منطق اقتصاد مقاومتی

کدخبر: ۱۵۴۵۴۹
تعبیر های متفاوت از مفهوم اقتصاد مقاومتی در هفته ها و روزهای اخیر، سوء تفاهم های چندی را درخصوص این مفهوم دامن زده است. ادامه این روند می تواند به تحقق اصلاحات ضروری در اقتصاد و عملکرد مطلوب آن لطمه بزند. برای روشن شدن موضوع ابتدا لازم است به منشا پیدایش مفهوم اقتصاد مقاومتی در جامعه ما اشاره شود.

 به دنبال تشدید تحریم های اقتصادی در اواخر دهه 1380، به همراه مدیریت کلان اقتصادی نامناسب آن سال ها، اقتصاد ایران دچار مشکلات عدیده ای شد که حاکی از آسیب پذیری زیاد آن در برابر شوک های بیرونی بود. مفهوم اقتصاد مقاومتی برای فائق آمدن بر این آسیب پذیری مطرح شد. بنابراین برای شناخت اقتصاد مقاومتی، بررسی علل آسیب پذیرتر شدن اقتصاد ایران در آن سال ها ضرورت دارد. شکی نیست که صادرات عمدتا تک محصولی کشور ما از سال های دور یکی از عوامل مهم این ضعف بوده است، اما با این توضیح ساده و رایج، نه تنها همه ابعاد مساله روشن نمی شود، بلکه اتفاقا ویژگی اصلی آسیب پذیری اقتصاد ما که ناشی از مشارکت اندک در اقتصاد جهانی و وابستگی نسبتا کم طرف های تجاری خارجی به صادرات ایران است مغفول می ماند.

لازم به یادآوری است که صادرات نفت ایران از بیش از 6/ 2 میلیون بشکه در روز در سال 1384 به حدود 2 میلیون بشکه در اواخر این دهه کاهش یافت. اگر به جای این کاهش که نتیجه بی تدبیری و فقدان سرمایه گذاری لازم در صنعت نفت بود، میزان صادرات نفت ما به 4 تا 5 میلیون بشکه در روز افزایش می یافت یقینا آسیب پذیری اقتصاد ایران کمتر می شد؛ چراکه اقتصاد جهانی نمی توانست به راحتی با این حجم از کاهش عرضه نفت کنار بیاید. در آن سال ها نه تنها مقدار صادرات نفت کم شد، بلکه میزان واردات کالااز خارج به شدت افزایش یافت که این کار البته در سایه افزایش کم سابقه قیمت نفت در بازارهای جهانی و در نتیجه افزایش درآمدهای نفتی به رغم کاهش مقدار صادرات ایران ممکن شد. ارزش واردات ایران که در سال 1383 در حدود 38 میلیارد دلار بود در سال 1390 بیش از دو برابر و بالغ بر 78 میلیارد دلار شد. نکته مهم تر اینکه این افزایش شدید واردات با تثبیت نرخ برابری ارز، به رغم وجود تورم دورقمی داخلی، توام شد؛ به طوری که واردات ارزان قیمت کالاها توان رقابت پذیری اقتصاد ملی را کاهش داد. به این ترتیب بیماری هلندی دامنگیر اقتصاد ایران شد و با ضربه زدن به تولید داخلی مانع ایجاد فرصت های شغلی جدید برای نیروهای جوان تحصیلکرده متولد دهه 1360 شد. جهش سه برابری نرخ ارز در مدتی کوتاه و در زمانی که کشور بیشترین درآمدهای ارزی را داشت نمونه بارز و اوج بی تدبیری های مدیریتی کلان اقتصادی در آن سال ها بود. آنچه ذکر شد شمه ای از علل آسیب پذیری اقتصاد ایران در مقطع زمانی تشدید تحریم ها بود که ضرورت توجه به مقاوم سازی اقتصاد یا به اصطلاح اقتصاد مقاومتی را در دستور کار مقامات مسوول قرار داد.

سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی در بهمن ماه 1392 از سوی مقام رهبری خطاب به روسای سه قوه ابلاغ شد. آنچه از مفاد ابلاغیه برمی آید چاره جویی برای مشکلاتی است که پیش از این اشاره شد، مشکلاتی که ریشه در سیاست های نادرستی داشته که اقتصاد ایران را آسیب پذیر کرده بود. سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی در واقع استراتژی اقتصادی جدید را ترسیم می کند که مضمون اصلی آن تقویت اقتصاد ملی از طریق رقابت پذیر کردن تولید ملی، افزایش بهره وری و نیز برون نگری است. برای تحقق بخشیدن به اهداف سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی، نکات برجسته زیر در بند های مختلف ابلاغیه در رابطه با تجارت خارجی تصریح شده: «حمایت همه جانبه هدفمند از صادرات کالاها و خدمات به تناسب ارزش افزوده و با خالص ارزآوری مثبت از طریق تسهیل مقررات و گسترش مشوق های لازم، گسترش خدمات تجارت خارجی و ترانزیت و زیرساخت های مورد نیاز، تشویق سرمایه گذاری خارجی برای صادرات و...» (بند 10) «افزایش قدرت مقاومت و کاهش آسیب پذیری اقتصاد کشور از طریق توسعه پیوندهای راهبردی و گسترش همکاری و مشارکت با کشورهای منطقه و جهان به ویژه همسایگان، استفاده از دیپلماسی در جهت حمایت از هدف های اقتصادی و استفاده از ظرفیت های سازمان های بین المللی و منطقه ای.» (بند 12) و بالاخره در بند 13 برای «مقابله با ضربه پذیری درآمد حاصل از صادرات نفت» از جمله تدابیری که مورد تاکید قرار گرفته، عبارتند از: «افزایش صادرات گاز، برق، پتروشیمی و فرآورده های نفتی.» بند 14 صراحتا بر وزن ایران در بازار جهانی نفت و گاز تاکید دارد: «افزایش ذخایر راهبردی نفت و گاز کشور به منظور اثرگذاری در بازار جهانی نفت و گاز و تاکید بر حفظ و توسعه ظرفیت های تولید نفت و گاز به ویژه در میادین مشترک.» به این ترتیب می توان به جرات گفت که استراتژی اقتصاد مقاومتی، از یکسو، کاملادر خلاف جهت سیاست های نادرستی است که در دولت های نهم و دهم اتخاذ شده بود و از سوی دیگر صراحتا بر تعامل با دنیای خارج و مشارکت فعال و موثر در اقتصاد جهانی تاکید دارد. امید است طرفداران و منتقدان دولت تدبیر و امید با در نظر گرفتن منطق اقتصاد مقاومتی که در بالابه آن اشاره شد مطالب خود را بیان کنند تا از آشوب فکری و تنش های بی مورد اجتناب و راه برای اصلاحات حقیقی و شکوفایی اقتصادملی هموار شود.

اخبار روز سایر رسانه ها
    تیتر یک
    کارگزاری مفید