ترامپ در تله پوتین
روزنامه اعتماد نوشت: وی البته در نخستین اظهارنظر درباره چند و چون این جلسه تاکید می‌کند که رابطه بسیار خوبی هم میان روسای جمهور روسیه و امریکا شکل گرفته است. دیداری بسیار امیدوارکننده که دو ساعت و بیست دقیقه به طول انجامید. تمرکز گفت‌وگوها نیز بر اوکراین، سوریه، مبارزه با تروریسم و امنیت سایبری بود. گفته می‌شود که دو رهبر درمورد آتش‌بس در مناطقی از سوریه به توافق رسیده‌اند.
توافقی برای متوقف کردن خونریزی در بخش‌هایی از کشوری که قریب به ٧ سال است درگیر ناامنی و بی‌ثباتی است. رکس تیلرسون پس از این دیدار در گفت‌وگو با خبرنگاران تاکید کرد که اهداف امریکا با اهداف مدنظر روسیه در سوریه کاملا تطبیق دارد. وی همچنین جملات خود را به گونه‌ای انتخاب کرد که به نظر می‌رسد فرصت‌هایی برای همکاری‌های آتی بیشتر میان مسکو و واشنگن وجود دارد. رییس دستگاه دیپلماسی امریکا در ادامه سخنانش گفت: در مورد سوریه بیش از آنکه میان دو کشور افتراق‌هایی وجود داشته باشد نقطه اشتراک‌هایی وجود داشت. بنابراین ما می‌خواهیم که روی نقطه‌های مشترک حرکت کنیم و البته که وقت بسیار زیادی را هم صرف گفت‌وگو در مورد گام‌های بعدی مشترک میان دو طرف کردیم.
پس از این دیدار، سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه نیز دیدار پوتین – ترامپ را سازنده خواند و تاکید کرد که در هردو طرف تمایلی برای کار با هم وجود دارد. درحالی که از زمان روی کار آمدن ترامپ اصلی‌ترین دغدغه اروپایی‌ها میزان تاثیرگذاری تمایل وی به مسکو بر پرونده مورد مناقشه غرب با روسیه بر سر اوکراین بوده است، لاوروف می‌گوید که مساله اوکراین یکی از اصلی‌ترین سوژه‌های روی میز بوده است و به نظر می‌رسد که اجرای توافقنامه مینسک یکی از همین موارد بوده است. توافقنامه مینسک که خواهان آتش بس جامع و خروج تسلیحات سنگین از منطقه مورد مناقشه است خواهان پایان یافتن صلح آمیز رویارویی‌ها در اوکراین است. ناآرامی‌هایی که بیش از ١٠ هزارنفر را تاکنون به کام مرگ کشانده و بیش از ٢٤ هزار زخمی باقی گذاشته است.
نخستین آزمون روسی ترامپ
کارشناسان امریکایی این دیدار را یک موفقیت تمام عیار می‌خوانند و تاکید دارند که شاید این دیدار بر همکاری‌های روسیه و امریکا در آینده تاثیرگذار باشد. یک کارشناس ارشد مسائل بین‌الملل از موسسه بروکینگز در این باره به خبرگزاری شینهوا می‌گوید: ترامپ دیدار بسیار موفقی با پوتین داشت. دو طرف بر سر آتش بس محدود در مناطقی از سوریه به توافق رسیدند. اگر این آتش بس برقرار و حفظ شود می‌توان آن را نشانه امیدوارکننده‌ای از همکاری‌های بیشتر در این مساله خاص و البته حیاتی دانست.
درحالی که در سایه این توافق برای آتش بس در حقیقت نقش جدید نظامی به امریکا در سوریه داده می‌شود و برای برخی از ناظران منطقه‌ای این مساله اهمیت فراوانی دارد اما در آن سوی میدان، برای تحلیلگران غربی این ذات دیدار پوتین و ترامپ است که اهمیت دارد. برخی از آنها اعتقاد دارند که اصلی‌ترین هدف این نشست دوجانبه در هامبورگ شکل گرفتن رابطه شخصی میان دو رییس‌جمهور بود که گفته می‌شود این هدف با بیش از دو ساعت دیدار در حقیقت محقق شده است.
