جهان در آستانه تحول‌بزرگ؛سقف شیشه‌ای می‌شکند؟
به گزارش اقتصادنیوز ؛ ۸ مارس روز جهانی زن، پیوندی ناگسستنی با جنبش حقوق زنان در سراسر جهان دارد. بذر چنین روزی را بیش از یک قرن پیش هزاران زن نیویورکی با مطالبه کاهش ساعات کار، افزایش دستمزد و دریافت حق رأی کاشتند.
بیش از یک قرن پیش در تاریخ ۲۸ فوریه ۱۹۰۹ با فراخوان حزب سوسیالیست آمریکا هزاران زن در خیابان‌های نیویورک به هم پیوستند و "خواستار حق رأی، کاهش ساعات کار و افزایش دستمزد" شدند. حزب سوسیالیست آمریکا، یک سال بعد از این راهپیمایی، اولین روز جهانی زن را اعلام کرد.
یک سال بعد -۲۸فوریه۱۹۰۹- حزب سوسیالیست آمریکا، اولین سالگرد این تظاهرات را برگزار و اولین‌بار روز جهانی زن را اعلام کرد. پس از آن در کنفرانس بین‌المللی زنان سوسیالیست در سال ۱۹۱۰، نمایندگان آلمانی کلارا زتکین، کاته دانکر، پائولا تیده و دیگران پیشنهاد برگزاری سالانه "روز ویژه زن" را مطرح کردند.
۷ سال بعد به دنبال آنکه زنان روسیه در ۸ مارس ۱۹۱۷ در انتخابات [جمهوری فدراتیو سوسیالیستی] روسیه شوروی برای اولین‌بار رأی دادند،این روز در روسیه به یک تعطیلی ملی تبدیل شد و در سال‌های پس از آن جنبش‌های سوسیالیستی و کشورهای کمونیست جهان، این روز را گرامی می‌داشتند تا در سال 1967 توسط جنبش فمینیستی تصویب و تثبیت شد. سرانجام ۴۴ سال پیش یعنی در سال ۱۹۷۷ سازمان ملل متحد ۸ مارس را روز جهانی زن نامید.
در طول ۴ دهه گذشته مبارزات جنبش حقوق زنان در سراسر جهان فراز و نشیب‌های بسیاری داشته و به دستاوردهای قبل توجهی -بالأخص در اروپای غربی و آمریکا- رسیده است.
سقف شیشه‌ای، نازک‌تر از همیشه
حالا سقف شیشه‌ای با تلاش جنبش‌های برابری‌خواه نازک‌تر از همیشه شده است و در نوامبر ۲۰۲۰ با انتخاب کامَِلا دی. هریس به عنوان معاون رئیس‌جمهوری آمریکا، ترک بزرگی بر سقف شیشه‌ای آمریکا -جایی که در معیارهای برابری جنسیتی فاصله زیادی با کشورهای تراز اول چون سوئد، ایسلند، فنلاند و ... دارد- وارد آمده است.
مرلین لودن در یک سخنرانی در سال ۱۹۷۸ برای اولین‌بار از اصطلاح سقف شیشه‌ای استفاده کرد ، بر اساس گزارش ۳ آوریل ۲۰۱۵ وال‌استریت‌ژورنال، اصطلاح سقف شیشه‌ای در بهار ۱۹۷۸ -کاملاً مستقل از لودن- توسط ماریان شریبر و کاترین لارنس در نشریه هیولت-پکارد ابداع شد.
سقف شیشه‌ای، استعاره‌ای است که برای نشان دادن سدی نامرئی استفاده می‌شود، سقفی که مانع از ارتقای یک گروه اجتماعی (معمولاً زنان و گاهی برای اقلیت‌های نژادی و جنسی هم استفاده می‌شود) از یک سطح معین در سلسله مراتب (شغلی، اجتماعی، سیاسی و ...) می‌شود.
