فصل جدید همکاری استراتژیک ایران و ترکیه آغاز شد
همزمان با ایراد این سخنان در جلسه سخنگویی وزارت امور خارجه ایران بود که رجب طیب اردوغان، رییس‌جمهور ترکیه پیش از آغاز یک سفر رسمی به اردن در جمع خبرنگاران از احتمال اقدام مشترک ایران و ترکیه علیه گروه‌های مسلح کرد خبر داد.
درحالی که جزییات سفر سه روزه و بی‌سابقه یک مقام بلندپایه نظامی ایران به ترکیه به بیرون درز پیدا نکرده است اما به نظر می‌رسد همان‌طور که بهرام قاسمی می‌گوید گذشت زمان در حال رونمایی از دستاورد توافق‌های سیاسی و نظامی به دست آمده میان تهران و آنکارا است. به گفته رجب طیب اردوغان، مقام‌های نظامی ترکیه با سردار باقری در جریان اقامت سه روزه‌اش در آنکارا درباره «احتمال اقدام مشترک علیه گروه‌های تروریستی» بحث کرده‌اند و رییس ستاد کل نیروهای مسلح ترکیه نیز در مورد چند و چون این همکاری صحبت‌هایی کرده است.
رییس‌جمهور ترکیه در بخش‌های دیگری از سخنانش تاکید کرد که اقدام مشترک ایران و ترکیه علیه حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) و شاخه ایرانی آن پژاک امکان‌پذیر است. این سخنان اردوغان بلافاصله جای خود را در صدر اخبار بین‌المللی پیدا کرد و همگان از آن با عنوان یکی از ملموس‌ترین دستاوردهای رایزنی بی‌سابقه رییس ستاد کل نیروهای مسلح ایران در ترکیه یاد کردند. اردوغان در بخش‌هایی از سخنان خود تاکید کرد که عملیات مشترک با ایران علیه گروه‌های تروریستی که تهدیدی برای هر دو کشور باشند همواره در دستور کار همکاری‌ها بوده است. وی در ادامه به خسارت‌هایی اشاره کرد که ایران و ترکیه از فعالیت‌های پ ک ک و پژاک متحمل شده‌اند و تاکید کرد که دو طرف به این توافق رسیده‌اند که با تهدیدهای مشترک باید با توسل به همکاری‌های دو جانبه در کوتاه‌مدت مبارزه کرد.
«پ‌ک‌ک» و فعالیت‌های این گروه در داخل مرزهای ترکیه و البته بیرون از این کشور به اصلی‌ترین دغدغه امنیتی اردوغان در سال‌های اخیر به خصوص پس از بحران سوریه بدل شده است. این گروه که مقر آن تا سال ١٩٩٨ در سوریه بود در حال حاضر در کوه‌های قندیل در شمال عراق مستقر است و فرماندهی عملیات‌ها نیز از این منطقه صورت می‌گیرد. «پ‌ک‌ک» از سوی ایالات متحده و اتحادیه اروپا به عنوان گروه تروریستی شناخته شده است. این گروه از قریب به ٤٠ سال پیش تاکنون مبارزه مسلحانه‌ای را علیه دولت‌های مرکزی در ترکیه پیش برده است که در نتیجه آن صدها شهروند ترک جان خود را از دست داده‌اند. آنکارا در چندسال اخیر به کرات مناطق فعالیت «پ‌ک‌ک» در شمال عراق و در مناطق هم مرز با اقلیم کردستان را بمباران کرده است. گروه پژاک نیز در داخل ایران بارها و بارها دست به عملیات‌های تروریستی یا درگیری با نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی زده است. تابستان گذشته بود که پژاک در منطقه سردشت چندبار با نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی درگیر شد.
در حال حاضر به نظر می‌رسد که تهران و آنکارا سرانجام پس از آنکه شش سال از عمر بحران در سوریه می‌گذرد در حال نزدیک‌تر کردن دیدگاه‌های‌شان به یکدیگر در مقوله مبارزه با تروریسم و مدیریت بحران سوریه هستند. البته اخیرا مساله استقلال طلبی کردهای اقلیم کردستان عراق نیز به این همکاری‌ها اضافه شده است. موج فعالیت‌های تروریستی متنوع که یا داعش مسوولیت آن را بر عهده می‌گیرد یا«پ‌ک‌ک» در ترکیه این کشور را وادار به اقدام‌هایی برای بالا بردن ضریب امنیت داخلی کرده که یکی از این اقدام‌ها ساخت دیوارهای مرزی است. این دیوارها هم در مرز سوریه احداث شده و هم در مرز ایران در حال احداث است.
همکاری علیه شبه‌نظامیان کرد
خبرگزاری فرانسه در گزارشی درباره همکاری‌های مشترک ایران و ترکیه نوشت: سخنان اردوغان با محوریت همکاری ایران و ترکیه در زمینه مبارزه با شبه نظامیان کرد پ ک ک و پژاک تنها چند روز پس از بازگشت سردار باقری به تهران صورت گرفت. پس از پایان این سفر بود که یک روزنامه ترکیه در گزارشی ادعا کرد که ایران برای همکاری نظامی در راستای مبارزه با شبه نظامیان کرد در مناطق قندیل و سینجار عراق با مقام‌های سیاسی و نظامی ترکیه گفت‌وگو کرده است. در صورت صحت این خبر این بحث‌ها در حالی میان دو کشور انجام شده که آنکارا همواره از تلاش ایران برای حفظ فاصله خود با مسیر مبارزه با پ‌ک‌ک توسط دولت ترکیه انتقاد می‌کرد.