شینهوا در گزارش خود می‌نویسد: این دیدار، نخستین آزمون ترامپ برای این بود که آیا می‌تواند رابطه با روسیه را دچار تحول جدی کرده و به توسعه این رابطه کمک کند یا خیر؟ رابطه‌ای که در نتیجه تحریم‌های امریکا که توسط باراک اوباما در واپسین روزهای حضور در کاخ سفید به تصویب رسید، به‌شدت آسیب دیده است. در نتیجه این دیدار بسیاری از کارشناسان امریکایی می‌گویند که خوش‌بینی برای بهبود رابطه میان مسکو و واشنگتن می‌تواند منطقی باشد. ترامپ و پوتین در حالی حداقل در این نخستین دیدار به نخستین توافق میان دو کشور دست یافتند که فضای حاکم بر رابطه دو جانبه تا پیش از این دیدار، انتظارها از پیامد مثبت این دیدار را کاهش داده بود.
یک استاد روابط علوم سیاسی در مسکو در این باره به شینهوا می‌گوید: رسانه‌های امریکایی نفس‌های خود را در سینه حبس کرده بودند چرا که آنها انتظار رفتارهای غیرقابل پیش‌بینی از ترامپ داشتند. اما به نظر می‌رسد که ترامپ در حال حاضر قادر به دست زدن به مانورهای سیاسی آنچنانی نیست و در حقیقت هم دقیقا همان کاری را انجام می‌دهد که مخالفانش انتظار دارند. با این همه برخی تحلیلگران هم تاکید دارند که نمی‌توان یک دیدار هرچند نسبتا طولانی میان دو رهبر را نشانه‌ای برای پایان تمام اختلاف‌ها دانست و پیش‌بینی می‌کنند که تنش در رابطه روسیه و امریکا با وجود این دیدار سازنده همچنان ادامه پیدا کند و شاید هم افزایش داشته باشد. شینهوا در این باره می‌نویسد: قله این بحران هنوز فتح نشده است. بنابراین، همین که رابطه میان دو کشور پس از نخستین دیدار رو به وخامت ننهاده است را باید به فال نیک گرفت.
وقتی کاری از دست ملانیا هم برنیامد
حاشیه‌های دیدار ترامپ و پوتین همچنان در اخبار بین‌المللی سرلیست‌ها را به خود اختصاص داده است. برخی رسانه‌ها با توجه به زمان طولانی این دیدار از آن به عنوان دیدار دو یار از هم دور مانده یاد کردند. در جریان دو ساعت و بیست دقیقه گفت‌وگو، تیم امریکایی ملانیا ترامپ، بانوی اول امریکا را برای پایان دادن به این نشست به داخل جلسه می‌فرستد که البته این ترفند نیز کارساز نمی‌افتد و دو رییس‌جمهور به گفت‌وگوهای خود ادامه می‌دهند. رکس تیلرسون، وزیر خارجه نیز می‌گوید که با طولانی شدن جلسه چندبار به دو طرف به مزاح در مورد معطل ماندن اهالی رسانه پشت درهای بسته این جلسه تذکر می‌دهد که این مساله نیز چندان دلیل قانع‌کننده‌ای برای پوتین و ترامپ برای متوقف کردن گفت‌وگوهای‌شان نبوده است.
چرا در انتخابات ما دخالت کردید؟
یکی از اصلی‌ترین سوژه‌هایی که شاید بتوان گفت تا حدودی بر ترامپ تحمیل شد، دخالت روسیه در انتخابات ریاست‌جمهوری سال گذشته امریکا بود. آسوشیتدپرس در این باره می‌نویسد: دونالد ترامپ کاری را که باید انجام می‌داد، به سرانجام رساند. وی با پوتین در مورد دخالت روس‌ها در انتخابات اخیر صحبت کرد. نه فقط بسیاری از دموکرات‌های مخالف ترامپ که برخی جمهوریخواهان نیز از وی درخواست طرح جدی این مساله در دیدار با کلیددار کرملین را داشتند.
