تمام تغییرات لباس پلیس در دو قرن اخیر
به گزارش اقتصاد نیوز ،روزنامه اعتماد در گزارشی به بهانه تغییر لباس نیروی انتظامی نوشت : درسال‌های دهه ۸۰ تهرانی‌ها به ویژه آنها که گذرشان به جردن می‌افتاد افسر موتورسواری را به خاطر دارند که قدبلندی داشت، لباس چرم موتورسواران پلیس با چکمه‌های بلند هم به تنش نشسته بود. مخصوصا وقتی عینکی آفتابی بر چشم‌داشت درست ماموری را جلوی رویت ترسیم می‌کرد که فقط پیش‌تر در فیلم‌ها از آن دیده بودی. یک ستوان‌دوم پلیس راهنمایی و رانندگی بود. اصلا دلت می‌خواست جلوی ماشینت را بگیرد و مثلا بگوید مدارک.
حتما نیروی انتظامی موتورسواران دیگری هم داشت و دارد که آنها نیز لباس چرم می‌پوشیدند و چکمه تا زانو به پامی‌کنند. اما آن مامور حس دیگری منتقل می‌کرد آنقدر که با خود می‌گفتی کاش همه ماموران پلیس این شکلی بودند. گرچه لباس آن مامور هم مشکی بود مثل لباس ماموران یگان ویژه، اما هیچ‌کس به او نمی‌گفت آن مامور که مثل نینجاها بود. حالا اگر قرار باشد لباس پلیس تغییر کند چه شکلی می‌شد بیشتر بر دل مردم می‌نشست؟ اصلا ربطی بین لباس و ارتباط مردم و ماموران پلیس می‌توان یافت؟
سردار «مهدی فتحی‌زاده» معاون هماهنگ‌کننده نیروی انتظامی گفته است فرآیند تازه‌ای برای تغییرات جدید در لباس‌های پلیس با هدف زیبا‌تر و کاربردی شدن این لباس‌ها آغاز شده فارغ از اینکه آنچه اصلاحات جدید در لباس می‌تواند شامل چه مواردی باشد و آیا رنگ را هم دربرمی‌گیرد یا نه می‌توان نگاهی به تاریخ شکل‌گیری پلیس در ایران داشت تا پیش‌تر تغییر لباس پلیس را بررسی کرد.
لباس‌هایی پس از ٢٢٠ سال
از وقتی آقامحمدخان قاجار، «قاسم‌خان دولو» را به «قلعه‌بانی» تهران گمارد تاکنون بیش از ۲۲۰ سال سپری شده است تا اینک که سیستم اجرای نظم و امنیت ما در قالب پلیس تحت عنوان «نیروی انتظامی» درآمده است.
در این دو سده لباس قلعه‌بانان و ماموران نظمیه تغییرات بسیاری به خود دید کما اینکه پوشش مردم ایران نیز دستخوش تغییرات بسیار شد. از وقتی که «داروغه»ها جای خود را به سیستم و تشکیلات منسجم‌تری دادند تا زمانی که ارتش و پلیس مدرن در ایران شکل بگیرد اتفاقات زیادی پشت سرگذاشته شد. پس از دستور آقامحمدخان به «قاسم‌خان دولو» که با ۱۰۰ تفنگچی قلعه‌بانی تهران را شکل داد در زمان «محمدتقی‌خان» امیرکبیر وضعیت برقرار امنیت شهرها سامان بیشتری یافت. اما نقطه عطف روند شکل‌گیری نظمیه به سفر دوم ناصرالدین‌شاه به اروپا مربوط است. او از پادشاه اتریش خواست تا مستشاری برای شکل‌گیری پلیس مدرن در ایران بفرستد. ۱۶ذیقعده ۱۲۹۵ با نصب نخستین تابلو نظمیه در تهران شکل برقراری امنیت در شهر هم تفاوت یافت و یک ایتالیایی‌زاده ناپل به نام «کنت‌مونت‌فر» برای تشکیل و آموزش ماموران نظمیه در تهران مستقر شد.
نظمیه دوره مشروطه را هم پشت سرگذاشت تا در سال ۱۲۹۱ هجری شمسی این‌بار مستشاران سوئدی برای ساماندهی پلیس به تهران آمدند. با روی کار آمدن رضاخان او در سال ۱۳۰۲ هجری شمسی مستشاران سوئدی را برکنار کرد و سرهنگ «محمددرگاهی» را به فرماندهی نظمیه گمارد.
