آمبولی(DVT): لخته شدن خون بعلت ارث، ایستادن و نشستن زیاد

به گفته متخصصین کلینیک تخصصی سلامت پا امید ترومبوز ورید عمقی (دی وی تی / DVT) مشکلی است که در آن در یکی از سیاه‌رگ‌های عمقی، معمولاً در پاها، لخته خونی (ترومبوس) ایجاد می‌شود. لخته‌های خونی هم در رگ‌های سطحی و هم در رگ‌های عمقی ممکن است ایجاد شوند. لخته‌های خونی که در رگ‌های سطحی ایجاد شده و با التهاب همراهند ( و ترومبوفلبیت یا فلبیت سطحی نامیده می‌شوند) به ندرت مشکل جدی‌ای پیش می‌آورند. اما لخته شدن خون در رگ‌های عمقی (ترومبوز ورید عمقی) نیاز به رسیدگی فوری پزشکی دارد.

این لخته‌ها از این جهت خطرناک هستند که ممکن است از جای خود کنده شده و از طریق جریان خون به سمت ریه‌ها حرکت کرده و جریان خون را در ریه‌ها مسدود کنند (آمبولی ریوی). آمبولی ریوی اغلب بسیار خطرناک بوده و ممکن است مرگ‌بار باشد. DVT ممکن است منجر به مشکلاتی طولانی مدت شود، همچنین ممکن است به رگ‌ها صدمه زده و باعث درد، تورم و تغییر رنگ در پا شود.

لخته‌های خون بیشتر در سیاهرگ‌های ساق و ران پا و کمتر در سیاهرگ‌های بازو یا لگن شکل می‌گیرند. به همین دلیل تمرکز این مقاله بر لخته شدن خون در رگ‌های عمقی پاها است، اما تشخیص و درمان دی وی تی در سایر نقاط بدن تقریبا به همین شکل است.

چه عواملی باعث ایجاد لخته‌های ورید عمقی می‌شود؟

لخته‌های خون ممکن است در اثر بی‌حرکت ماندن فرد در رگ‌ها ایجاد شوند. به عنوان مثال، اگر فردی فلج یا در رختخواب بستری باشد یا به خاطر پرواز یا مسافرت با ماشین مجبور باشد برای مدتی طولانی بنشینید، ممکن است در پاهایش لخته‌های خونی تشکیل شود. جراحی یا جراحات نیز ممکن است به رگ‌های خونی آسیب رسانده و باعث ایجاد لخته شوند. سرطان نیز ممکن است باعث ابتلا به آمبولی شود. در بعضی از افراد خون خیلی راحت لخته می‌شو، این مشکل که معمولا به صورت ارثی به افراد منتقل می‌شود.

شرایط زیر می‌تواند خطر ابتلا به آمبولی را افزایش دهد:

• وجود یک بیماری ارثی (ژنتیکی) که خطر لخته شدن خون را افزایش می‌دهد

• سرطان و برخی از درمان‌های سرطان (شیمی درمانی)

• جریان خون محدود در وریدهای عمقی، به دلیل آسیب دیدگی، جراحی یا بی‌حرکتی فرد

• نشستن برای مدت طولانی به عنوان مثال در هنگام مسافرت با اتومبیل، کامیون، اتوبوس، قطار یا هواپیما

• عدم تحرک بعد از عمل جراحی یا آسیب‌دیدگی‌های جدی

• دوران بارداری و 6 هفته اول پس از زایمان

• سن بالاتر از 40 سال (اگرچه آمبولی در هر سنی ممکن است ایجاد شود)

• اضافه وزن داشتن

• مصرف قرص‎های ضد بارداری یا هورمون درمانی

• داشتن کاتتر وریدی مرکزی یا دستگاه ضربان ساز

علائم آمبولی چیست؟

از جمله علائم آمبولی تورم پایی است که لخته در آن ایجاد شده است. همچنین ممکن است فرد در ساق پای خود احساس گرما کرده و ساق پا قرمزتر از ساق دیگر به نظر برسد. لمس کردن یا فشردن  ساق پا یا ران در حالت ایستاده یا در حال حرکت ممکن است باعث درد شود. ممکن است درد با گذشت زمان بدتر شده ، طولانی شود و یا ادامه پیدا کند.

اگر لخته خون کوچک باشد ، ممکن است علامت خاصی ایجاد نکند. در برخی موارد ، آمبولی ریوی اولین علامت وجود دی‌وی‌تی است.

علائم آمبولی ریوی شامل موارد زیر است: (به نقل از متخصص قلب و عروق)

• تنگی نفس ناگهانی یا تنفس سریع
• درد شدید در قفسه سینه که اغلب با سرفه یا حرکت کردن شروع می‌شود
• درد در ناحیه کمر
• سرفه (گاهی اوقات همراه با خون یا خلط)
• بیش از حد طبیعی عرق کردن
• ضربان قلب سریع
• احساس سرگیجه یا غش کردن 

برخی از افراد تا زمانی که لخته از پا یا بازویشان جدا نشده  و به سمت ریه حرکت نکرده باشد، نمی‌دانند دچار ترومبوز ورید عمقی هستند.

تشخیص ترومبوز ورید عمقی

اگر پزشکی به وجود ترومبوز ورید عمقی در فردی مشکوک شود ، احتمالا یک سونوگرافی برای اندازه گیری جریان خون در رگ‌ها و جست‌وجوی لخته‌هایی که ممکن است جریان خون را مسدود کرده باشد ، برای بیمار انجام خواهد داد.

درمان ترومبوز ورید عمقی

درمان ترومبوز ورید عمقی، این احتمال که لخته خون رشد کند و یا تکه‌ای از آن جدا شده و به سمت ریه‌ها حرکت کند را کاهش می‌دهد.

درمان ترومبوز ورید عمقی معمولا شامل استفاده از داروهای رقیق کننده خون (ضد انعقادی) مانند هپارین و وارفارین است. هپارین از طریق یک خط وریدی (IV) و یا به صورت تزریق استفاده می‌شود و وارفارین به شکل قرص و خوراکی مصرف می‌شود. برای جلوگیری از رشد لخته‌ها ، معمولا درمان به این صورت است که حداقل به مدت 3 ماه از داروهای رقیق کننده خون استفاده می‌شود.

همچنین ممکن است پزشک توصیه کند که بیمار، هر زمان که ممکن است پای خود را در سطح بلندتری قرار داده، پیاده‌روی کند و جوراب‌ واریس بپوشد. این اقدامات ممکن است به کاهش درد و تورم احتمالی ناشی از ترومبوز ورید عمقی کمک کند. (برگرفته از سایت درمان واریس دکتر مهدی کریمی)

چگونه می‌توان از ترومبوز ورید عمقی جلوگیری کرد؟

با انجام بعضی کارها می‌توانید از ابتلا به ترومبوز ورید عمقی جلوگیری کنید. به عنوان مثال، بعد از جراحی، برای جلوگیری از لخته شدن خون، می‌توانید داروهای ضد انعقادی مصرف کنید. همچنین می‌توانید جوراب واریس بپوشید. بعد از بیماری یا جراحی سعی کنید در اسرع وقت از رختخواب خارج شوید. اگر مجبورید برای مدتی طولانی، مثلا در طول یک پرواز طولانی، نشسته باشید، برای کمک به جریان خون پاهای خود را حرکت و ورزش دهید.