توصیه اوباما به ترامپ در خصوص برجام
اوباما روز دوشنبه ۱۴ نوامبر در اولین کنفرانس مطبوعاتی خود پس از پیروزی ترامپ در انتخابات در کاخ سفید پیش‌بینی کرد که بر هم زدن توافق هسته‌ای ایران (برجام) دشوار باشد، زیرا به ادعای وی این توافق موثر واقع شده و از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای جلوگیری کرده است. اوباما گفت: «توجیه به هم زدن توافقی که موثر بوده و مانع از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای شده، دشوار خواهد بود، به خصوص وقتی که گزینه جایگزین این باشد که ایران از زیر بار تمام تعهداتش بیرون بیاید و آزادانه به دنبال کسب سلاح هسته‌ای برود.» باراک اوباما با دفاع از میراث سیاست خارجی خود افزود: «به‌خاطر داشته باشید که این توافق فقط بین ما و ایرانی‌ها نیست. توافق بین ایران و گروه 1+5 یعنی کشورهای دیگر از جمله برخی از نزدیک‌ترین متحدان ما است. اگر ما از برجام خارج شویم به معنای آن خواهد بود که باید کشورهای اروپایی، یا روسیه یا چین را که به توافق پایبند مانده‌اند، تحریم کنیم.»
رئیس‌جمهور دموکرات گفت که توافق هسته‌ای ایران مثال خوبی است که «شکاف بین لفاظی و واقعیت‌ها را در واشنگتن نشان می‌دهد. وقتی که مسوول آن نبوده‌اید می‌توانید آن را توافق بد بخوانید، اما وقتی که درباره توافق و جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای مسوولیت پیدا می‌کنید احتمال آنکه به واقعیت‌ها نگاه کنید بیشتر خواهد شد.»
او افزود: «استدلال اصلی مخالفان علیه توافق این بود که ایران تقلب خواهد کرد و به تعهداتش عمل نخواهد کرد اما یک سال است که دلیل و مدرک داریم که نشان می‌دهد ایران به تعهداتش عمل کرده، فقط نظر من یا مشاورانم نیست... سازمان‌های اطلاعاتی و ارتش اسرائیل هم این حرف را می‌زنند.»
پیش‌تر و در روز دوشنبه اتحادیه اروپا در یک نشست اضطراری با تصویب بیانیه 10ماده‌ای از برجام حمایت و راه خود را از ترامپ جدا کرد. وزیران خارجه اتحادیه اروپا گفتند که این اتحادیه «تعهد قاطعی» نسبت به اجرای این توافق دارد. فدریکا موگرینی، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا دوشنبه شب در پایان یک نشست غیررسمی میان وزرای خارجه اتحادیه اروپا، از این توافق دفاع کرد و گفت که پایدار ماندن برجام و اجرای آن از اولویت‌های اتحادیه اروپا است. خانم موگرینی برجام را توافقی توصیف کرد که شورای امنیت سازمان ملل هم بر آن صحه گذاشته و تاکید کرد که حمایت از اجرای کامل این توافق از وظایف این سازمان است.
باراک اوباما در ادامه کنفرانس خبری خود که بیشتر به پیامدهای انتخاب دونالد ترامپ در انتخابات سه‌شنبه هفته پیش اختصاص داشت، از رئیس‌جمهوری منتخب خواست «نشانه‌هایی برای ایجاد همبستگی» بفرستد. اوباما از هم‌حزبی‌های دموکرات خود خواست نتیجه انتخابات را بپذیرند و تشخیص دهند که دموکراسی چطور کار می‌کند. دونالد ترامپ در جریان مبارزه انتخاباتی بارها برجام را یک «توافق بد» خوانده و خواستار لغو آن شده بود. اما در روزهای گذشته نرمشی در مواضع ترامپ و همکارانش مشاهده شده است. به گفته برخی از مشاوران ترامپ با حفظ برجام می‌توان در آن تجدید نظر کرد. «ولید فارِس»، یکی از مشاوران ترامپ در روزهای گذشته گفت که رئیس‌جمهور منتخب آمریکا خواهان «تغییراتی» در برجام است. همچنان که دونالد ترامپ، یکشنبه شب در مصاحبه با برنامه 60 دقیقه سی‌بی‌اس، کلمه‌ای راجع به ایران و برجام صحبت نکرد. اما نکته مهم آنجا است که ترامپ به شدت از جنگ‌های آمریکا در خاورمیانه انتقاد کرد و گفت این جنگ‌ها جز 6 تریلیون دلار هزینه هیچ دستاورد دیگری برای آمریکا نداشته است. همچنین رئیس‌جمهوری منتخب آمریکا به این موضوع اشاره کرده که اولویت اصلی در سیاست خارجی برای او، مقابله با داعش است. با این تفاسیر به نظر می‌رسد که برجام و مساله ایران خیلی برای رئیس‌جمهوری منتخب آمریکا دغدغه نباشد و او در بحث سیاست خارجی بیشتر در راستای مبارزه با داعش و کم کردن هزینه‌های آمریکا در خاورمیانه گام بردارد.