با تغییرات رضاخانی شکل نظمیه نیز به شهربانی و ژاندامری تغییر یافت و رفته‌رفته رنگ و لباس متحدالشکل هم در آن برجسته‌شد.
بازی با رنگ‌ها
همه تصاویری که از کشف حجاب رضاخانی در ذهن داریم مامورانی با لباس فیروزه‌ای است که باتوم هم به دست داشتند. پس از آن رفته‌رفته لباس پلیس که ماموران شهربانی باشد به آبی آسمانی و سورمه‌ای تغییر یافت. رنگ خودروهای پلیس نیز با مشکی و سفید و سورمه‌ای و سفید متمایز می‌شد.
رنگ لباس و خودروی ماموران ژاندارمری نیز تابعی از لباس ارتش بود که به رنگ خاکی معروف است. با پیروزی انقلاب اسلامی و شکل‌گیری کمیته‌های انقلاب‌اسلامی سه نیروی نظم‌بخش یا انتظامی در کشور داشتیم؛ شهربانی، کمیته و ژاندارمری. پس از تصویب قانون تشکیل نیروی انتظامی در سال ۱۳۷۰ شاهد یکپارچگی این نیروها و یکرنگ شدن لباس آنها در قالب سبز تیره بودیم.
رنگ سبزتیره رنگ سازمانی نیروهای کمیته و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بود. رفته‌رفته مشکلاتی هم این یکپارچگی و یکرنگی ایجاد کرد. ازجمله رنگ لباس ماموران راهنمایی و رانندگی که ماموریت متفاوتی با ماموران کلانتری و مرزبانی داشتند. همین موضوع سبب شد تا با تصمیم مقام معظم رهبری در تغییر فرمانده نیروی انتظامی و ایجاد تحول در آن در سال ۱۳۷۸ بستر تغییرات ظاهری نیز فراهم شود.
در سال ۱۳۸۰ پس از حدود ۱۰ سال لباس پلیس راهنمایی و رانندگی به سفید و سورمه‌ای تغییر یافت. با شکل‌گیری پلیس‌های تخصصی رنگ‌های دیگری هم به پلیس اضافه شد. از جمله رنگ لباس ماموران یگان ویژه بود که لباسی کاملا مشکی به تن داشتند. سرهنگ کیامهر نیز معتقد است که مهم‌ترین ویژگی لباس ماموران پلیس منظم و شکیل بودن آن است و به جز در مواردی که نیاز به نمایاندن اقتدار و خشونت خاص هست نباید از رنگ مشکی استفاده کرد.
«محمد پوراقدم» سرهنگ بازنشسته پلیس نیز می‌گوید: با توجه به اینکه پلیس فقط یک ماموریت ندارد باید به تناسب ماموریت‌های آن در لباس‌ها هم توجه کرد.
با ورود بنزهای الگانس کمی از تیرگی رنگ سبز نیز کاسته‌شد تا این شعار هم در خاطره‌ها بماند: «نیروی انتظامی سبز تو هم قشنگه.»
پس از این لباس ماموران مرزبانی نیروی انتظامی هم شکل جدیدی یافت و ترکیبی از مدل پلنگی با بن‌مایه خاکی‌رنگ شد. در سال ۱۳۹۲ نیز تلاش شد کلاه پلیس راهنمایی و رانندگی بازطراحی شود و از رنگ سفید استفاده شود. چیزی که برخی کارشناسان معتقدند در نگاه مردم هیچ نمود و تمایزی ایجاد نکرده است.
در همین سال‌ها سردار اسماعیل احمدی قدم، فرمانده سابق نیروی انتظامی با انتقاد از لباس‌های سربازان نیروی انتظامی گفته بود: به نظرم لباس سربازان زیبا نیست. در حال مطالعه هستیم تا لباس متناسب با سربازان طراحی کنیم در طول خدمت سه دست لباس در اختیار سربازان قرار می‌گیرد که با گذشت زمان این لباس‌ها مندرس می‌شود البته باید بگویم لباس باید راحت و دلچسب باشد چندی قبل اورکتی را در اختیار نیروها قرار دادیم که هیچ یگانی جز یگان امداد آن را بر تن نکرد و بعد از آن کاپشن مشکی رنگی را طراحی کردیم و به صورت آزمایش در استان سمنان در اختیار پلیس راهور قرار دادیم که استقبال بسیار خوبی از آن شد که اکنون نیز از این لباس‌ها استفاده می‌شود.
