چینی ها بلاتکلیف در پروژه های ایرانی

نگار میرکریمی: یک عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی با تأکید بر این‌که مباحث مربوط به فاینانس چینی هنوز حل نشده گفته است که در سال ۹۳ هیچ‌گونه فاینانسی نداشتیم که دلیل آن هم پرداخت نشدن مبالغ ریالی از سوی بانک مرکزی بوده است.


علی‌نعمت چهاردولی به تسنیم گفته است تقریباً 17 هزار میلیارد تومان فاینانس (از چین) داریم که تاکنون توانسته‌ایم از پنج هزار میلیارد تومان آن استفاده کنیم، این میزان فاینانس نیز مربوط به سال‌های 91 و 92 است اما هنوز در سال 93 هیچ‌گونه فاینانسی نداشتیم.

به گفته وی، دلیل تأمین نشدن فاینانس این است که ایران باید مبلغی را پرداخت کند تا بحث فاینانس انجام شود، اما تاکنون این پرداخت ریالی انجام نشده است. استفاده از فاینانس چینی به بانک مرکزی و پرداخت مبالغ ریالی بستگی دارد.


داستان خروج چینی‌ها از کجا شروع شد؟

هنوز حضور چینی‌ها و داستان دریافت مطالبات آن‌ها در پروژه‌های عمرانی تعیین تکلیف نشده بود که حضور فنلاندی‌ها و ورود آن‌ها به پروژه آزادراه تهران -شمال مطرح شد. اما این موضوع نه مورد تائید مسئولان وزارت راه و شهرسازی رسید و نه دیگر خبری از حضور آن‌ها شد.


اواخر سال گذشته بود که معاون ساخت و توسعه آزادراه‌ها از حضور هیات چینی در ایران خبر داد و گفت که وزیر راه و شهرسازی نیز شورای راهبردی برای این پروژه تشکیل داده است که این جلسات به‌طور مرتب برگزار می‌شود تا با رصد پروژه، گزارش‌های مربوطه را به اطلاع ریاست‌جمهوری برسد. احمد نوری درباره حضور شرکت فنلاندی در قطعات 2 و 3 نیز گفت که دراین باره اطلاعی ندارد .


در این میان گفته شد چینی‌ها حجم کار خود را به دلیل دریافتی‌های با تاخیر کاهش دادند و از طرف دیگر برخی می‌گویند چینی‌ها فعالیت خود را کاهش ندادند و آن‌ها نمی‌توانند زیر قراردادشان بزنند. این درحالی است که برخی می‌گویند همانطور که شرکت فرانسوی کنار گذاشته شد، حتما این امکان وجود دارد که چینی‌ها هم به راحتی کنار گذاشته شوند.


پیش از چینی‌ها، فرانسوی‌ها در این پروژه حضور داشتند؛ به طوری که در سال 1388 فرانسوی‌ها از این پروژه کنار گذاشته شدند و رسما پیمانکار چینی آغاز به کار کرد.

در همان زمان مجری وقت آزادراه تهران - شمال اعلام کرد که بانک‌های فرانسوی تا حدودی بهانه‌گیری‌هایی داشتند و خواستار این مسائل شدند که مدت قرارداد فاینانس تمام شده و باید تمدید شود. همچنین نرخ بهره باید اصلاح شود و نوع ارز قرارداد فاینانس نیز باید تغییر کند. پس از مدتی گفته شد که وزرات راه و شهرسازی و بنیاد مستضعفان با طرفین فرانسوی به توافق نرسیده‌اند.


در آن زمان اعلام شد که دو بانک فرانسوی شرایط طرف ایرانی را نپذیرفتند و یک بانک دیگر چینی جایگزین فرانسوی‌ها می‌شود. با روی دادن این اتفاق،‌ چینی‌ها به‌طور کامل جایگزین فرانسوی‌ها شدند. اکنون نیز که بحث واریز کم مطالبات چینی‌ها و کاهش حجم کاری آن‌ها مطرح است، گفته می‌شود چینی‌ها از این پروژه کنار گذاشته شدند و به عبارتی خروجشان قطعی شده است، اما مقامات متولی این آزاد راه این خبر را تکذیب کرده‌اند و گفته می‌شود چینی‌ها همچنان به کار در آزادراه مشغول هستند.