این خبر در حالی از سوی این رسانه ترک مطرح شد که رجب طیب اردوغان تاکنون بارها و بارها به کرات از طرح منطقه اقلیم کردستان عراق برای همه پرسی استقلال در تاریخ ٢٥ سپتامبر انتقاد کرده است. با وجود آنکه سخنان اردوغان در مورد همکاری احتمالی تهران و آنکارا برای مبارزه با پ‌ک‌ک و پژاک با بازتاب بسیاری روبه رو شد اما وی در مورد جزییات این همکاری و اینکه چه مناطقی را در مرحله نخست دربرخواهد گرفت، اظهارنظری نکرد. خبرگزاری فرانسه در ادامه گزارش خود با اشاره به اینکه ایران جمعیتی با اکثریت شیعه و ترکیه با اکثریت اهل تسنن است می‌نویسد: رابطه تهران و آنکارا به این دلیل که هر دو در سوی متفاوت میدان در ماجرای سوریه ایستاده بودند بسیار متشنج بوده است. اردوغان نیز بعضا ادعاهایی را در مورد تلاش ایران برای توسعه و بسط ناسیونالیسم فارسی در منطقه یا تلاش برای ترویج شیعه گرایی مطرح کرده بود که تهران همواره این ادعاها را رد کرده است. با چنین سابقه‌ای می‌توان گفت که رابطه ایران و ترکیه با سفر سردار باقری و اظهارنظرهایی که مقام‌های دو کشور پس از پایان این سفر تاکنون داشته‌اند وارد فاز جدیدی از همکاری‌های امنیتی و سیاسی شده که می‌تواند در بلندمدت چیدمان یارگیری‌های موجود در منطقه را تغییر دهد. ترکیه ٧ ماه پس از روی کارآمدن دولت دونالد ترامپ به این نتیجه رسیده که نمی‌تواند روی سیاست‌های مبهم و نامشخص وی حساب ویژه‌ای باز کند و همزمان هم واشنگتن بدون توجه به اعتراض‌های آنکارا به روند تجهیز کردها در سوریه ادامه می‌دهد. در چنین شرایطی آنکارا با احتیاط در حال چیدن همزمان گوی‌های شانس خود در سبد مسکو و تهران است. در همین راستا، رجب طیب اردوغان در تازه‌ترین سخنان خود باز هم از سیاست واشنگتن برای تسلیح کردها انتقاد کرد و گفت: این سلاح‌ها به نام مبارزه علیه داعش در سوریه و عراق توزیع می‌شود و در عین حال در حملات پ.ک.ک در ترکیه مورد استفاده قرار می‌گیرد. ما می‌دانیم سلاح‌های چه کشوری در دستان پ.ک.ک، یگان‌های مدافع خلق و حزب اتحاد دموکراتیک سوریه است. بیش از ۱۰۰۰ کامیون از عراق و سوریه می‌آیند. اکنون این سلاح‌ها در سوریه استفاده شده و سپس در ترکیه مورد استفاده قرار می‌گیرد. ما در این باره به دونالد ترامپ، رییس‌جمهور امریکا اطلاع داده‌ایم اما او چه اقدامی برای این سلاح‌ها انجام داد؟ ما می‌خواهیم این سلاح‌ها را بازگردانیم.
ترس تل‌آویو از اتحاد تهران – آنکارا
اتحاد ایران و ترکیه یا در مقیاسی واقع‌بینانه‌تر تنش زدایی از رابطه دو کشور و کاستن از فاصله‌ها بازیگران بسیاری را در شطرنج سیاسی و امنیتی منطقه نگران می‌کند که یکی از این بازیگرها رژیم اسراییل است. در همین راستا «مارتین شرمن»، رییس و بنیانگذار اندیشکده مطالعات استراتژیک رژیم صهیونیستی خواستار دور کردن ایران و ترکیه از یکدیگر، جهت تاسیس دولت مستقل کردی در عراق شد. خبرگزاری فارس در ترجمه‌ای که از سخنان مارتین شرمن منتشر کرده، نوشته است: شرمن با تشبیه کردن مساله همه‌پرسی استقلال کردستان عراق به «چسبی» که ایران و ترکیه را به هم نزدیک کرده، گفت: پس برای اینکه چنین دولتی تشکیل شود، باید به نوعی مخالفت ایران و ترکیه با آن را کاهش داد. وی مدعی شد ورای این روابط نزدیکی که میان ترکیه و ایران مشاهده می‌شود، میزان قابل توجهی از ناهنجاری سیاسی بین دو ملت وجود دارد. این تحلیلگر در مصاحبه با یک شبکه اسراییلی، ابراز امیدواری کرد که موقعیت‌های متغیر، باعث تغییر منافع و به تبع آن تغییر اتحاد ایران و ترکیه شود. شرمن تاکید کرد اینکه ایران و ترکیه درپی تصمیم منطقه کردستان عراق برای برگزاری همه‌پرسی، درحال تشکیل یک اتحاد هستند، این مساله برای اسراییل ترسناک و نامیمون است.
وی با تایید اینکه اتحاد ایران و ترکیه می‌تواند در‌هایی را برای همکاری‌های مشترک اسراییل و کشورهای عربی بگشاید، گفت اما نگرانی واقعی اینجاست که اتحاد مذکور به ایران آزادی عمل بیشتری اعطا کند. رییس اندیشکده صهیونیستی در پایان تاکید کرد اتحاد ایران و ترکیه بسیار برای اسراییل آزاردهنده است و البته همچنین درسی نیز برای آن است که بفهمد نمی‌تواند روی روابط فعلی در جهان برای چیدن استراتژی‌های طولانی‌مدت حساب کند.
گزارش از سارا معصومی
