نقش افاغنه در تولید ناخالص داخلی/ سهم 3.2 درصدی مهاجران در جمعیت ایران

به گزارش اقتصادنیوز، شهرهای بزرگ چند دهه‌ای است با مهمانان چشم‌بادمی فارسی زبانی معاشرت می‌کنند که نگاه شهروندانشان‌گاه از روی خشم و کینه و‌گاه از روی ترحم و ارزش‌های انسانی با آن‌ها است. بخش بزرگی از افاغنه که روزگاری از هموطنان ما به شمار می‌رفتند، امروز در سرزمین مادری دیروزشان مه‌مان شده‌اند تا در سایه ثبات و امنیت ایران بتوانند برای خود شغلی دست و پا کرده و درآمدی کسب کنند و به زادگاه خود بفرستند. اما اثر اقتصادی این مهمانان چه بوده و وجود این مهاجران هم‌زبان تا چه اندازه برای اقتصاد ایران سود و زیادن داشته است.

ایوب فرامرزی، سرپرست گروه پژوهشی آمارهای اقتصادی، پژوهشکده آمار در این باره به اقتصادنیوز می‌گوید: طبق آمارهای موجود، اتباع خارجی که وارد ایران شده‌اندعمدتاً کارگران ساده هستند که هیچ آورده علمی و تکنولوژیکی برای کشور ندارند و اغلب باعث اشغال برخی از فرصت‌های شغلی در بخش‌های مختلف می‌شوند که بهتر است برای ورود مهاجران به کشور سیاست‌هایی تدوین و با توجه به نیازهای کشور اجرایی شود.

او می‌افزاید: ایران به‌عنوان یکی از کشورهای مهاجرپذیر در منطقهٔ خاورمیانه و حتی در سطح جهان بشمار می‌رود‌، خیل عظیمی از مهاجرین عمدتاً افغانی و عراقی را در خود جای‌داده است. مهاجرپذیری در ایران در شرایط مختلف به‌طور ناخواسته و در بعضی از اوقات صرفاً به دلیل اهداف بشردوستانه صورت گرفته است. از آن جمله می‌توان به ورود آوارگان افغانی و عراقی اشاره نمود که در طی زمان‌های متفاوت به‌طور تدریجی ادامه پیداکرده، به حدی که امروزه نحوهٔ مواجههٔ با آنان از دغدغه مهمی برای مسئولین به‌شمار می‌رود.

این اقتصاددان می‌گوید: در ایران نیروی کار خارجی زیادی حضور دارد و این نیرو‌ها ویژگی‌های متفاوتی با نیروهای کار خارجی در اغلب دیگر کشورهای نیروپذیر دارند. اولاً به دلیل نرخ بیکاری نسبتا بالا و افزایش تقاضا برای کار بواسطه ساختار خاص هرم جمعیتی کشورمان، ایران اساساً کشوری نیروپذیر محسوب نمی‌شود.

فرامرزی تصریح می‌کند: تقریباً تمامی نیروهای کار خارجی حاضر در ایران که قریب به‌اتفاق آن‌ها را افاغنه تشکیل می‌دهند، نیروی کار ساده فاقد تخصص، مهارت انجام کار و همچنین بدون دانش آکادمیک تشکیل می‌دهند. این نیرو‌ها قطعاً امکان انتقال تکنولوژی، درآمد و مهارت انجام کار را به داخل مرزهای ایران نخواهند داشت و خود درصدد کسب مهارت در بازار کار ایران و درآمد هستند.

او با اشاره به نتایج مطالعات صورت گرفته در مورد آثار و تبعات ناشی از حضور اتباع خارجی در کشور می‌گوید: تا کنون مطالعات مختلفی در این رابطه صورت گرفته مثلا در یک مطالعه موردی در خصوص کاشان، نتایج بررسی‌ها در این مطالعه نشان می‌دهد که حضور مهاجران افغانی در کاشان به دلیل بهره‌وری بالا و هزینه کمتر نسبت به نیروهای بومی موجب کاهش فرصت‌های شغلی و افزایش بیکاری در شهر کاشان شده است، علاوه بر این به دلیل خرید زمین و مسکن توسط افغان‌ها قیمت زمین و مسکن در این شهر افزایش‌یافته است.

فرامرزی می‌افزاید: به خاطر شرایط باثبات سیاسی و اجتماعی و تا حدی اقتصادی کشورمان نسبت به کشورهای همسایه، اتباع خارجی از کشورهایی مثل افغانستان، عراق، پاکستان و ترکیه وارد کشور می‌شوند؛ باید این نکته را مجددا بازگو کنم که بیشتر این اتباع خارجی کارگران ساده و بدون مهارت خاص و توانایی انتقال تکنولوژی و مهارت خاص هستند.

او می‌گوید: بررسی آمار‌ها نشان می‌دهد که جمعیت مهاجر جهان در سال ۲۰۱۰، معادل ۲۱۶ میلیون نفر بوده است که حدود 3.2 درصد از کل جمعیت جهان (6.8 میلیارد نفر) را شامل می‌شود. بررسی تعداد و درصد کل جمعیت جهان و مهاجران در قاره‌های مختلف نشان می‌دهد که بیشترین سهم مهاجران بین‌المللی، به ترتیب به قاره‌های اروپا (33.6 درصد)، آسیا (۲۸ درصد) و آمریکای شمالی (23.3 درصد) اختصاص دارد. در همین سال، درصد مهاجران خارجی در ایران حدود 3.2 درصد کل جمعیت بوده که در حد میانگین کل جهان و از ارقام مربوط به اروپا و آمریکا، بسیار کمتر است.

فرامرزی تصریح می‌کند: کمبود فرصت‌های شغلی برای متخصصان در داخل و امکان اشتغال مناسب از طریق به دست آوردن اجازه کار و یا امکان سرمایه‌گذاری، گروهی (که درصد بیشتری از این جمعیت را افراد متخصص و با تحصیلات بالا تشکیل می‌دهند) را روانه کشورهای خارجی کرد. این روند با شدتی کمتر از قبل ولی همچنان ادامه دارد و اصطلاحا باعث بروز پدیده فرار مغز‌ها یا سرمایه‌های پایدار و ارزشمند انسانی از ایران می‌شود که پیامدهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی مهمی را هم در کوتاه مدت و هم در بلند مدت به دنبال دارد.

او می‌گوید: در زمینه مهاجران خارجی نیز باید گفت که ازجمله عمده‌ترین مهاجران واردشده به ایران، مهاجران عراقی و پناهندگان افغانی طی سال‌های پس از انقلاب اسلامی هستند که تعداد مهاجران افغانی در بعضی سال‌ها به بیش از 2.8 میلیون نفر می‌رسید. که درصد بیشتر این مهاجران را افرادی که فاقد مهارت خاصی هستند و برای رهایی از شرایط نامساعد کشورشان به مهاجرت روی آورده‌اند، تشکیل می‌دهند.