ثبت مشهد و لالجین در فهرست یونسکو

به گزارش مهر سال ۱۳۹۵ با همه فراز و فرودش گذشت. سالی که دو شهر ایران، یعنی مشهد به عنوان شهر جهانی سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی و لالجین به عنوان شهر جهانی سفال در فهرست یونسکو به ثبت رسیدند و این اتفاق، مهم ترین رویداد سالی که گذشت در حوزه صنایع دستی بود.

«شهر جهانی» به شهری گفته می‌شود که نقش مهمی در نظام اقتصاد جهانی دارد و اصفهان، نخستین شهر ایران بود که به ثبت در فهرست یونسکو رسید و «شهر جهانی صنایع دستی» لقب گرفت. پس از آن تبریز به عنوان «شهر جهانی فرش»، لالجین به اسم «شهر جهانی سفال» و مشهد با نام «سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی» معرفی و ثبت شدند و این اتفاق، مهم ترین رویداد سال گدشته بود.

این که چگونه چهار شهر ایرانی، یعنی اصفهان به عنوان شهر خلاق صنایع دستی، تبریز به عنوان شهر جهانی فرش و مشهد و لالجین در فهرست یونسکو به ثبت رسیدند هم خود مستلزم طی مراحلی است که خود می تواند خواندنی و شنیدنی باشد. صنایع دستی پس از جنگ جهانی دوم با محتوای هنری و فرهنگی مورد توجه کشورهای پیشرفته قرار گرفت و ۱۰ ژوئن، همزمان با ۲۰ خرداد، سال ۱۹۶۴ میلادی، نخستین کنگره جهانی با شرکت مسئولان اجرایی، استادان دانشگاه، هنرمندان و صنعتگران بیش از ۴۰ کشور جهان در نیویورک برگزار شد که در قطعنامه پایانی این کنگره، تاسیس شورای جهانی صنایع دستی به عنوان نهاد وابسته به یونسکو به تصویب رسید.

با تأسیس سازمان ملل متحد، محافظت از میراث‌های فرهنگی بشری بر عهده یونسکو یا سازمان تربیتی ـ علمی و فرهنگی ملل متحد گذاشته شده است. سال ۱۹۶۴ میلادی بود که شورای جهانی صنایع دستی، در قالب یکی از ارگان‌های وابسته به یونسکو، مورد توجه قرار گرفت.

سال ۱۳۴۷ شمسی بود که سازمان صنایع دستی ایران به عضویت شورای جهانی صنایع دستی درآمد. اما نزدیک به نیم قرن گذشت تا اصفهان، شهر جهانی صنایع دستی شد. پیش از این تنها جیپور هند، عنوان شهر جهانی صنایع دستی را به خود اختصاص داده بود.

سال ۲۰۱۵، جلسه‌ای در کشور هند برگزار شد و شورای جهانی صنایع دستی، بخش آسیا- اقیانوسیه، از میان ۶ شهر، اصفهان و تبریز را به طور همزمان به ثبت رساند؛ سال ۱۳۹۵  هم شورای جهانی صنایع دستی، مشهد و لالجین را در فهرست خود به ثبت رساند.

ثبت جهانی شهرها به برندسازی کمک می‌کند

پیش از این بهمن نامورمطلق در گفتگو با خبرنگار مهر  به پایه و اساس شکل‌گیری پرونده و ثبت شهرهای جهانی اشاره و بیان کرده بود: ثبت شهرهای جهانی یک پدیده جدید در شورای جهانی صنایع دستی است و ما دومین کشور در دنیا هستیم که صاحب این تعداد شهر جهانی هست. البته ما خودمان را کنترل کردیم چون معیارهای ما سخت‌گیرانه‌تر از شورای جهانی بوده و حتی به این شورا در تدوین قاعده‌هایش کمک می‌کنیم و حتی بحث شهرهای ملی را ما مطرح کردیم که اگر مصوب شود، اتفاق خوشایندی است.

