شود و پس از دوره‌ای شرکت‌ها و تولید‌کنندگان از اصل دارایی خود نرخ‌های سود را پرداخت می‌کنند یا برشکست شده و قادر به پرداخت آن نخواهند بود و سودهای سپرده‌گذاران جنبه صوری دارد.

او گفت: نرخ سود بانکی می‌بایست با تورم موجود در جامعه و یک نرخ معقول سود واقعی تناسب داشته باشد که در ساده‌ترین مفهوم جمع جبری این دو عدد است و با توجه به اینکه اقتصاد کشور ما از اقتصاد سایر کشورها جدا نیست، می‌بایست نرخ سود واقعی در حدود دو تا سه درصد بیشتر از نرخ تورم تک‌رقمی فعلی کشور باشد و با محاسبات ساده به نرخ‌هایی حتی کمتر از نرخ‌های 15 درصد می‌رسیم.

قراگوزلو معتقد است: در صورت بالاتر بودن نرخ سود واقعی بیشتر از اقتصاد جهانی‌، شرکت‌های تولیدی توان رقابت کردن و حضور در بازار را ندارند و در بلند‌مدت شرکت‌ها و اقتصاد کشور به دلیل پرداخت بیشتر از بازده و خلق ارزش ایجادی‌، از اصل دارایی خود پرداخت می‌کنند و از بین می‌روند.

عضو هیات‌مدیره شرکت سبدگردان آسمان گفت: تاثیر نرخ سود بانکی بالا و به تبع آن نرخ سود واقعی از دو طریق است. تاثیر اول در سودآوری جاری شرکت‌ها است که باعث می‌شود بالاتر از بازده‌ای که دریافت می‌کنند به بانک‌ها پرداخت کنند و سود جاری شرکت‌ها (سود هر سهم ) کاهش یابد.

او ادامه داد: تاثیر بعدی آن نیز، در توجیه‌پذیر بودن طرح‌های سرمایه‌گذاری جدید برای شرکت‌ها ( رشد سودآوری) است. به منظور توجیه پذیر بودن طرحی در مدل‌های نرخ بازده داخلی (IRR) و خالص ارزش فعلی (NPV)‌، فاکتور نرخ سود واقعی که در حال حاضر با مقادیر تورم فعلی مقداری بالای 10 درصد است عامل تاثیر‌گذاری است و توجیه تولید اقتصادی را در قیاس با رقابت جهانی از بین برده و شرکت‌ها با اجرای طرح‌های جدید حتی سودآوری‌شان کاهش می‌یابد.

این فعال بازارسرمایه خاطرنشان کرد: نرخ سود بانکی در بازار سرمایه و قیمت سهام شرکت‌ها در یک فاکتور‌، بیشتر از عواملی که در اقتصاد واقعی دخیل است، تاثیر می‌پذیرد و آن نسبت قیمت به درآمد هر سهم (P/E ) است. نسبت قیمت به درآمد هر سهم رابطه معکوسی با نرخ بازده مورد نیاز سرمایه‌گذاران دارد و هر چقدر مقدار نرخ سود بانکی کاهش یابد، بازده مورد نیاز سرمایه‌گذاران با توجه به ریسک‌های موجود کاهش یافته و در نتیجه نسبت قیمت به درآمد سهام شرکت‌ها افزایش می‌یابد و بازار سرمایه رشد خواهد کرد.

به گفته او، بنابراین با کاهش واقعی نرخ سود بانکی حتما بازار سرمایه که دماسنج اقتصاد است به دلیل بهبود در فاکتورهای سود فعلی (EPS)، رشد سود‌آوری (EPS growth ) و کاهش نرخ بازده مورد نیاز، افزایش خواهد یافت.