اگر ترامپ این مساله را در دیدار با پوتین مطرح نکرده بود منتقدان وی حتی منتظر بازگشت او از تور اروپایی به خانه هم نمی‌ماندند و موج جدیدی از انتقادها از او آغاز می‌شد. از این به بعد هربار که مساله انتقاد از رویکرد کاخ سفید در برابر دخالت‌های انتخاباتی روسیه به میان آید، ترامپ می‌تواند به طرح این مساله در نخستین دیدار با رییس‌جمهور روسیه اشاره کرده و ادعا کند که به اندازه کافی و در حد توانش در این مورد بر روس‌ها سختگیری کرده است. با این همه هنوز مشخص نیست که پرسش و توضیح رد و بدل شده میان ترامپ و پوتین در این زمینه به چه دایره‌ای محدود بوده است و اینکه آیا نحوه طرح این مساله از سوی رییس‌جمهور امریکا به گونه‌ای بوده که به دخالت‌های بعدی روس‌ها خاتمه دهد؟
با این‌همه وزیر امور خارجه روسیه پس از این دیدار تاکید کرد که ترامپ اطمینان خاطردادن پوتین مبنی بر اینکه روسیه هیچ دخالتی در انتخابات ریاست‌جمهوری سال گذشته امریکا نداشته را پذیرفته است. البته این اظهارنظر با آنچه رکس‌تیلرسون در این خصوص گفت متفاوت است. براساس روایتی که تیلرسون نقل می‌کند ترامپ بحث در مورد این موضوع را با بیان اینکه امریکایی‌ها نگران دخالت‌های روسیه در انتخابات ٢٠١٦ هستند، آغاز کرد. به گفته وزیرخارجه امریکا، ترامپ بیش از یک بار این مساله را با پوتین مطرح کرد و رییس‌جمهور روسیه هم به صراحت هرگونه دخالتی در این مورد را رد کرده و از همتای امریکایی خود خواست که اسناد این دخالت روس‌ها را تحویل دهند.
یکی از مشاوران سابق باراک اوباما در این خصوص به آسوشیتدپرس می‌گوید: این مساله که ترامپ به ماجرای دخالت روس‌ها در انتخابات اشاره کرده چیز عجیبی نیست و اگر وی این مساله را مطرح نمی‌کرد همه ما باید تعجب می‌کردیم. آنچه مهم است این است که دقیقا در این خصوص چه کلماتی میان دو رییس‌جمهور رد و بدل شده است. آیا ترامپ با هرآنچه پوتین گفته موافق بوده یا مخالفت‌هایی هم کرده است و اینکه در این بحث خاص، رییس‌جمهور روسیه تا چه اندازه تسلط بر همتای امریکایی خود داشته است.
با این وجود ترامپ در مورد اینکه تا چه اندازه به شکل جدی این مساله را با پوتین مطرح کرده است سیگنال‌های متفاوتی از خود نشان داد. ترامپ هیچ گونه تمایلی به تایید اینکه بخشی از پیروزی خود در انتخابات را مدیون تقلب روس‌ها است ندارد لذا هیچگاه به شکل کامل یافته‌های سیستم‌های اطلاعاتی این کشور در مورد دخالت روس‌ها را تایید نکرده است. البته یک روز پیش از دیدار با رییس‌جمهور روسیه، ترامپ از خاک لهستان اندکی تغییر موضع داد و تاکید کرد که شاید مسکو پشت‌پرده این دخالت‌ها باشد اما کشورهای دیگری هم هستند. با این وجود رکس تیلرسون در دفاع از مافوق خود می‌گوید که ترامپ و پوتین حق دارند که از این مساله عبور کرده و به ابعاد دیگر روابط دو جانبه بیندیشند.
با این‌همه به نظر می‌رسد که مخالفان ترامپ و البته روسیه در داخل واشنگتن بنا ندارند به این سادگی از کنار این ماجرا عبور کنند. سناتور مارک وارنر از دموکرات‌های ایالات ویرجینیا در این باره به آسوشیتدپرس می‌گوید: اگر شخص رییس‌جمهور امریکا به این باور نرسیده باشد که چه کسی پشت دخالت در انتخابات امریکا است دیگر هرآنچه وی در گفت‌وگو با پوتین مطرح کرده باشد، بی‌اهمیت است. شاید اگر وی دیگر پس از این دیدار اعتبار یافته‌های نهادهای اطلاعاتی و امنیتی را که همگی روسیه را مقصر این دخالت‌ها می‌دانند زیرسوال نبرد بتوان گفت که این دیدار فایده‌ای داشته است. البته شاید ترامپ به دلیل طرح این مساله با پوتین در کوتاه‌مدت اعتباری را از آن خود کند اما برای پاک کردن این صورت مساله که تمایل بسیاری به کار با روس‌ها به هرقیمتی دارد با مشکلات بسیاری روبه‌رو است.
