در آستانه سیزدهم فروردین، روز طبیعت

دیدنی‌ترین باغ‎های ایرانی را بشناسید

کدخبر: ۱۱۳۴۳۱
به طور کلی در تمام شهرها و روستاهای ایران بخصوص در مناطقی که دارای قنات هستند، باغ ایرانی و یا باغ سرای ایرانی وجود داشته است. در آستانه سیزدهم فروردین (روز طبیعت) اقتصادنیوز به معرفی برخی از این باغ‌ها می‌پردازد.

به گزارش اقتصادنیوز، از گذشته‎ها ایرانی‎ها برای گذران تعطیلات خود همواره به باغ‎ها و سبزه زارها می‎رفتند. حال با گذشت سال ها و افزایش زندگی شهرنشینی این باغ ها به عنوان محل توریستی برای بازدید قرارگرفته اند.  

بسیاری از باغ‎های ایرانی هنوز هم پابرجا است و هر ساله تعداد زیادی توریست‌های به خود جذب می‎کند در شهرهای شیراز و کاشان و اصفهان تجمیع یافته اند.  

در ایرن گزارش به مناسبت ایام نوروز و سیزدهم فروردین، روز طبیعت چند باغ ایرانی معرفی می‎شود. به طور کلی در تمام شهرها و روستاهای ایران بخصوص در مناطقی که دارای قنات هستند باغ ایرانی و یا باغ سرای ایرانی وجود داشته است.

باغ عفیف‌آباد
باغ عفیف آباد یا گلشن از آثار تاریخی شهر شیراز است. این باغ در خیابان عفیف آباد شیراز جای گرفته است و هم اکنون در اختیار ارتش قرار دارد و یکی از بزرگ‌ترین موزه‌های سلاح خاور میانه در آن وجود دارد .

باغ عفیف آباد نمونهٔ کاملی از هنر گل کاری ایرانی است. سازنده عمارت باغ، میرزا علی محمدخان قوام الملک دوم است که در سال ۱۲۸۴ ه.ق آن را احداث کرد.

این باغ در یکی از مناطق عیان‌نشین شیراز جای دارد و مجموعه در سال ۱۸۶۳ میلادی ساخته شد. این مجموعه شامل یک کاخ سلطنتی، موزه سلاح‎های قدیمی و یک باغ ایرانی است که همگی برای بازدید همگانی فراهم هستند.

این مجموعه با شماره ۹۱۳ و در سال ۱۳۵۱ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.ابغ عفیف آباد با وسعتی حدود ۱۲۷ هزار متر مربع از زیباترین باغ‌های تاریخی شیراز است. این باغ در دوره صفویه از باغ‌های مهم و گردشگاه پادشاهان بود.

این باغ یکی از کهن‌ترین باغ‌های شیراز است، از همین رو سادگی دیرینهٔ خود نگهداشته است. سردر باغ دارای چهار ستون گچی ساده است و سرستون‌های آنها با الگو گرفتن از سرستون‌های تخت جمشید طراحی شده است. در پیشانی سردر نگاره دو شیر دیده می‌شود به گونه‌ای که گویی در را در میان پنجه‌های خود گرفته‌اند. پس از گذر از در، دالانی که آن را به فضای اصلی باغ پیوند می‌دهد. در سوی دیگر در و بر پیشانی دهلیز آیین تاج‌گذاری یکی از پادشاهان ساسانی به چشم می‌خورد.

باغ فردوس
باغ فردوس محله‌ای از شمیران در تهران که در نزدیکی خیابان ولیعصر و میدان تجریش واقع شده‌است. اکنون موزه سینمای ایران در این مکان واقع است.

این باغ به دستور محمدشاه قاجار، درسال ۱۲۶۴ ق، قصری برای او در نزدیکی تجریش ساخته شد؛ اما همزمان با بیماری و مرگ او قصر نیمه‌تمام ماند و وی در همان قصر نیمه‌تمام به نام محمدیه (در محل محمودیه فعلی) از دنیا رفت.

هم‌زمان با ساخت قصر محمدیه، درباریان نزدیک به او نیز در همان حوالی اقدام به احداث باغ یا عمارت ییلاقی کردند. از جمله حسینعلی‌خان معیرالممالک باغی احداث کرد که به باغ فردوس مشهور شد.

