پرواز مغزهای ایرانی در جستجوی شکوفایی و درآمد بیشتر

به گزارش «اقتصاد روز» به نقل از بیزینس ویک، دهها هزار نفر از جمعیت 77 میلیونی ایران در سال های اخیر کشور را ترک کرده اند؛ عمدتا در جستجوی شغل و درآمد بالاتر و به مقصد اروپا و آمریکای شمالی.
براساس آمارهای بانک جهانی، شمار دانشجویان ایرانی در آمریکا، طی سال تحصیلی 2013-2012 با 25 درصد افزایش به 8700 نفر رسیده است که بسیاری از آنها دیگر به ایران بازنخواهند گشت. بر اساس تحقیقی که در سال 2012 توسط بنیاد علمی «آرلینگتون» انجام گرفت، 89 درصد از دانشجویان دکترای ایرانی بعد از فارغ التحصیلی در آمریکا می مانند؛ آماری تقریبا معادل دانشجویان چینی و در بالاترین درصد در مقایسه با سایر کشورها.
بر اساس آمارهای موجود، بیشترین میزان مهاجرت ایرانی ها به خارج از کشور در سال های پایانی دهه 60 هجری شمسی رخ داده است که ظرف حدود چهارسال، نزدیک به دو میلیون و 200 هزار نفر کشور را ترک کرده اند. البته در اواخر دهه 70 و اوایل دهه 80 هجری شمسی میزان مهاجرت ایرانی ها به کمتر از 100 هزار نفر کاهش یافت.
این گزارش در توضیح دلایل پدیده فرار مغزها می نویسد: نرخ بیکاری در میان جوانان 15 تا 29 ساله ایرانی دو برابر نرخ بیکاری ملی است. هرچند حسن روحانی برای کاهش بیکاری و ایجاد اشتغال، وعده های فراوانی داده است.
فارغ التحصیلانی که به تازگی وارد بازار کار ایران می شوند، می گویند درآمد ماهانه آنها هرگز بیش از 500 دلار (یک میلیون و 500 هزار تومان) نمی شود. البته آماری رسمی در این باره وجود ندارد، اما «محمد»، دانشجوی پسادکترای ارتباطات در ایرلند می گوید: «هرچقدر هم که خوب باشید، هرگز نخواهید توانست درآمدی بیش از 3000 دلار در ماه کسب کنید؛ این همان رقمی است که فارغ التحصیلان ایرانی مقیم کانادا و آمریکا به عنوان نخستین حقوق دریافت می کنند.»
اما حتی دانشجویانی که در داخل ایران مانده اند، می گویند برای دستیابی به موقعیت های بهتر باید به خارج از کشور رفت. «مهرداد»، یک مدرس ریاضی و فیزیک که هشت سال قبل پس از اخذ مدرک لیسانس خود تصمیم گرفت در ایران بماند، می گوید که تقریبا تمام 300 دانش آموزش از دبیرستان های تهران که به خارج از کشور رفته اند، اکنون یا در دانشگاه های خوب در حال تحصیلند و یا شغلی مناسب کسب کرده اند.
رضا منصوری، معاون اسبق وزیر علوم ایران و استاد فیزیک دانشگاه صنعتی شریف می گوید: دلیل مهاجرت این نخبگان، تنها کمبود درآمد نیست. دانشجویان می خواهند که قادر به رشد و شکوفایی فکری باشند؛ اما این جامعه به آنها چنین اجازه ای را نمی دهد. منصوری، کمبود سرمایه گذاری در زمینه های علمی را نیز مقصر می داند و می گوید که دولت کمتر از 2.5 درصد از تولید ناخالص داخلی را به تحقیقات علم و فناوری اختصاص داده است.

منصوری می گوید روزانه یک ساعت از وقتش را به نوشتن توصیه نامه برای دانشجویانی سپری می کند که می خواهند برای ادامه تحصیل از ایران بروند. او می گوید: ما سالانه 50 دانشجوی تحصیلات تکمیلی را در حوزه فیزیک پذیرش می کنیم؛ از میان آنها، تنها 2 نفر پس از پایان تحصیلاتشان در ایران باقی می مانند.