ایران ناکام در برندسازی
برند یک علامت یا نشانه تجاری برای شناسایی ساده یک کالا یا خدمات با کیفیت است. یک علامت تجاری میتواند ما را به یک غذای لذیذ یا یک هتل و کلوپ ورزشی مشهور یا کفش مشهور معرفی میکند. در این میان برخی برندها برای عموم مردم دنیا آشنا است و برخی حداکثر برای مردم یک کشور قابل شناسایی است.
حال اینکه برخی برندها موفق هستند و جهانی شدند و برخی شکست خورده و در سطح یک کشورباقی میمانند به چند عامل بستگی دارد؛ سرمایه گذاری مستقیم بر روی نشان تجاری و استمرار آن، استفاده از تکنولوژیهای مدرن و حمایتهای دولتی و خصوصی برای برندسازی یک محصول یا کالا تا جهانی شود عوامل موثر برای ساختن یک برند معتبر و جهانی است. در این بین برندهای ایرانی علاوه بر اینکه با مشکل سرمایه گذاری مستقیم بر روی نشان تجاری و استمرار آن، عدم حمایتهای دولتی و خصوصی برای برندسازی و عدم استفاده از تکنولوژیهای مدرن مواجه هستند؛ با چند مشکل دیگر ازجمله تحریم و اثرات آن، عدم وجود سیاستهای اقتصادی و تجاری ثابت و عدم تمایل به پیوستن به سیاست تجارت جهانی مواجه هستند که مانع از معرفی آنها به بازارهای جهانی میشود. سالهاست برند ایرانی از دادن آگهی به شبکههای تلویزیونی و رادیویی بزرگ دنیا محروم است و عدم دسترسی به کانالهای توزیع جهانی برای آن یک معضل بزرگ به شمار میآید. در واقع شاید کمترین اثر تحریم در عدم معرفی برندهای ایرانی در شبکههای تلویزیونی معتبر دنیا است.
گذشته از اینکه برخی برندهای داخلی قادر به پرداخت هزینههای این شبکههای رادیویی و تلویزیونی نیستند. اما نکته قابل توجه استفاده نکردن از تکنولوژی روز دنیا در حوزه برندسازی است. ایران به دلیل محدودیت روابط با دنیای پیشرفته به دلیل سیاست خارجی خود قادر به بهرهگیری از تکنولوژیهای روز دنیا، شیوههای نوین و متخصص این حوزه در شرکتهای معتبر نیست. به طوری که هنوز شرکتهای داخلی به دلیل اینکه قادر به پرداخت الکترونیکی نیستند؛ نمیتوانند به خدمات آنلاین دسترسی داشته باشند.
در واقع برای تولیدکنندگان و تجار ایرانی دسترسی نداشتن به کانالهای توزیع جهانی به دلیل تحریم، عدمحمایت دولت و سرمایهگذاری نکردن شرکتهای خصوصی است. در کنار این شرایط عدم سیاست برون گرایی در داخل ایران به صورت واقعی و عملیاتی در ۳۵ سال گذشته منجر به کاهش ارتباطات جهانی در همه حوزه بویژه غذا شده است. تمرکز بر خودکفایی و خوداتکایی و مقابله با مکانیزمهای رایج دنیا برای جهانی شدن باعث شده برندهای ایرانی نتوانند جایگاه ویژه خودشان را درجهان به دست بیاورند.
اگرچه رویکرد کشورهای توسعه یافته و درحال توسعه جهان با آغاز فعالیت سازمان تجارت جهانی به شدت تغییر کرد ولی ایران در تمام این سال نیز بر خودکفایی تولیدات خود تاکید کرد و برای حفظ امنیت خود مانع از گسترش ارتباطات به شکل واقعی و جدی شد. در مقابل کشورها عربی و کشورهایی همچون چین بر تعامل با اقتصاد جهانی تاکید کردند. درنهایت اقتصاد برونگرا منجر به گسترش برندهای این کشورها در دنیا شد.
البته تعامل با اقتصاد جهان در هر حوزهای هر کشوری را خود به خود به دنبال خودش میکشاند؛ در مقابل هر کشوری که کمتر به این تعاملات بها میدهد، قادر به گسترش روابط تجاری جدید و فعال نخواهد بود و از فضای جدید همچون سایر بازیگران این عرضه بهره لازم را نمیبرد؛ چون در خود غرق شده است. این اتفاق برای اغلب محصولات ایرانی از جمله غذاهای ایرانی افتاده است. در این میان محصولات اندکی همچون زعفران، خاویار و پسته ایران آن هم به دلیل ویژگیها خاص از جمله طعم و میزان تولید درجهان مطرح هستند. درمقابل عمده موادغذایی داخلی به دلیل نبود نگرشی واقعبینانه و جهان بینی صحیح در مورد برندسازی آنها، در بین سایر کشورهای جهان مطرح نیستند. زیرا سال هاست بازار هدف عمده تولیدکنندگان و تجار محصولات داخلی خود ایران است.
در این بازار هدف تولیدگنندکان بخش خصوصی باید با شرکتها و تولیدکنندگان که به صورت انحصاری و نیمه انحصاری محصولی تولید و یا عرضه میکنند، مقابله کنند؛ درنتیجه باتوجه به محدویتهای مختلف و عدم حمایتهای جدی دولت، این تولیدکنندگان و تجار برای معرفی و برندسازی محصول خود در جهان حرکت جدی انجام نمیدهند. البته به رغم همه این مسائل چند سالی است برند حلال ایران که توسط مرکز تحقیقات و اطلاع رسانی اتاق اسلامی، ایکریک ایجاد شده توانسته کشورهایی همچون آلمان، ایتالیا، هند و روسیه را در کنار ۵۷ کشور عضو سازمان اسلامی را درگیر کند و در جهان چندین نمایندگی داشته باشد.
اکنون در برخی کشور ورود محصولاتی که برند حلیت را نداشته باشند؛ ممنوع است. براین اساس در ایران حدود ۱۰۰ شرکت غذایی علاوه بر برند خودشان برند حلیت را نیز دارند. اگر امروز ما برند حلیت داریم به دلیل حمایت دولت است و براین اساس افزایش برندهای مخصوص محصولات غذایی ایرانی نیازمند حمایت ویژه دولت و سیاستهای برونگرا است.
*دبیر کل مرکز تحقیقات و اطلاعرسانی اتاق اسلامی