میانبر سرمایه‌گذاران برای پذیرایی از گردشگران خارجی در خانه‌های تاریخی

 ساخت هر هتل سه سال زمان می‌برد. به همین علت که کارشناسان به «میانبری» به نام بناهای تاریخی و تغییر کاربری آنها به مراکز اقامتی اندیشیدند، میانبری که باب میل گردشگران خارجی به‌ویژه اروپایی‌ها و امریکایی‌هاست. برای این کار، ساختاری به نام «صندوق احیای بافت و بناهای تاریخی» برای آن به وجود آمده است. این صندوق در دولت گذشته چندان موفقیتی نداشت اما در یکی دو سال گذشته توانسته سرمایه‌گذاران بسیاری را به سمت احیای بافت‌های تاریخی بکشاند. انتخاب‌های استراتژیک و موقعیت‌سنجی‌های دقیق به احتمال قوی یکی از دلایل اقبال سرمایه‌گذاران به بافت تاریخی است.

یک سرمایه‌گذاری ایده‌آل
«مهدی مزرعتی» بهره‌بردار «کاروانسرای گبرآباد» در 5 کیلومتری قمصر کاشان می‌گوید: «کاربری این کاروانسرا در مزایده پذیرایی – رفاهی اعلام شد اما دوباره به صندوق احیای بافت‌های تاریخی درخواست دادیم تا اقامتی – پذیرایی شود.» کاروانسرای گبرآباد موقعیت ویژه‌ای در میان دو شهر که «برند» گردشگری شده‌اند، دارد. جشن‌های گلاب‌گیری، قمصر را در پنج کیلومتری این کاروانسرا به یک برند خوشبو تبدیل کرده و کاشان با خانه‌های تاریخی و باغ فین‌اش یکی از شهرهای گردشگرپذیر کشور است. بنابراین انتخاب این کاروانسرا- با توجه به اینکه پیش از آن خانه‌های تاریخی کاشان قیمت برج‌ها و آسمان‌خراش‌ها را شکسته و خیلی از سرمایه‌گذاران را به سمت بافت‌های تاریخی کشانده برای بهره‌بردار آن خیلی سخت نیست. مزرعتی سال 92 در مزایده شرکت می‌کند و در سال 93 بنا را تحویل می‌گیرد، بنایی صفوی با مساحتی بالغ بر سه هزار و 350 متر. روستای «گبرآباد» یک روستای زرتشتی است که وجود این کاروانسرا می‌تواند راه گردشگر را به آن باز کند. یک مسأله دیگر هم وجود دارد که مزرعتی به آن اشاره می‌کند: «قمصر به رغم «برند» شدن تنها یک هتل دارد که نزدیک به 32 سال از عمر آن می‌گذرد» بنابراین وجود یک کاروانسرا با حال و هوای ایرانی می‌تواند به شب‌مانی مسافران بیشتری در دل این شهر کویری منجر شود. مزرعتی در ابتدا این کاروانسرا را برای 12 سال اجاره می‌کند بعد هم قرارداد متمم برای 24 سال با صندوق می‌بندد. کاروانسرای گبرآباد تا شهر کاشان 20 کیلومتر فاصله دارد، بنابراین مسافران آن می‌توانند در زمان بسیار کوتاهی از آثار تاریخی این شهر باستانی دیدن کنند.

همچنین احیای بافت‌های تاریخی به‌ویژه در مناطق روستایی پیامدهای مثبتی چون ایجاد شغل‌های پایدار و مشاغل کوچک دارد. همانطور که رسیدن خط تلفن به روستای گبرآباد که تا سال گذشته تلفن نداشت تنها پیامد مثبت واگذاری این بنا به بخش خصوصی نیست: «ما برای کاروانسرا با مبلغی بالغ بر 98 میلیون تومان فیبر نوری از قمصر کشیدیم. چون مخابرات بخش خصوصی است و هزینه آن بالاست. مردم این روستا با هزینه کمتری از این فیبر استفاده کردند.»

زنده شدن صنعت سفالگری هم از رهگذر خانه‌تکانی «گبرآباد» یکی دیگر از نتایج زودبازده احیای این بافت تاریخی است: «صنعت سفالگری داشت از بین می‌رفت. اما حالا مردم روستا چند کارگاه کوچک سفال زده‌اند. شعربافی و زیلوبافی هم در حال زنده شدن است. به هرحال در این مدت یک اشتغال‌زایی کوچک و محدود برای روستا به‌وجود آمده است. در نهایت 7-6 کارگاه که اصلاً وجود نداشت، دایر شد.»