معاون صنایع دستی کشور در پاسخ به این که ضوابط سخت‌گیرانه‌ای که از سوی معاونت صنایع دستی برای ثبت شهرها در فهرست جهانی در نظر گرفته می‌شود، کدام است، گفته بود: ما بر کمیت و کیفیت، تاکید ویژه داریم. باید یک شرایط کیفی اولیه برای جهانی شدن شهرها وجود داشته باشد. این شرایط همان چیزی است که شورای جهانی صنایع دستی هم در نظر می‌گیرد و از آن میان می‌توان به عواملی چون قدمت، اصالت، طراحی، کمک به رونق اقتصاد محلی و شهرت جهانی اشاره کرد اما ما با همین ضوابط، سخت‌گیرانه‌تر برخورد می‌کنیم. برای مثال، طرح‌ها باید از اصالت بیشتری برخوردار باشند؛ به همین خاطر امسال، با وجود این‌که می‌توانستیم سه شهر را به ثبت برسانیم تنها دو شهر مشهد و لالجین را در فهرست جهانی ثبت کردیم.

به گفته نامورمطلق،  برندسازی، مهم‌ترین هدف از ثبت جهانی شهرهاست چرا که این اتفاق موجب نام آشنا شدن شهرهای ما می‌شود و «نام» یعنی وجود؛ یعنی هویت؛ یعنی در یادها ماندن و  ما باید تلاش کنیم که با ثبت شهرهای خود در فهرست شهرهای جهانی، هویت خود را به رخ جهانیان بکشیم.

حواشی پولی شدن یک نمایشگاه

هر سال همزمان با ۲۰ خرداد و روز جهانی صنایع دستی، نمایشگاهی در سالن نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران برگزار می‌شود و غرفه‌هایی به طور رایگان در اختیار هنرمندان رشته‌های مختلف قرار می‌گرفت. سال ۱۳۹۵، این نمایشگاه به خاطر همزمان شدن روز صنایع دستی با ماه مبارک رمضان از پنجم تا دهم خرداد ماه و در مصلای امام خمینی(ره) تهران برگزار  شد اما این‌بار هیچ غرفه‌ای، رایگان در اختیار هنرمندان قرار نگرفت.

سال گذشته، بنابر تصمیم معاونت صنایع‌دستی  تنها ۵۰ غرفه از ۴۰۰ غرفه نمایشگاه روز جهانی صنایع‌دستی رایگان بود  و هنرمندان برای اجاره غرفه می‌توانستند از وام ۵ میلیونی بهره‌مند شوند. این مساله، یعنی رایگان نبودن غرفه ها، اعتراض هنرمندان را به همراه داشت اما نتیجه، خوشایند بود و بیشتر هنرمندان شرکت کننده در نمایشگاه از سهم فروش خود راضی بودند.

نمایشگاه صنایع دستی «عیدانه» شد

سال ۱۳۹۵ برای نخستین بار و همزمان با فرارسیدن سال نو نمایشگاه عیدانه صنایع دستی برگزار شد. بهمن نامورمطلق در گفتگو با خبرنگار مهر و در ارتباط با دلیل برگزاری این نمایشگاه گفته بود: ما در کلان شهر تهران زندگی می‌کنیم و با توجه به وسعت و  جمعیت این شهر، برگزاری یک نمایشگاه بزرگ صنایع‌دستی در سال، جوابگوی نیاز مخاطبان و همچنین خواست هنرمندان نیست به همین خاطر تصمیم گرفته‌ایم علاوه‌بر نمایشگاهی که خردادماه و همزمان با روز جهانی صنایع دستی برگزار می‌شود، پیش از عید هم نمایشگاهی دایر کنیم تا علاوه بر سازمان‌ها و نهادهای دولتی و غیردولتی، خانواده‌ها هم از آن بازدید کنند.

معاون صنایع‌دستی کشور با اشاره به این که قرار است نمایشگاه «عیدانه» هر سال برگزار شود بیان کرد: ما هر سال و در آستانه سال نو، نمایشگاه‌های کوچکی را در محل سازمان میراث فرهنگی برگزار می‌کردیم؛ سال ۱۳۹۵ برای اولین بار این نمایشگاه در حجمی وسیع‌تر برگزار شد تا هنرمندان شهرهای مختلف در آن شرکت کنند. ضمن این که این نمایشگاه بهاره فرصت خوبی است تا علاقه مندان به آن مراجعه و آنچه برای عید به آن نیاز دارند خریداری کنند و سفره‌های هفت سین و خانه‌های خود را با صنایع دستی بیارایند و قرار است این نمایشگاه، هر سال در آستانه سال نو برگزار شود.