از سلفی بگیران مجلسی تا مجلس بدون تشریفات
جواد دلیری سردبیر روزنامه اعتماد با این مقدمه نوشت: اما پایان این آیین ملی و سیاسی «عجیب» شد و «تلخ». سیاست‌ورزی ایران روز شنبه در پارلمان کلکسیونی از بی‌تدبیری بر جای گذاشت تا شیرینی این آیین، ایرانیان را تلخ کام کند و شاید پیام این گفتمان در حاشیه قرار گیرد. نه سلفی پارلمانی نمایندگان ذوق‌زده از دیدن «فدریکو موگرینی» مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا تنها حاشیه پررنگ و البته عجیب و تلخ مراسم ١٤ مرداد بود ، نه نقض در آداب و رسوم یک مراسم ملی هم کافی بود تا دل خیلی‌ها آزرده شود. بازخوانی مراسم روز شنبه نشان می‌دهد در پشت صحنه چه گذشته است.
١- پیام تازه دولت مصلح
گفتمان حسن روحانی در آغاز دومین دوره ریاست‌جمهوری خود، متفاوت و مهم بود. او در آیینی که نماد مردم‌سالاری در روز مشروطه و عدالت‌خواهی مردم ایران بود از اهمیت بر آورده ساختن مطالبات مردم گفت. بر خردورزی و عقلانیت تکیه کرد. در اقتصاد از ضرورت بنا کردن جامعه عادلانه با تکیه بر افزایش تولید و اشتغال او سخن گفت. او در جلسات داخلی گفتمان تازه‌ای را باز کرد؛ «تفاهم ملی»، به تاکید او «روی آوردن به تفاهم ملی ضرورتی تاریخی است». او صریحا گفت: «منتخب ملت باید به درستی بداند که از میان چه خواسته‌ها و آرایی برآمده است و چه عهدی با مردم دارد.» رییس‌جمهور در سیاست خارجی نیز اصول صریح خود را اعلام کرد: «ما با نو آمدگان جهان سیاست کاری نداریم ما به کهنه‌سواران اعلام می‌کنیم که تجربه برجام را به الگو در عرصه بین‌الملل می‌توان تبدیل کرد.» گفت که دولت او پرخاشگر و جنگ‌طلب نیست و صلح را بر جمود ترجیح می‌دهد. با تکیه بر تحلیل گفتمان روحانی می‌توان ادعا کرد دولت معتدل و مصلح روحانی، پیام اعتدال در داخل، تعهد به مردم و صلح با جهان را مخابره کرد.
٢- سلفی‌های تلخ
از ٢٩ اردیبهشت تا ١٤ مرداد همه منتظر دو مراسم ویژه بودند؛ «تنفیذ و تحلیف » دو مراسمی که نشان و منزلت خاصی در سیاست‌ورزی ایران از ٤ دهه گذشته به این سو دارد. این دو مراسم ملی که با حضور چهره‌های گوناگون جهانی به یک مراسم بین‌المللی نیز تبدیل شد، پیام‌های فراوانی را مخابره می‌کند. اما قبل از آنکه پیام نشست ١٤ مرداد مخابره شود و از گفتمان روحانی رونمایی شود، عکس‌های سلفی تلخ از صحن پارلمان مخابره شد تا آن گفتمان و این مراسم پرشکوه به حاشیه برود. کافی است اندکی در فضای مجازی تامل کنید و بخوانید تا دریابید کدام پیام برجسته‌تر شد: پیام صلح ایران و سوگند مصلح یا رفتار ناهوشمندانه سلفی‌بگیران. این یک نقص در تشریفات و رفتار سیاست‌ورزی ایران است. فرقی هم نمی‌کند کدام یک از نمایندگان بخت برگشته آنجا بوده‌اند، شاید هر کس از دیگر نمایندگان آنجا بودند نیز همین رفتار را تکرار می‌کردند. حتی «ما شهروندان» نیز هر روز این رفتار را تکرار می‌کنیم و خواهیم کرد. اما واقعیت این است که آنچه در ماجرای سلفی تلخ پارلمان گذشت فراتر از خانه ملت بازتاب یافت. عصر جدید، ابزار نو و رفتار دیگری می‌طلبد. منتخبان ملت بیش از هر کس باید به رفتار سیاست‌ورزی خود و آداب و سلوک آن پایبند باشند و بیاموزند. تکرار این ماجراها زیبنده منتخبان ملت نیست و ملت فراموش نخواهد کرد.
