هشدار یک کارشناس درباره دستکاری در بورس/ شایان آرانی: نفوذ دولتی در بورس ایران باعث رانت شده است

به گزارش اقتصادنیوز، شاهین شایان آرانی کارشناس و تحلیلگر بازار سرمایه در بخشی از گفتگوی خود با اقتصادنیوز در پاسخ به این سوال که «آیا بورس ایران نقشی پررنگ در اقتصاد کشور ایفا می‌کند یا اهمیت آن در ایران مانند کشورهای پیشرفته نیست؟» کفت: بورس آینه اقتصاد است؛ یعنی پنجره‌ای است که به‌طور لحظه‌ای، ضربان قلب اقتصاد را در خود نشان می‌دهد. اگر بورس دستکاری شود مانند این است که شما در حال دویدن باشید و ضربان قلبتان باید بالا برود، اما دارویی خورده باشید که ضربان را پایین نگه دارد، در این صورت مشکل ایجاد می‌شود. یا برعکس آن، ضربان قلب باید پایین باشد ولی با مصرف چیزی بالا رود که این نیز اثر بدی دارد.

اقتصاد هر مدل رفتار کند در بورس قابل مشاهده است

وی افزود: پس بورس آینه اقتصاد است و اقتصاد هرگونه رفتار کند، چه در حال رکود، چه در بحران و چه در مواجهه با مشکلات، بورس آن را نشان می‌دهد. شما نمی‌توانید به‌عنوان یک نهاد سیاسی یا دولتی در بورس اعمال نفوذ کنید که این پدیده را نشان ندهد.

این تحلیلگر گفت: بنابراین، بورس باید به عنوان آینه اقتصادی در نظر گرفته شده و با همین دید با آن برخورد شود؛ یعنی بر اساس انفعال و کنش‌های عرضه‌کنندگان و متقاضیان که دیدگاه‌های آتی اقتصادی را در خود لحاظ می‌کنند. کشورهای پیشرفته این پدیده را اعمال کرده‌اند و بورس را به‌عنوان بستری برای نشان دادن موفقیت اقتصادی خود ملاک قرار می‌دهند و دستکاری هم نمی کنند. 

او در ادامه تصریح کرد: اگر یک وقت سیاستی در دولت اعمال شود که پدیده منفی به بار آورد، بورس فوراً آن را نشان می‌دهد و این یک سیگنال برای سیاستمدار است که نشان می دهد آن سیاست خوب نیست. بورس یک نوع درجه‌سنج و معیار برای قضاوت صحت سیاست‌هاست و چنین نقش مهمی را ایفا می‌کند. در کشورهای دیگر بورس، پنجره‌ای از واقعیت‌های تصمیم‌گیری شده در مورد اقتصاد و سیاست کشور است.

در ایران بورس آن‌گونه که باید خود را نشان نمی دهد

شایان آرانی گفت: متأسفانه در کشور ما به دلیل نفوذ دولتی، این ارتباط منفک شده است و بورس آن‌گونه که باید، خودش را نشان نمی‌دهد. کنترل دولتی به دلیل همین اِعمال نفوذها باعث شده بورس آن حساسیت لازم را از خود نشان ندهد و حتی موجب رانت‌هایی نیز شده است؛ برای مثال، اگر قیمت باید پایین بیاید، به‌طور کاذب بالا نگه داشته می‌شود و اگر باید بالا برود، نمی‌گذارند بالا برود. این شرایط برای آنهایی که بازی را بلد هستند، فرصت ایجاد می‌کند و سهامداران خرد متضرر می‌شوند.

وی افزود: حجم بازار اقتصادی ایران یعنی بورس، نسبت به کل اقتصاد ما و در مقایسه با استانداردهای دنیا پایین است. در حال حاضر، ارزش بازار نزدک آمریکا بالای یک برابر ارزش کل GDP آمریکاست؛ معمولاً متوسط ارزش بازار بورس‌های دنیا یک برابر یا بالای یک برابر تولید ناخالص داخلی کشورهاست. اما در کشور ما، این عدد حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد بیشتر نیست. یعنی نقش بورس در اقتصاد ما معادل کشورهای مشابه نبوده و در حد کشورهای ضعیف‌تر با نسبت‌هایی چون ۲۰، ۱۵، ۳۰، ۴۰ یا ۵۰ درصد است. در حالی که کشورهایی مانند مالزی، ژاپن، هندوستان، چین و ترکیه درصد بسیار بالاتری دارند.