در حالی که قرار بود 50 درصد سرمایه‌گذاری ساخت این قطعه از سوی فرانسوی‌ها و 50 درصد از سوی چینی‌ها تأمین ‌شود، وزیر وقت وزارت سابق راه و ترابری خبر از کنار گذاشتن فرانسوی‌ها از مشارکت در ساخت آزادراه تهران ـ شمال خبر داد و در نهایت قرار شد شرکت سرمایه‌گذار چینی جایگزین فرانسوی‌ها شود که این امر پس از طی پروسه‌های گوناگون و زمان‌بر انجام و مقرر شد که قطعه‌ یک این آزادراه توسط چینی‌ها ساخته ‌شود اما هنوز حضور چینی‌ها در این پروژه مشخص نیست .

به گفته برخی صاحبنظران تأخیر در احداث آزاد راه به علت تورم ‌هزینه‌ سنگینی را به دولت تحمیل کرده و این امر حتی احداث مناطق 2 و 3 را با مشکل جدی مواجه کرد.


آزادراه تهران شمال چه بود و چه شد؟

36 سال از تصویب ساخت آزادراه تهران شمال و حدود 18 سال هم از آغاز عملیات احداث این آزادراه می‌گذرد و در طول این مدت فقط یک قطعه از این آزادراه تکمیل و افتتاح شد. بر این اساس منطقه 4 آزادراه تهران _ شمال به طول 20 کیلومتر از مرزن ‌آباد تا چالوس آغاز شد. این قطعه‌ آزادراه چهار دستگاه تونل به طول 1700 متر دارد. این مسیر باعث کاهش یک ساعته سفر و صرفه‌جویی سالانه 15 میلیارد تومان سوخت و کاهش هزینه‌های تصادفات رانندگی به میزان 20 میلیارد تومان می‌شود. حال وزارت راه و شهرسازی و متولیان ساخت این آزادراه می‌گویند ادامه ساخت و تکمیل سه قطعه دیگر منوط به تامین اعتبارات است. اعتباراتی که گفته می‌شود تاکنون تامین و هزینه شده اما به دلیل زمان‌بر بودن و افزایش قیمت مصالح ، پیمانکاران و طولانی بودن مسیر این پروژه با تاخیر همراه شده است.


با توسعه طرح‌های عمرانی به ویژه در بخش آزادراهی و پروژه‌هایی از قبیل پارس جنوبی، شرکت‌های خارجی وارد میدان اقتصادی شدند و درخواست همکاری خود را اعلام کردند. در این میان شرکت‌های چینی به این پروژه‌ها وارد شدند و همکاری آن‌ها در مواردی هم با حاشیه‌هایی همراه شد. این آزادراه هم به‌عنوان یکی از این پروژه‌ها تقریبا متوقف شد و در مواردی بلاتکلیف ماند.به گفته برخی صاحبنظران، تاخیر در ساخت و تکمیل ازادراه تهران شمال هم همین بی برنامگی و چند دسته شدن‌ها است.


عملیات احداث آزادراه تهران-شمال از سال 76 آغاز شد و تا سال 89 تنها 64 درصد پیشرفت فیزیکی داشت. از سال 90 نیز با پیگیری‌های خاص و اختصاص اعتبار، هر سال حدود 17 درصد پیشرفت فیزیکی خواهد داشت. طبق توافقات صورت گرفته قرار شد منطقه یک این آزادراه از تهران تا شهرستانک توسط پیمانکار چینی و در قالب فاینانس اجرا شود. این قطعه، 23 کیلومتر طول دارد که در حال حاضر احداث تونل‌های آن به پایان رسیده است. در منطقه یک آزادراه فاینانسر شرکت SPA چینی است و مشکلات بانکی این فاینانسر در حال برطرف کردن است.

احداث قطعه یک، 60 کیلومتر مسیر تهران تا چالوس را کوتاه‌تر می‌کند. همچنین ‌مقرر شد در قطعات 2 و 3 این آزاد‌راه کنسرسیوم داخلی حضور پیدا کند، در همان زمان گفته شد ، اجرای این دو قطعه سه هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری لازم دارد. به گفته برخی متولیان ساخت این آزادراه ، پیمانکار این دو قطعه کنسرسیوم ایرانی است که در صورت فراهم بودن منابع مالی، این 74 کیلومتر آزادراه با 30 کیلومتر تونل، ظرف سه سال ساخته می‌شود. قطعه یک آزادراه تهران شمال چند روز مانده به نوروز 92 افتتاح شد .