در همین مفهوم چالش‌های دیگری مربوط به محل کار وجود دارد که شرایط مشابهی از محدودیت‌ها و موانع را پیش روی زنان قرار می‌دهد. این "موانع نامرئی" به عنوان استعاره برای توصیف شرایط اضافی که زنان متحمل می‌شوند، بکار می‌رود.
در بیست سال گذشته، زنانی که بیشتر در صنایع و سازمان‌ها، مشارکت و اهمیت پیدا کرده اند، به ندرت در رده‌های اجرایی بوده‌اند. زنان در اکثر شرکت‌ها بطور متوسط زیر پنج درصد اعضای هیئت مدیره و سمت های مدیریتی شرکت‌ها را شامل می‌شوند.
با رواج بیشتر اصطلاح "سقف شیشه ای" ، عموم مردم با ایده‌ها و نظرات مختلفی به آن واکنش نشان دادند. برخی اظهار می‌دارند که این مفهوم یک افسانه است زیرا زنان خانه ماندن را انتخاب می‌کنند و برای پیشرفت در پست‌های اجرایی عزم و اراده کمتری نشان می‌دهند.
با بالا گرفتن چنین بحثی در میان عامه مردم جامعه آمریکا در دهه ۱۹۸۰، وزارت کار ایالات متحده نتایج یک پروژه تحقیقاتی به نام "ابتکار سقف شیشه‌ای" را گزارش داد که برای بررسی تعداد اندک زنان و اقلیت‌ها در مناصب اجرایی انجام شده بود. این گزارش اصطلاح سقف شیشه‌ای را چنین تعریف کرد: «آن دسته موانع مصنوعی مبتنی بر سوگیری نگرشی یا سازمانی -نسبت به اقلیت‌ها- که از پیشرفت افراد واجد شرایط در سازمان خود در سمت‌های مدیریتی جلوگیری می کند.»
علی‌رغم اینکه میزان مشارکت نیروی کار زنان در بین سال‌های ۱۹۹۵ تا ۲۰۱۵ در سراسر جهان از ۵۲.۴ درصد به ۴۹.۶ درصد کاهش یافته، در فهرست‌های نشریه فورچون تعداد مدیران عامل زن بین سال‌های ۱۹۹۸ تا ۲۰۲۰ افزایش یافته است. در سال ۲۰۱۴ تنها به میزان ۱۹.۲ درصد از کرسی‌های S&P500 توسط زنان اشغال می‌شد، و بالغ بر ۸۰.۲ درصد از آن‌ها را زنان سفیدپوست شامل می‌شدند.
شاخص سقف شیشه‌ای
در سال ۲۰۱۷ اکونومیست شاخص سقف شیشه‌ای خود را در ترکیب با داده‌های مربوط به تحصیلات عالی، مشارکت نیروی کار، حقوق، هزینه‌های مراقبت از کودک، حقوق بارداری و پدری، برنامه‌های مدارس تجاری و نمایندگی در مشاغل ارشد توزین کرد. کمترین میزان نابرابری جنسیتی در گزارش سال ۲۰۱۷ اکونومیست مربوط به کشورهای ایسلند، سوئد، نروژ، فنلاند و لهستان بود.
سقف شیشه‌ای وال استریت تَرَک خورد
به گزارش اقتصادنیوز؛ نشریه اکونومیست در مقاله‌ای با عنوان «ظهور ترک‌های بیشتر» به مناسبت روز جهانی زن نوشت: شاخص سقف شیشه‌ای اکونومیست در برخی جاها پیشرفت‌هایی را نشان می دهد. اما کافی نیست. (گزارش کامل اکونومیست)
اکونومیست در این گزارش نوشته است: زمانی که جین فریزر در اول ماه مارس، مسئولیت سیتی‌گروپ را بر عهده گرفت، سقف شیشه‌ای وال استریت سرانجام ترک خورد. فریزر تبدیل به اولین زنی تبدیل شد که رئیس یک بانک بزرگ آمریکایی می‌شود. پیش از وی، جنت یلن، وزیر خزانه‌داری دولت جو بایدن با تأیید سنا، تاریخ‌ساز شد و اولین زن خزانه‌دار ایالات متحده لقب کرفت.