٣- این رسمش نبود...
از سلفی تلخ پارلمان بگذریم از تشریفات نامناسب آیین یاد کردن سوگند رییس‌جمهور نمی‌توان به راحتی گذشت. رییس‌جمهور در پارلمان در برابر قرآن کریم سوگند یاد کرد که:
- خود را وقف خدمت به مردم و اعتلای کشور، ترویج دین و اخلاق، پشتیبانی از حق و گسترش عدالت سازد.
- از هرگونه خودکامگی بپرهیزد.
- در حراست از مرزها و استقلال سیاسی، اقتصادی و فرهنگی کشور از هیچ اقدامی دریغ نورزد.
اما در مراسم سوگند رییس دولت «مصلح معتدل» که می‌خواهد پاسدار اخلاق و پشتیبان حق باشد رسم برادری خوب به جا نیامد. نه از روسای جمهور قبل خبری بود نه از روسای مجالس پیشین (جز دو نفر) نه یادی شد نه سخنی. جا داشت از آنان هم اگر حضورشان به مصلحت نبود نام‌شان برده می‌شد. شاید همه خرسندتر بودند اگر از مرحوم آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی به‌گونه‌ای دیگر یاد می‌شد که در پایه‌گذاری این مراسم پیشقدم بود. نخستین سوگند در پارلمان ایران اسلامی در حضور او یاد شد. هر چند که همسر آیت‌الله در مراسم حضور یافت و رییس‌جمهور شخصا با او به گفت‌وگو پرداخت اما در منظر عمومی این غفلت دیده شد. این اما پایان ماجرا نبود؛ رییس‌جمهور منتخب سوگند یاد کرد تا از آزادی و حرمت اشخاص و حقوقی که قانون برای ملت شناخته است حمایت کند اما او نمی‌دانست که درصندلی‌های میهمانان خانه ملت و میان صدها میهمان خارجی و داخلی جای اقوام و ادیان خالی خواهد بود.
شاید بهتر بود که به جای تبلیغ و تکیه بر حضور میهمانان خارجی که در جای خود نشانه تثبیت جایگاه ایران در دیپلماسی جهانی است و پیام تعادل و گفت‌وگو و مذاکره را مخابره می‌کند، چند صندلی هم برای سران اقوام و رهبران ادیان ایران عزیز چیده می‌شد تا مراسم سوگند رییس‌جمهور به پاسداری از قانون اساسی رنگ و بوی ملی‌تری بر خود بگیرد. خانه ملت، خانه تمام ملت است، گلچین کردن آن دل‌آزاری زیادی به دنبال دارد. شاید خالی از لطف نباشد که اشاره کنیم جای مردم در چنین مراسمی خالی بود، بهتر است حداقل برای آینده به گونه‌ای برنامه‌ریزی شود که از اقشار مختلف مردم در این مراسم‌ها دعوت شود. البته به شرطی که حداقل آنها را تعطیل نکنیم.
٤- ابهت مراسم ملی، بی‌اعتنایی رسانه ملی...