عمارت باغ فردوس در دو طبقه به سبک قاجاریه و معروف به گوش فیل بنا گذاشته شد. زمین‌های قسمت جنوبی و سراشیبی باغ نیز با سنگ‌چین‌هایی به صورت هفت قطعه مسطح و مطبق درآمد و روی هریک از قطعات، استخری با فواره‌های متعدد احداث شد. استخرها به گونه‌ای ساخته شده بودند که از فواصل دورتر، بزرگ‌تر به نظر می‌آمدند.

در سال ۱۳۵۰ ساختمان موجود در باغ به مرکز فرهنگی و هنری و نمایشگاهی تبدیل شد و پس از انقلاب نیز در اختیار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قرار گرفت. مساحت باغ فردوس ۲۰۰۰۰ متر مربع و طول آن ۲۸۰ متر وشیب آن از شمال غربی به جنوب شرقی است. هم‌چنین، دکتر محمود افشار یزدی در سال ۱۳۱۶، قسمتی از باغ و ساختمان اندرونی را که حدود ۶۰۰۰ متر مربع بود، خرید و به تدریج با خریدن قطعات اطراف، مساحت باغ را به ۱۲۰۰۰ متر مربع رسانید. سپس در سال ۱۳۳۷، باغ و ساختمان‌های داخل آن را وقف امور فرهنگی کرد؛ از جمله در سال ۱۳۵۲ قسمتی از آن برای استقرار مؤسسه لغت نامه دهخدا و مؤسسه باستان‌شناسی به دانشگاه تهران واگذار شد که هم‌چنان دایر است.

باغ ارم
باغ ارم یکی از چند باغ ایرانی است که در یونسکو به ثبت رسیده است. این باغ در شهر شیراز است و شامل چند بنای تاریخی و باغ گیاه‌شناسی است.

تاریخ ساخت و بنیان‌گذار اولیه باغ ارم شیراز، به‌درستی مشخص نیست؛ ولی توصیف‌هایی از آن در سفرنامه‌های متعلق به قرن دهم و یازدهم هجری آمده‌است.این باغ در روزگار سلجوقیان و آل اینجو پا برجا بوده است. در زمان زندیه هم کریم‌خان زند در سازندگی و بهسازی این باغ کوشید. در زمان قاجاریه این باغ به مدت ۷۵ سال به دست سران ایل قشقایی افتاد.

در این زمان عمارتی در این باغ ساخته شد. اما در زمان سلطنت ناصر الدین شاه قاجار عمارتی دیگر توسط حسین علی خان نصیر الملک پی ریزی شد که با مرگ وی خواهر زاده او ابولقاسم خان نصیر الملک امور باغ ارم را به دست گرفت و عمارت نیمه کاره را تکمیل کرد. این عمارت تا کنون پابرجاست.

این باغ تنوع گیاهی بسیار بالایی دارد و گیاهان بسیاری از اقصا نقاط جهان در این باغ کاشته شده است؛ به شکلی که باغ در قالب یک نمایشگاه از انواع گل‌ها و گیاهان درآمده‌است. در حال حاضر این باغ در اختیار دانشگاه شیراز است؛ باغ گیاه‌شناسی آن در اختیار دانشکده کشاورزی و ساختمان باغ در اختیار دانشکده حقوق قرار دارد. در تاریخ ۶ تیرماه ۱۳۹۰ در سی‌وپنجمین اجلاس کمیتهٔ میراث جهانی یونسکو باغ ارم شیراز به همراه هشت باغ دیگر ایرانی در فهرست میراث جهانی ثبت گردید.

عمارت وسط، هسته مرکزی این باغ محسوب می‌شود.شیوه معماری عمارت این باغ به سبک زمان قاجاریه و به تقلید از سبک معماری زندیه است. این عمارت از نظر معماری، نقاشی، کاشی کاری و گچ بری از شاهکار های معماری زمان قاجار است.
درشمال غربی شهر شیراز و در کنار شهر باغ زیبایی ازدوره قاجاریه باقیمانده که به باغ ارم مشهور است . در سمت جنوب باغ مذکور رودخانه خشک شیراز از شرق به غرب امتداد دارد . وسعت باغ بیش از سه هکتار و از درختان مرکبات و سرو پوشیده شده است.