این صدای ترک خوردگی در سراسر بقیه شرکتهای آمریکایی نیز در حال انعکاس است. سال گذشته کارول تومه (Carol Tomé) رئیس شرکت UPS، یک مجموعه عظیم تحویل بسته شد. در ژانویه رزالین بریوِر (Rosalind Brewer) به سومین زن سیاه پوستی تبدیل شد که یک شرکت عضو Fortune 500 را اداره می‌کند (شرکت Walgreens Boots Alliance که یک داروخانه زنجیره‌ای است). یک ماه بعد تاسوندا براون داکت (Thasunda Brown Duckett) برای اداره TIAA که یک صندوق بازنشستگی بزرگ است انتخاب شد.
طبق آخرین شاخص سقف شیشه‌ای اکونومیست که شرایط زنان شاغل در ۲۹ کشور را طبقه‌بندی می‌کند، ایالات متحده آمریکا با وجود پیشرفت زنان در محل کار، هنوز مسیری طولانی در پیش دارد.
طبق معمول، کشورهای اسکاندیناوی در مجموع بهترین عملکرد را در رتبه‌بندی اکونومیست داشتند و کشورهای سوئد (با نمره ۸۴)، ایسلند، فنلاند و نروژ در ۴ رتبه برتر قرار گرفتند.
در نمودار زیر جزئیات بیشتری از شاخص سقف شیشه‌ای اکونومیست در میان این کشورها ارائه شده است. در این نمودار که نشان‌دهنده درصد سهم زنان در محیط‌های کاری این ۲۹ کشور است، رنگ آبی تیره مربوط به مناصب مدیریتی، رنگ آبی روشن مربوط به عضویت در هیئت مدیره، و رنگ قرمز مربوط به کرسی پارلمانی است.
در پایین‌ترین سطح کره جنوبی قرار دارد که از شاخص ۱۰۰ امتیازی، نمره ۲۵ را کسب کرده است، نمره‌ای که کمتر از نصف نمره میانگین سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) باشگاه کشورهای صنعتی است. ژاپن و ترکیه هم در میان کشورهای مورد بررسی پس از کره جنوبی شرایط نامطلوبی دارند.
بهترین کشورها به تفکیک فاکتورهای مورد استفاده در تعیین شاخص سقف شیشه‌ای را به تفکیک در نمودارهای زیر ببینید.
[کمترین] اختلاف جنسیتی در شکاف درآمدی شاغلان با تحصیلات عالی: ایسلند (زن‌ها ۱۶.۱ واحد درصد شرایط بهتری دارند)
[کمترین] اختلاف جنسیتی در نرخ مشارکت نیروی کار: سوئد (زنان ۳.۴ واحد درصد کمتر از مردان)
[کمترین] اختلاف جنسیتی در شکاف دستمزدها: بلژیک (زنان ۸.۲ واحد درصد کمتر از مردان)
[بیشترین] میزان حضور زنان در مناصب مدیریتی: لهستان (سهم ۴۳ درصدی زنان)
[بیشترین] میزان حضور زنان در هیئت مدیره شرکت‌ها: ایسلند (۴۴.۴ درصد سهم زنان)
[بیشترین] سهم زنان از کرسی‌های پارلمانی: نیوزیلند (سهم ۴۸.۳ درصدی زنان)
[بیشترین] مشارکت زنان در تست‌های GMAT: فنلاند (۵۳.۴ درصد سهم زنان)
[بیشترین] هزینه خالص فرزند بر حسب درصد سهم از میانگین درآمد: سوئیس (۴۴ درصد از متوسط درآمد هزینه مراقبت از کودک می‌شود)
کمترین هزینه خالص مراقبت از فرزند مربوط به کشورهای ایتالیا و آلمان است که چیزی حدود یک درصد از درآمد متوسط را شامل می‌شود.
