پژوهش میدانی یک محقق

کدخبر: ۳۲۶۰۱۵
اقتصادنیوز: کتاب «انقلاب اجتماعی: سیاست و دولت رفاه در ایران» نوشته کِوان هَریس، سیاست‌های اجتماعی و نظام رفاه ایران در دوره‌های پهلوی اول، پهلوی دوم و پس از انقلاب را از دریچه جامعه‌شناسی تاریخی بررسی می‌کند. موضوع اصلی کتاب، نظام رفاهی ایران و نسبت آن با توسعه و تغییرات و پویایی ایران در پیش و پس از انقلاب است. هریس می‌نویسد با مطالعه آثار اکثر پژوهشگران و روشنفکران ایرانی دریافته که آنها برای تحلیل ایران در پیش و پس از انقلاب، از مفاهیم شدیدا انتزاعی استفاده می‌کنند، حال آنکه این کار هیچ سودی ندارد و کمکی به شناخت ایران و تبیین تغییرات شگفت‌انگیز آن نمی‌کند.
پژوهش میدانی یک محقق

به گزارش اقتصادنیوز،  نکته‌ای که خواننده در بدو مطالعه کتاب مزبور درمی‌یابد این است که هَریس برای تبیین تغییرات ایران در پیش و پس از انقلاب آگاهانه از توسل به مفاهیم تثبیت یافته در علوم اجتماعی و سیاسی می‌پرهیزد و عزم جزم می‌کند تا با پژوهش میدانی، حضور متناوب و مداوم در ایران، مراجعه به اسناد و منابع دست اول و مصاحبه‌های فراوان با دست اندرکاران نظام رفاهی ایران در داخل و خارج از کشور به بررسی و شناخت نظام رفاهی و از این رهگذر، تبیین «پویایی شگفت‌انگیز ایران» نائل آید. برخی بر این باورند که کتاب «انقلاب اجتماعی: سیاست و دولت رفاه در ایران» بسیاری از پیش‌فرض‌های ما را زیر سوال می‌برد و از این حیث، کتابی است بدیع. عموما منتقدان، کتاب را از حیث وجود پیوستگی و انسجام بالا میان متدولوژی پژوهش و موضوع آن در خور تحسین می‌دانند.

نویسنده در بخش مقدمه، ساختار کتاب و روش مطالعه خود را تشریح می‌کند. او می‌نویسد در کتاب مزبور با بررسی مفاهیمی مانند دولت‌های رفاه، دولت‌های توسعه‌گرا و دولت‌های انقلابی، به تحلیل سه نوع فرآیند در مورد ایران می‌پردازد: (۱) بسیج مردمی در مقطع انقلاب، جنگ و انتخابات؛ (۲) رقابت نخبگان در برهه انقلاب، انتخابات و تشکیل ائتلاف‌ها؛ و (۳) انگیزه‌های ضدسیستمی دولت توسعه‌گرا. هریس در فصل اول، تاریخچه تشکیل دولت رفاه در اروپا، نظریات متقدم و متاخر درباره دولت رفاه، نظام رفاه ایران و کشورهای مختلف و نسبت میان دولت نفتی و دولت رفاه را می‌کاود. این فصل چند روایت عمده درباره ایران را به زیر تیغ نقد می‌کشد: دولت رانتی، دولت نفتی، پوپولیسم، دولت پاتریمونیال، نئوپاتریمونیال و نئولیبرال.

نویسنده در فصول بعدی کتاب، خاستگاه و تاریخچه نهادها و سازمان‌های رفاهی ایران را از بدو تاسیس می‌کاود و در مورد پس از انقلاب، نهادها و سازمان‌هایی مانند سازمان تامین اجتماعی، خانه‌های بهداشت، کمیته امداد و نظام یارانه‌ای کشور را تحلیل می‌کند. موضوع فصل دوم، سیاست‌‌های رفاهی پیش از انقلاب است. هریس در این فصل، نظام رفاهی ایران و روند شکل‌گیری آن را به تفصیل و از زوایای مختلف تشریح و تحلیل می‌کند. فصل سوم، نظام رفاهی در نخستین دهه پس از انقلاب و روند شکل‌گیری نهادهای رفاهی جدید را می‌کاود. نویسنده در این فصل بر کمیته امداد تمرکز دارد. او در فصل چهارم به نظام خدمات درمانی به ویژه در روستاهای ایران و روند تثبیت اجتماعیِ انقلاب در روستاهای ایران، شبکه خدمات درمانیِ اولیه در مناطق روستایی و نقش آن در دگرگونی نظام رفاه ایران می‌پردازد. هریس در این فصل با مراجعه به چند استان و حضور در روستاهای متعدد، ارائه تحلیل‌های آماری و استناد به داده‌های مختلف و مصاحبه با مقامات نهادهای رفاهی، پزشک‌ها، بهورزها و مراجعان به خانه‌های بهداشت، روند بسط نظام رفاه در روستاها را توصیف و تحلیل می‌کند.

موضوع فصل پنجم، حرکت ایرانِ پس از جنگ به سمت توسعه‌ و نسبت آن با نظام رفاه و بسط طبقه متوسط است. هریس در این فصل پس از کاوش در ابعاد مختلف روند توسعه در دوره مزبور، نظام رفاهی ایران را با سایر کشورها مقایسه می‌کند و به کاوش در نظام تامین اجتماعی، نظام خدمات درمانی ایران و نقش آنها در بسط طبقه متوسط می‌پردازد. فصل ششم با نظر به سیاست‌های رفاهی در دهه‌های گذشته به روند آتی توسعه و سیاست‌های اجتماعی ایران می‌پردازد. نویسنده در واپسین فصل کتاب با بررسی تطبیقی پیش و پس از انقلاب، ایران را از دریچه مفهوم «توسعه همسو با سیستم» و «توسعه ضدسیستم» تحلیل می‌کند.

محمد رضا فدایی

مترجم1

اخبار روز سایر رسانه ها
    تیتر یک
    کارگزاری مفید