ابرکوه هتل ندارد
«سید محسن عظیمی» بهره‌بردار 5 خانه تاریخی هم که از بومی‌های ابرکوه است، میگوید: «آن چیزی که باعث شد او و سایر همکارانش به سمت احیای بافت تاریخی شهر بروند، علاقه آنها به هویت شهر است.» شهری که به رغم داشتن بیش از 400 اثر و ثبت ملی 120اثر آن در فهرست میراث ملی و قرار گرفتن در فهرست «14 شهر گردشگری» کشور یک «هتل» هم ندارد. حتی سروبلند بالای معروف آن هم با نام‌های متعددی چون «سرو چهار هزار و پانصد ساله»، «مسن‌ترین موجود زنده ایران»، «دومین درخت کهنسال و ارگانیسم زنده جهان»، «دومین اثر طبیعی ایران ثبت شده در فهرست میراث ملی» نتوانسته مسیر هتل‌سازی در این شهر تاریخی را برای ماندگاری مسافر باز کند. به گفته عظیمی در این شهر میهمان‌سراهایی وجود دارد که درجه پایینی دارند: «این میهما‌ن‌سراها بیشتر متعلق به ادارات و سازمان‌ها هستند و خدمات استانداردی ندارند.»

عظیمی این مجموعه را، نخستین مجموعه اقامتی شهر می‌داند و می‌گوید: «مجموعه تاریخی پردیس شامل 4 خانه تاریخی متعلق به دوره قاجاری است.» یکی از این خانه‌ها همان بادگیر معروفی است که روی اسکناس دو هزارتومانی نقش بسته است: «خانه آقازاده، تنها بادگیر دو طبقه ایران و جهان و بزرگترین بادگیر از نظر مساحت است.» به گفته «عظیمی» مرمت این خانه‌ها نزدیک به هفت – هشت سال نیمه تمام مانده بود تا او و همکارانش تحت نام یک شرکت در مزایده صندوق احیا، شرکت و بهره برداری از خانه‌ها را از ابتدای سال جاری شروع کردند. او زمان افتتاح فاز اول این خانه‌ها را فروردین ماه اعلام می‌کند و می‌گوید: «فازهای بعدی هم تا پایان سال 95 تکمیل می‌شود.»

او می‌گوید: «برخی از مشاوران به ما گفتند که اگر در جای دیگری سرمایه‌گذاری کنید، بیشتر جواب می‌دهد اما ابرکوه شهر تاریخی است که زیرساخت ندارد و برای سرمایه‌گذاری در این بخش پتانسیل بالایی دارد.» پیش از ابرکوه، کاشان، یزد و... با بهره‌برداری از خانه‌های تاریخی، اقتصادی بودن سرمایه‌گذاری در بافت تاریخی را به اثبات رسانده‌اند. البته عظیمی می‌گوید:« بعد مالی و درآمدزایی برای آنها بعد از حراست و حفاظت از میراث تاریخی شهر قرار دارد.» او زمان بهره‌برداری از این مجموعه را 20 سال اعلام می‌کند و احتمال می‌دهد: «با افتتاح این خانه ها، سرمایه‌گذاران بیشتری به سمت احیای بافت تاریخی شهر بروند.» این خانه‌های تاریخی تا سرو ابرکوه 5 دقیقه فاصله دارد و حتی گردشگر زودتر از این زمان به مسجد جامع ابرکوه می‌رسد.

هتلی در چند قدمی تخت جمشید!
قصه این ساختمان از جشن‌های 2500 ساله در زمان پهلوی دوم شروع میشود. سال 46 این مجموعه که امروز به نام هتل آپادانا شناخته می شود برای سکونت نیروهای خدمات و مهندسانی که محوطه را برای جشن آماده می‌کردند ساخته شد و جامعه هتلداران فارس برنده مزایده بهره‌برداری از آن شده است. حسن سیادتیان رئیس این جامعه به ما می‌گوید: «سال 84 بهره‌برداری از آن به یک شرکت خصوصی می‌رسد و به عنوان هتل افتتاح می‌شود اما به مشکل برمی‌خورد.» به گفته او آپادانا در آن چند سال پلمب بود و همین مسأله به تخریب آن به‌ویژه فضای سبزش منجر می‌شود. رئیس جامعه هتلداران فارس می‌گوید: «زیرساخت هتل را درست کردیم و مرمت بسیار خوبی در آن انجام شده است. سعی می‌کنیم برای عید نوروز افتتاح کنیم.» او نزدیک بودن این هتل به تخت جمشید را دلیل منحصربه فرد بودن آن می‌داند. بنابراین این توضیح لازم است که ساخت هتل در نزدیکی یک اثر مغایر با قوانینی است که حرمت حریم و عرصه آثار تاریخی را یادآوری می‌کند اما با توجه به ثبت جهانی تخت جمشید بعد از انقلاب به نظر می‌رسد تا پیش از آن عرصه و اعیان تخت جمشید مشخص نشده است! به گفته او این هتل 17 اتاق و دو رستوران و یک کافی شاپ دارد. جامعه هتل‌داران پیش از این پنج بنای تاریخی را مرمت و کاربری آن را به خانه سنتی تغییر داده‌اند. آنها به دنبال پنج خانه تاریخی دیگر هستند.