همزمان با این تحولات، شبکه خبری «سی‌ان‌ان» به نقل از مارک دوبویتز، از «بنیاد دفاع از دموکراسی»، اندیشکده‌ای محافظه‌کار که از منتقدان توافق اتمی است، می‌گوید ترامپ احتمالا به توافق پایبند می‌ماند، اما درصورتی که تهران خلافی بکند -هرچقدر هم که تخلف ناچیزی باشد- تحریم‌ها را باز می‌گرداند. توافق میان تهران و 6 قدرت جهانی در پی روی کار آمدن حسن روحانی و پس از آنکه طی سال‌های گذشته تحریم‌های گسترده‌ای علیه ایران اعمال شد، به‌دست آمد. باراک اوباما این توافق را «تاریخی» توصیف کرده‌است، اما همه نمایندگان جمهوری‌خواه در کنگره آن کشور با آن مخالفت یا از آن انتقاد کردند.
موانع فروش هواپیما به ایران را وتو می‌کنیم
همزمان و در تحولی دیگر، دولت باراک اوباما روز دوشنبه خطاب به مجلس نمایندگان آمریکا هشدار داد که هر گونه قانونی را که تصویب آنها برای تسهیلات مالی صدور هواپیمای مسافربری به ایران مانع ایجاد می‌کند، وتو خواهد کرد. به گزارش خبرگزاری «رویترز»، این مطلب را کاخ سفید روز دوشنبه، اعلام کرده و افزود که تصویب چنین قوانینی می‌تواند به آینده توافق اتمی با ایران آسیب بزند.
در پی تصویب برنامه جامع اقدام مشترک با ایران، توافق‌هایی برای فروش هواپیماهای ایرباس و بوئینگ به ایران انجام شده، اما نمایندگان عمدتا جمهوری‌خواه مجلس نمایندگان آمریکا به‌ویژه پس از پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات به دنبال تصویب لایحه‌ای برای جلوگیری از این کار هستند. دستیابی به برجام نتیجه مذاکرات درازمدت آمریکا، بریتانیا، فرانسه، روسیه، چین و آلمان با ایران است و کاخ سفید روز دوشنبه گفت که شرکای ایالات‌متحده، به لایحه مطرح شده در مجلس نمایندگان آمریکا به دیده یک لایحه ناقض برجام می‌نگرند.
تحریم‌های چند ساله علیه جمهوری اسلامی ایران باعث فرسودگی ناوگان هوایی ایران شده و ایران‌ایر در تلاش است با خرید یا اجاره کردن بیش از ۲۰۰ فروند هواپیمای مسافربری از ایرباس و بوئینگ، کیفیت ناوگان خود را بهبود ببخشد. برخی از اعضای کنگره ابراز نگرانی کرده‌اند که با لغو قراردادهای فروش هواپیما به ایران شمار زیادی شغل نیز در آمریکا از بین خواهد رفت، اما در عین حال گروهی دیگر از اعضای کنگره مدعی هستند که ایران ممکن است از این هواپیماها استفاده‌های غیرمسافرتی کند.
به ادعای این گروه، ایران ممکن است از هواپیماهای مسافربری خریداری شده برای نقل‌وانتقال افراد مسلح به جبهه‌های نبرد علیه گروه‌های مورد حمایت آمریکا در سوریه استفاده کند. لایحه تنظیم شده در مجلس نمایندگان آمریکا که قرار است طی هفته جاری به رای گذاشته شود، در نظر دارد تا مانع صدور مجوز از سوی وزارت خزانه‌داری آمریکا به نهادهای مالی برای تسهیل صادرات و واردات هواپیماهای تجاری به ایران شود. به نوشته رویترز، از آنجا که تصویب این لایحه نیازمند حمایت نمایندگان دموکرات نیز هست، انتظار نمی‌رود که تصویب آن در سنای آمریکا با موفقیت همراه شود.