تجلیل پوتین از همتای امریکایی
ولادیمیر پوتین در پایان نشست گروه ٢٠، از دونالد ترامپ، رییس‌جمهور امریکا تعریف کرد و گفت مسکو و واشنگتن می‌توانند روابط خود را احیا کنند. وی در این نشست خبری تاکید کرد که دو طرف توانسته‌اند رابطه شخصی با یکدیگر ایجاد کنند. پوتین در بخش‌هایی از سخنان خود گفت: ترامپی که در تلویزیون می‌بینید با ترامپ واقعی فرق دارد. او آدم خاصی است، منظور شما را درک می‌کند، کلمات شما را بسیار سریع تحلیل می‌کند و می‌تواند به سوالات پاسخ دهد. رییس‌جمهور روسیه تاکید کرد که اگر مذاکرات طرفین مانند گفت‌وگوهای دیروز او با ترامپ ادامه یابد، می‌توان مطمئن بود که می‌توانیم روابط خود را دستکم تا حدی، به سطحی که نیاز داریم ارتقا دهیم. رییس‌جمهور روسیه در ادامه به مهم‌ترین نکته مدنظر امریکایی‌ها هم اشاره کرد و گفت که ترامپ درباره آنچه دخالت‌های روسیه در انتخابات امریکا خوانده می‌شود نیز بیش از یک بار با وی صحبت کرده است. او چندبار در این خصوص سوال کرد و من هم چندبار به وی پاسخ دادم و به نظر می‌رسد که او متقاعد شد. ترامپ وقت زیادی روی این سوال گذاشت و پاسخ مشخص من هم این بود که مدرکی برای اثبات این ادعا وجود ندارد. پوتین در بخش دیگری از این نشست خبری در مورد تفاوت مواضع دولت کنونی امریکا با دولت «باراک اوباما»، گفت: فکر می‌کنم موضع ایالات متحده [در قبال سوریه] اکنون عملگرایانه‌تر شده است. تغییر چندانی در مواضع آنها ایجاد نشده، اما به نظر می‌رسد که به درک بیشتری از این واقعیت رسیده‌اند که اگر ما توان‌مان را به اشتراک بگذاریم، می‌توانیم دستاوردهای زیادی داشته باشیم.
دستیابی به توافق در مورد این منطقه تنش‌زدایی‌شده در جنوب هم نتیجه همین مساله بود. توافق بر سر منطقه تنش‌زدایی‌شده یک گشایش بوده و این نتیجه عملی همکاری ما با ایالات متحده بود. ما پیش از اعلام این توافق، با طرف‌های منطقه‌ای از جمله اردن و اسراییل مشورت کردیم. این مشورت‌ها باید ادامه یابد، چراکه هریک از بازیگران منطقه پیش‌فرض‌ها و «منافع مشروع» خود را دارند که باید آنها را در نظر گرفت.
تلاش‌های لندن- واشنگتن برای کار تجاری بیشتر
دونالد ترامپ در مدت زمان حضور در هامبورگ با لیست بلندبالایی از رهبران دیدار کرد. از نخست‌وزیر بریتانیا تا صدراعظم آلمان. از رییس‌جمهور ترکیه تا رییس‌جمهور چین. با این همه وی در حالی که دوشادوش خانم ترزا می، نخست‌وزیر بریتانیا پیش از دیدار دو جانبه نشسته بود، تاکید کرد که دیدار و گفت‌وگوهایش با ولادیمیر پوتین، بی‌نظیر بوده است. برخی منابع خبری می‌گویند که ترامپ در جریان نخستین دیدار با پوتین از رییس‌جمهور روسیه در مورد اخبار مربوط به دخالت مسکو در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ٢٠١٦ سوال کرده است و این مساله حتی شاید بیش از مساله توافق بر سر آتش‌بس در بخش‌هایی از جنوب سوریه هم توسط دو طرف به بحث و رایزنی گذاشته شده است. در تمام جلسات ترامپ با رهبران کشورهای متفاوت در هامبورگ چندمساله روی میز بود: چگونگی مهار کره شمالی و آزمایش‌های موشکی و برنامه هسته‌ای این کشور، تجارت جهانی، مبارزه با تروریسم و بحران سوریه. ترامپ در حالی روز گذشته با ترزا می، نخست‌وزیر بریتانیا دیدار کرد که خانم می نخستین رهبر خارجی بود که پس از حضور ترامپ در کاخ سفید به واشنگتن رفت و البته مساله حضور ترامپ در لندن همچنان در میان مخالفان رییس‌جمهور امریکا در بریتانیا یک خط قرمز محسوب می‌شود. با این همه روز گذشته رهبران دو دوست سنتی قدیمی با هم در هامبورگ دیداری تازه کردند و گفته شده است که توافقنامه تجاری میان لندن- واشنگتن اصلی‌ترین سوژه‌ای بوده که روی میز قرار داشته است. ترامپ روز گذشته به واشنگتن بازگشت و البته به زودی به اروپا بازمی‌گردد و طبق برنامه‌ریزی‌های انجام گرفته، پاریس هفته آینده میزبان رییس‌جمهور امریکا خواهد بود.