11 روستا پشت کاروانسرای مرنجاب
کاروانسرای مرنجاب به طور موقت در اختیار فرمانداری شهرستان آران و بیدگل بود. به گفته «فخرالله قصابی» مدیرعامل شرکت تعاونی توسعه وعمران دهیاری‌های روستاهای شهرستان آران و بیدگل، وقتی کاروانسرا از سوی صندوق به مزایده گذاشته می‌شود، شرکت تعاونی توسعه 11 روستای این شهرستان هم در مزایده شرکت می‌کند و برنده ماجرا می‌شود تا عواید آن به دهیاری‌های 11 روستا برسد. او می‌گوید:«درآمد این کاروانسرا قرار نیست به شخص برسد ما یک کمیته متشکل از نماینده فرماندار، میراث فرهنگی استان و شهرستان، نماینده هیأت مدیره و مدیرعامل شرکت توسعه تشکیل دادیم.» او درباره اشتغال‌زایی برای جوامع بومی 11 روستا می‌گوید: «25 نفر در این کاروانسرا به کار مشغول خواهند شد که از همه روستاها خواهند بود. همچنین آشپزخانه کاروانسرا را زنان این روستاها خواهند چرخاند.» او به گردشگرپذیر بودن منطقه اشاره می‌کند و می‌گوید: «این کاروانسرا 11 اتاق دارد.» یک شاه‌نشین هم دارد که به گفته او محل پذیرایی از مسئولان و مسافران خارجی است.

«امیر سحابی» یکی از راهنمایان گردشگری آران و بیدگل هم تعداد گردشگران کویر مرنجاب را در هفته تا پنج هزار نفر اعلام میکند که دو هزار نفر آنها «شب‌مانی» دارند. او این کاروانسرا و یک مجموعه دیگر را بزرگترین مجموعه هایی می‌داند که در سال آینده به گردشگران خدمات می‌دهند. سحابی خانه‌تکانی و مرمت کاروانسرای مرنجاب را دلیل ترغیب ایجاد اکوکمپ‌های کوچک و خانه مسافرها توسط بومی‌ها در منطقه می‌داند و می‌گوید:«بومی‌ها علاقه‌مند ورود به صنعت گردشگری شده‌اند.» او اتصال اقتصاد مردم به گردشگری را پاشنه آشیل پذیرش گردشگران در این منطقه می‌داند و می‌گوید: «کاروانسرای مرنجاب در ‌‌نهایت بتواند ۲۰۰ نفر را پذیرایی کند اما برای پذیرایی از ۲ هزار نفر که شب مانی دارند باید به سمت خانه مسافر‌ها رفت.» او نبود مراکز اقامتی در این کویر را باعث زدن کمپ از سوی مسافران و تخریب محیط زیست می‌داند و می‌گوید: «در کنار مشاوره به مجریان کاروانسرای مرنجاب به دنبال آموزش نیروهای خدماتی و نیروهای راهنما به عنوان سفیران فرهنگی در شهر هستیم.»

بافت تاریخی شهر قم
بافت تاریخی شهر قم یکی از ناشناخته‌ترین بافت‌های کشور است. «شهاب علی عرب» سرمایه‌گذار خانه «یزدان پناه» می‌گوید: «از بین رفتن فضاهای تاریخی و البته کمبود آن‌ها در شهر باعث شد تا به سمت احیای آن‌ها بروم.» البته او در زمینه پذیرایی هم سابقه دارد. خانه یزدان پناه ۱۲۰سال قدمت دارد و به گفته عرب بزودی پذیرای مسافران می‌شود. او یکی از برنامه‌های این خانه را بازاریابی و آوردن تور به شهر برای تشویق علاقه‌مندان به سرمایه گذاری در بافت تاریخی عنوان می‌کند و می‌گوید: «نباید اجازه بدهیم بافت تاریخی قم رو به تخریب برود.»

منبع: روزنامه ایران