در همین حال، قانون‌گذاران آمریکایی انتظار دارند که پس از تحلیف دونالد ترامپ به‌عنوان رئیس‌جمهوری جدید آمریکا در ماه ژانویه، راه‌های دیگری را هم برای توقف فروش هواپیمای مسافربری به ایران در پیش بگیرند. در همین زمینه روز سه‌شنبه علیرضا منظری، معاون سابق سازمان هواپیمایی به «ایسنا» گفت که در شرایط فعلی و با توجه به توافق‌هایی که میان ایران و نهادهای اقتصادی بین‌المللی به وجود آمده تغییر در رهبران سیاسی ایالات‌متحده آمریکا «نمی‌تواند تاثیری جدی در اجرایی شدن توافق‌ها داشته باشد».
دفاع معاون خزانه‌داری از توافق هسته‌ای
همچنین، معاون وزیر خزانه‌داری آمریکا ضمن دفاع از توافق هسته‌ای گفت که یک مجموعه کامل از ابزارها را برای فشار بر ایران برای دولت دونالد ترامپ به جا گذاشته است. به گزارش «ایسنا» به نوشته روزنامه جروزالم‌پست، آدام زوجین، معاون وزیر خزانه‌داری آمریکا در امور تروریسم و اطلاعات مالی در نشست سالانه انجمن‌های یهودی در واشنگتن گفت که وقتی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور منتخب آمریکا کار خود را آغاز کند، با یک ابزار سیاسی برای تحت فشار قرار دادن ایران در این وزارتخانه مواجه خواهد شد و وی آماده است تا تمام گزینه‌های ممکن در سیاست ایران را به نفر بعدی خود معرفی کند؛ ابزارهایی که پس از چند سال تمرکز روی دسیسه‌هایی برای تحریم ایران و هم‌پیمانانش به‌دست آمده است.
این مقام وزارت خزانه‌داری آمریکا همچنین در گفت‌وگو با جروزالم پست، ابراز کرد: «من نمی‌خواهم درباره فرضیه‌ها صحبت کنم و اغلب نیز تماسی از رئیسان جمهوری منتخب دریافت نمی‌کنم، اما اگر زمانی برسد که ایران توافق هسته‌ای را نقض کند، تمام ابزارهای فشار باید در دسترس باشد و من می‌خواهم که این مجموعه کامل را برای نفر بعدی خود به یادگار بگذارم.» زوبین با اشاره به اینکه تحریم‌های غیرهسته‌ای ایران همچنان به قوت خود باقی است، از توافق هسته‌ای ایران و گروه 1+5 که در ژوئیه 2015 حاصل و در ژانویه سال جاری (میلادی) به اجرا درآمد، دفاع کرد.
ترامپ به اسرائیل و اعراب تضمین دهد
از سوی دیگر، رئیس پیشین سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا گفت که رئیس‌جمهور جدید باید به متحدان آمریکا در خلیج‌فارس و رژیم صهیونیستی درباره مقابله با آنچه واشنگتن تهدیدات ایران می‌خواهند، تضمین دهد. دیوید پترائوس، رئیس پیشین سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) در گفت‌وگو با اندیشکده شورای آتلانتیک اظهار کرد: «از آنجا که قرار است مشخص شود چه چیزهایی درباره ایران (در دولت بعدی) گفته شود، باید یک کار گروهی در این زمینه صورت گیرد، چگونه باید به همراه متحدان‌مان در خلیج (فارس) و شرکای اسرائیلی و هم‌پیمانان‌مان به یک درک درخصوص فعالیت ایران در منطقه برسیم و چه کارهایی برای مقابله با آن باید انجام شود؟
او با تکیه بر ادعای بی‌اساس غرب و آمریکا درباره برنامه هسته‌ای گذشته ایران گفت که ترامپ و کنگره باید بیانیه‌ای از سیاست‌های ملی تدوین کنند، مبنی بر اینکه ایران هیچ‌گاه اجازه نخواهد یافت اورانیوم را در سطح تسلیحاتی غنی‌سازی کند. پترائوس افزود: «با توجه به اینکه ایران گفته نمی‌خواهد و قصد ندارد به سلاح هسته‌ای دست یابد، این کار سخت نخواهد بود.» این ادعاها در حالی مطرح شده است که ایران همواره تاکید کرده برنامه هسته‌ای‌اش ماهیت کاملا صلح‌آمیز دارد و هیچ‌گاه به‌دنبال دستیابی به ظرفیت تولید سلاح هسته‌ای نبوده است، اما غرب با طرح این ادعاهای بی‌اساس تلاش کرد تا با تحت فشار قرار دادن ایران به اهداف خود دست یابد و کشورمان را مجاب به تغییر سیاست‌هایش در منطقه کند.