با امریکای انزواطلب چه کنیم؟
رهبران ٢٠ کشور حاضر در هامبورگ در حالی آخرین روز گردهمایی سالانه خود را طی کردند که اصلی‌ترین سوال پیش روی همه آنها یک چیز بود: با امریکایی‌ها که هر روز منزوی‌تر از دیروز می‌شوند و البته خود خواهان این انزواگرایی هستند، چه کنیم؟ در حالی که میان اغلب کشورهای حاضر در هامبورگ در مورد موضوعات اساسی روی میز نوعی از اجماع وجود دارد اما به نظر می‌رسد که مسائل تجارت جهانی و همچنین توافقنامه آب و هوای پاریس اصلی‌ترین موضوعات مورد اختلاف میان کشورها با امریکای ترامپ است. برهمین اساس آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان نیز هشدار داده بود که رویکرد امریکا در مورد مسائل اساسی در حال تخریب کل روند مذاکراتی است.
رییس‌جمهور امریکا با شعار امریکا در اولویت است به روی کار آمد و اکنون به نظر می‌رسد که قصد دارد خروج کشورش از برخی توافقنامه‌های تجارت بین‌الملل یا مذاکره برای رسیدن به این توافق‌ها را کلید بزند. آنگلا مرکل روز گذشته به صراحت اعلام کرد که همه در نشست گروه بیست تجارتی آزاد اما عادلانه می‌خواهند. با وجود بحث‌های سنگین و ریزی که میان ترامپ و تیم همراه او و تیم‌های هیات‌های دیگر در هامبورگ انجام شد اما به نظر نمی‌رسد که دو طرف در این زمینه به دیدگاه‌های هم نزدیک شدند.
برهمین اساس، آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان در کنفرانس خبری پایان نشست گروه ٢٠ گفت: همه کشورها به جز امریکا موافقت کردند که توافق آب و هوایی پاریس غیر قابل بازنگری است. وی درباره تظاهرات در هامبورگ در حاشیه نشست هامبورگ از تصمیم خود برای ادامه نشست در هامبورگ دفاع کرد و گفت: کمترین توجیهی برای اعتراضات خشونت آمیز وجود ندارد. من فکر می‌کنم پلیس با دقت وظایف خود را انجام داد. وی ضمن محکوم کردن اعتراضات مردمی علیه گروه ٢٠ گفت: با این حال دولت به افرادی که در این تظاهرات‌ها قربانی شدند کمک خواهد کرد. مرکل درباره روابط با ترکیه نیز گفت که اختلافات میان برلین و آنکارا همچنان باقی است.
مرکل درباره حضور دختر ترامپ در عکس یادگاری سران گروه ٢٠ نیز گفت: ایوانکا ترامپ عضوی از هیات امریکایی بود و این چیزی است که سایر هیات‌ها نیز انجام می‌دهند. وی گفت رییس‌جمهور امریکا و هیاتش مشارکت فعالی در نشست داشتند. وی درباره بحران اوکراین گفت که با رییس‌جمهور فرانسه و همچنین رییس‌جمهور روسیه درباره بحران اوکراین بحث و رایزنی کردیم و قرار شد اقداماتی که قبلا توافق شده همچنان ادامه پیدا کند. از سخنان مرکل و سایر مقام‌های حاضر در هامبورگ می‌توان این‌گونه نتیجه گرفت که رییس‌جمهور امریکا بر مواضع خود مبنی بر خروج از توافق اقلیمی پاریس ایستادگی کرده و در موضوع تجارت خارجی هم در مواردی حرف خود را به کرسی نشانده و امریکا را استثنا کرده است.
گزارش از سارا معصومی