سورمه‌ای و خاکی مناسب‌تر است
«محمد پوراقدم» سرهنگ بازنشسته پلیس، به «اعتماد» می‌گوید: ما در مقطعی به سبب مسوولیتی که در نیروی انتظامی داشتیم روی رنگ‌ها و اینکه هر رنگ نماد چه پیامی در لباس ماموران و کارکنان پلیس است کار کردیم. به ویژه روی ۴ رنگ سبز، سفید، سیاه و آبی بررسی کردیم. اصرار ما هم بر دو رنگ خاکی (قهوه‌ای روشن که به خاکستری می‌زند) و سورمه‌ای بود با این استدلال که ماموران ما در خارج از شهرها به ویژه در مرزها از این لباس که به رنگ نیروهای نظامی شبیه است استفاده کنند و در شهرها هم از رنگ سورمه‌ای که رنگ اقتدار است استفاده شود. این بازنشسته پلیس کشور می‌افزاید: الان هم پیشنهاد ما پابرجاست و هنوز سوابق آن در سازمان عقیدنی، سیاسی ناجا موجود است که برهمین اساس رنگ «سورمه‌ای» برای داخل شهرها و «خاکی یا خاکستری» را برای بیرون از شهرها پیشنهاد می‌کنیم.
پوراقدم همچنین توضیح می‌دهد: رنگ، جنس پارچه و نوع و مدل دوخت لباس پلیس در عین حال که باید متحدالشکل باشد معرف و نماد انتظام یک کشور است. مردم با خود می‌گویند وقتی هنوز این لباس متحدالشکل یا منظم نیست چگونه می‌خواهند در کارشان منظم باشند یا نظم را برقرار کنند.
او می‌گوید: ما تاکید کردیم که لباس ماموران به ویژه ماموران راهنمایی و رانندگی نباید تیره باشد چرا که در حین رانندگی زوایای بی‌روحی وجود دارد که اگر رنگ لباس عابر یا مامور تیره باشد موجب بسیاری تصادفات رانندگی به سبب عدم دید کافی و ندیدن رنگ مشکی می‌شود. پوراقدم به مواجهه موثر شهروندان و توریست‌ها با پلیس اشاره می‌کند و می‌گوید: وقتی یک توریست وارد کشور می‌شود نخستین ایرانیانی را که می‌بیند ماموران پلیس هستند که گذرنامه آنها را چک می‌کند. به جز این در شهر و مناطق مختلف این ماموران پلیس هستند که با آنها سر و کار داریم و با آنها مواجه می‌شویم. نظامیان در پادگان‌ها هستند و کمتر مردم با آنها سروکار دارند. بنابراین هرچه لباس پلیس شیک‌تر و زیبا‌تر باشد ضریب نفوذ آن بیشتر خواهد شد.
لباس شخصیت را هم تقویت می‌کند
شما هم حتما مامور پلیسی را به خاطر دارید که با دیگر پلیس‌ها تفاوت داشته است. شاید هم به سبب آراستگی و اتوکشیدگی لباس‌هایش بوده یا شاید به سبب رفتارش. آن افسرموتورسوار راهنمایی و رانندگی تهران که در جردن دیده بودیم هم به سبب استایل و آراستگی‌اش متمایز شده بود. سرهنگ بازنشسته پوراقدم هم این نظر را تایید می‌کند و می‌گوید: نوع و مدل لباس صد در صد بر شخصیت کاری ماموران هم تاثیر می‌گذارد. وقتی لباس خوش‌دوخت باشد در عین آنکه مامور باید در آن احساس راحتی برای انجام وظیفه بهتر داشته باشد به مامور حس آنکادر بودن می‌دهد. من بارها جلوی آینه می‌ایستادم و خودم را در لباس برانداز می‌کردم. درجه‌هایم و مدل ایستادن آن روی پاگون لباسم را کنترل می‌کردم. این خود احترام به همراه داشت؛ احترام به لباس و کار ایجاد می‌کرد.