اما در حالی که دولت بارها گفته است تکمیل آزادراه تهران-شمال از جمله اولویت‌های طرح‌های عمرانی‌اش است، هنوز خبری امیدوارکننده درباره این پروژه شنیده نشده‌است . این درحالی است که در همین زمان یکی از اعضای کمیسیون عمران مجلس گفته است که چینی‌ها برای اجرای آزادراه تهران-شمال با استفاده از فاینانس اعلام آمادگی کرده‌اند. به گفته این نماینده مجلس نباید یکبار دیگر به کسانی که امتحان خود را پس داده‌اند اعتماد کرد. علی نعمت چهاردولی گفته است که اخیرا بحث فاینانس چینی مطرح شده است، با توجه به پول‌هایی که در این کشور داریم، یک سری شرکت‌های چینی متمایل به این کار هستند که آزادراه را با فاینانس انجام دهند.

وی معتقد است اگر قرار باشد مجموعه‌ای این کار را انجام دهد فقط قرارگاه خاتم‌الانبیاست. به گفته چهاردولی قرارگاه خاتم‌الانبیاء باید مطالعه‌ای درباره مدل فاینانس آزادراه تهران-شمال داشته باشد تا چنانچه قرار است که این پروژه فاینانس شود قرارگاه این کار را انجام دهد.


این عضو کمیسیون عمران مجلس با اشاره به این‌که چینی‌ها یکبار آمده‌ و امتحان خود را پس داده‌اند، گفته است که یک بار با یکی از شرکت‌های چینی قرارداد بستیم که متاسفانه این قرارداد به نتیجه نرسید، اما قرارگاه خاتم حداقل 20 کیلومتر در این آزادراه کار انجام داده و به عبارت دیگر امتحان خود را پس داده است.


وی عنوان کرد: باید شاخص انتخاب برای ساخت آزادراه تهران-شمال اجرای پروژه‌های بزرگ باشد و نباید به کسانی که یکبار امتحان خود را پس داده و نتیجه‌ای گرفته نشده اعتماد کرد.


در این میان فرمانده قرارگاه خاتم‌الانبیاء هم در آخرین اظهار نظر خود گفته است: در آزادراه تهران شمال با تمام توان و قدرت آمادگی داشتیم که کار را عملیاتی کنیم و یک ساختار سازمان خوبی پیش بینی شد که در زمانبندی مشخص اجرایی شود اما کار توسط دولت متوقف شد.

عبادالله عبداللهی با اشاره به پیچیدگی این پروژه گفته است که این پروژه 62 کیلومتر تونل رفت و برگشت دارد و ترکیب پروژه پل تونل و ترانشه و سنگ برداری داشته و با آن محدودیت در جاده شمال برای این کار چهار سال زمان و یک ساختار قوی را در نظر گرفته شده است .


حال حدود یک سال از روی کار آمدن دولت یازدهم می‌گذرد و هنوز برخی مسئولان ذی‌ربط در این مورد هیچ اظهارنظری در رابطه با آزادراه تهران-شمال و اقدامات احتمالی برای خروج این پروژه اعلام نکرده‌اند. گرچه بارها وزیر راه و شهرسازی از اولویت این آزادراه صحبت کرده است، اما شاید هنوز منابع مالی این پروژه کافی نباشد.


در این سال‌ها عوامل متعددی باعث شد تا این آزادراه با وقفه‌هایی همراه شود.در مواقعی بخشی از آزادراه با وقفه‌هایی در ساخت همراه شد و در مواقعی با سرعت کار کرد. درسال 1382 این وقفه‌ها به‌ گونه‌ای شد که در آن سال قرارداد ساخت منطقه یک این آزادراه با یک شرکت چینی به مبلغ 245 میلیون دلار امضا شد، اما به دلیل بروز مشکل در باز کردن اعتبار اسنادی (LC) توسط ایران، نارضایتی از مدیریت شرکت چینی، تملک اراضی، موافقت بیمه چین و بسیاری از عوامل دیگر به تعویق افتاد و اعتبار اسنادی آن تا اواخر سال 1385 باز نشده بود که به دلیل گذشت مدت زمان طولانی و مقطوع بودن قرارداد، پیمانکاران چینی خواستار تغییر و افزایش قیمت تا 790 میلیون دلار شدند اما ‌با 400 میلیون دلار دوباره با شرکت جدید چینی قرارداد امضا و مقرر شد به مدت سه سال منطقه یک این آزادراه تحویل داده شود.

‌