آنان که بیرون از صحن خانه ملت تصاویر آیین یاد کردن سوگند رییس‌جمهور منتخب را دنبال می‌کردند دل آزرده شدند که چرا رسانه ملی از پخش زنده یک مراسم ملی عاجز و ناتوان است. دستگاه عریض و طویل صدا و سیما شکوه یک مراسم ملی را مناسب مخابره نکرده، ده‌ها بار قطع صدا و اشکالات فنی، نشان‌دهنده ضعف عملکرد صدا و سیما در پخش زنده آیین تحلیف بود. از صدا و سیما انتظار می‌رفت که حتی به اندازه یک مسابقه ورزشی نتواند سربلند بیرون بیاید. قطع و اخلال در پخش کنفرانس خبری روسای سه قوه عدم پخش دقیق و کامل و جامع مراسم از ابتدا تا انتها نیز بر نقطه ضعف‌های رسانه ملی افزود. از مجری محور بودن برنامه که فقط یک نفر سخنرانی کند و از دستگاه عظیم صدا و سیما تقدیر کرد نیز بگذریم.
شاید گفتن ندارد که ایران اسلامی به یک رسانه طراز اول جهانی نیاز دارد؛ رسانه‌ای که در بزنگاه‌های مهم پیام واحد ایران را مخابره کند. با این روش و سلوک ره به جایی نمی‌بریم. اما این گفتن دارد که چرا هنوز بعد از گذشت چهار دهه و برگزاری انبوه مراسم‌های ملی، ما یک پیوست رسانه‌ای در تشریفات نداریم، اهمیت این پیوست کمتر از پیوست و تدابیر امنیتی نیست. آیا مسوولان امر می‌دانند انعکاس یک تصویر مناسب و پرشکوه از داخل صحن به مراتب بیش از هزینه‌های دیگر اهمیت و برد جهانی دارد. شاید مسائل امنیتی اخیر، مسوولان امر را با موانعی مواجه کرده است اما می‌توانستیم با رعایت همه جوانب تدبیر بهتری بیندیشیم.
٥- آداب تشریفات
تشریفات از مصدر «تشریف» و رشید «شرف» می‌آید و شرف در لغت به معنی مجد و بزرگی است و کسی را شریف می‌دانند که فهیم و دانا و خوش اخلاق است. بخشی از تشریفات آداب است. بخشی نزاکت رفتاری و بخش آخر هم ترتیبات آن به معنای مراودات و مذاکرات و مراسم و میهمانی و... است. در آیین سوگند رییس‌جمهور، بیراه نیست که بگوییم هیاتی و حجره‌ای رفتار شده است. این نشانه صمیمیت و اتحاد نیست که رییس‌جمهور هنگام ورود به پارلمان همراه انبوهی از افراد وارد شود.
به تصاویر بار دیگر نگاهی بیندازید. برخی میهمانان چرت عصرگاهی می‌زدند، آن چهره سرشناس خمیازه می‌کشید. آن دیگری سر در گریبان تلفن پیشکسوت خود است. دکمه کت‌های مسوولان برخلاف عرف و آداب دیپلماتیک باز بود و... بماند که باید عکس سلفی را باز یادآوری کنیم. همچنین در همه دنیا مرسوم است که حتی امضا کردن رییس‌جمهور یا رییس مجلس و رییس قوه قضاییه پای اسناد و مدارک آداب خاصی دارد.
اینکه وقتی رییس‌جمهور می‌خواهد امضا کند قلم را از جیب بغل کت همراهان دربیاوریم و تقدیم ایشان کنیم با هیچ آداب رسمی تشریفات ملی همخوانی ندارد و زیبنده نیست بماند که در تصویر تلویزیون نشان داده می‌شد که حتی به دنبال یافتن قلمی بودند تا منتخب ملت امضا کند. این مسائل را جدی بگیریم و کوچک نشماریم. آداب تشریفات و ترتیبات یک مراسم ملی مهم‌تر از یک سخنرانی است. پیام یک مراسم ملی نباید در حاشیه‌ها اسیر شود. از هم‌اکنون به مناسبت‌های بعدی فکر کنیم.