جالب ترین قسمت باغ خیابانی است که از شرق به غرب در وسط باغ احداث و در دو طرف آن درختان سرو کاشته اند و زیبایی خاصی را داراست . در میان درختان سرو این خیابان سرو بلند قامتی است که از دور جلب توجه میکند و بعلت موزون بودن آن آنرا سروناز میخوانند . نظیر سرو مذکور در سایر باغ های شیراز دیده نمی شود. صحن باغ را درختان زینتی و سرو و نارنج و انواع گلهای تزئینی پوشانیده و تزئین کرده است.

باغ فین
باغ فین کاشان نیز یکی دیگر از باغهای ثبت شده در یونسکو است که حمام فین نیز در آن قرار دارد.

سابقه و قدمت باغ فین و بناهای آن به دوره صفویه بازمی‌گردد. وسعت باغ بالغ بر ۲۳ هزار مترمربع و شامل یک حیاط مرکزی است که به وسیله دیوار، بارو و برجهای استوانه شکل محصور شده‌است. در مقایسه با بسیاری از باغ‌های ایرانی مشابه، باغ فین با آب قابل توجهی مشروب می‌شود.

باغ فین و مجموعه بناهای آن در کاشان، باغ فین واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۵ آذر ۱۳۱۴ با شمارهٔ ثبت ۲۳۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.و چند سال است که به ثبت جهانی یونسکو نیز رسیده است.

کار ساخت و توسعه عمرانی باغ در دوره شاه صفی و شاه‌عباس دوم نیز ادامه یافت و به اوج رسید.

در سال ۱۹۳۵ و همزمان با ثبت ملی این اثر، ابتدا استخر مرکزی باغ مورد مرمت قرار گرفت.

در سال ۱۳۳۶ بنای موسوم به خلوت نظام‌الدوله که به طور کامل تخریب شده بود، مجدداً بنا شد و به موزه ملی اختصاص یافت. مرمت سایر عناصر معماری ازجمله کوشک‎ها در سال ۱۹۷۹ آغاز شد.

در سال ۱۳۸۷ ادامه ساماندهی کف فرش، تهیه پرونده طرح آسیب شناسی و درمان پوشش سبز گیاهی باغ فین، ساماندهی مجاری آب خروجی حوض‌ها و جوی‌های داخل باغ، مرمت در چوبی گره چینی شده عمارت سر در، آواربرداری و بام‌سازی کوشک صفوی و ساماندهی راه آب‌های آن به انضمام آواربرداری و بام سازی ضلغ غربی و همچنین نصب دوربین‌های مداربسته باغ انجام شد.
به دنبال تشکیل پرونده ثبت جهانی این اثر، در سال ۱۳۸۹ یونسکو دستور اعمال تغییراتی در سنگ‌فرش و پیاده‌روهای باغ صادر نمود که این تغییرات انجام شده‌است.

برخی دیگر از معروف‎ترین باغ های ایرانی به شرح زیر است:

استان اصفهان دارای باغ هایی همچون چهلستون و هشت‎بهشت است.

باغ‎های ایرانی واقع در استان فارس شامل باغ ایرانی پاسارگاد ،‌باغ ارم، باغ دلگشا، باغ نارنجستان قوام، باغ عنیف آباد، باغ جهان‎نما،باغ نظر و باغ جنت است.

باغ‎های استان قزوین نیز شامل باغ فرهنگی قزوین،باغ عمارت سپهدار و باغ تاریخی مصلای قزوین است.

باغ‎های استان کرمان شامل باغ شاهزاده ماهان و باغ فتح‎آباد است. باغ‎های استان خراسان جنوبی نیز شامل باغ اکبریه،باغ بیرجند،باغ ملی گناباد،باغ ملی مشهد و باغ سرایان است.

همچنین باغ‎های استان خراسان رضوی شامل باغ کلات نادر و باغ قدمگاه نیشابود است.

باغ‎های استان کهگیلویه و بویراحمد شامل باغ چشمه بلقیس چرام است. باغ‎های استان سمنان نیز شامل یک باغ چشمه علی است.

باغ‎های استان مازندران شامل باغ عباس آباد، باغ‎های اشرف البلاد و باغ چهلستون بهشهر است.

باغ‎های استان تهران شامل باغ سعدآباد، باغ نیاوران و باغ فردوس است.

باغ‎های استان همدان نیز شامل باغ سیفیه است. همچنین باغ‎های استان یزد شامل باغ دولت‎آباد، پهلوان‎پور و گلشن طبس است.

اخبار روز سایر رسانه ها
    تیتر یک
    کارگزاری مفید