پیشنهادات مهم صادق زیباکلام برای اصلاح ساختارها | بازگشت ناطق نوری، روحانی و خاتمی گام بزرگی است

به گزارش اقتصادنیوز، صادق زیباکلام، استاد دانشگاه و تحلیلگر مسائل سیاسی، در گفت‌وگویی با اقتصادنیوز نسبت به اظهارات اخیر برخی از چهره‌های شناخته‌شده نظام از جمله علی لاریجانی و علی‌اکبر ولایتی درخصوص تغییر رویکردها واکنش نشان داد.

زیباکلام این سخنان را نشانه‌ای امیدوارکننده تلقی کرد، اما تأکید کرد که تا پذیرش عمومیِ نیاز به تغییر و غلبه بر مقاومت جریان‌های تندرو، نباید این سخنان را به‌منزله آغاز قطعی اصلاحات دانست.

مشروح گفتگوی اقتصادنیوز با صادق زیباکلام، استاد دانشگاه و تحلیلگر اصلاح طلب را بخوانید؛

******

اخیرا پالس هایی از سوی برخی چهره های شاخص و رده بالای نظام مبنی بر اصلاح رویکردها به جامعه ارسال شده است، مشخصا  تحرکات اخیر علی لاریجانی و توییت علی‌اکبر ولایتی دو مشاور رهبر انقلاب این احتمال را ایجاد کرده است، این نشانه ها  تا چه اندازه می‌توان  آغاز تغییرات واقعی در سیاست‌های اجتماعی، اقتصادی و امنیتی ایران پس از جنگ اخیر دانست؟ آیا ایران در حال عبور از یک برهه  تاریخی است؟

به نظر من، نفس هر تغییر و تحولی، پذیرش لزوم یا ضرورت آن است. یعنی چه؟ یعنی اینکه تا شما قبول نکنید که یک مشکلی دارید، به پزشک مراجعه نمی‌کنید. حالا خیلی وقت‌ها علیرغم اینکه متوجه می‌شویم یک دردی هست، اما گرفتاریم، سرمان شلوغ است، به آن محل نمی‌دهیم. ولی واقعیت مطلب این است که نخستین گام در جهت بهبود یا تغییر، پذیرش این واقعیت است که ما نیاز به تغییر داریم.

مشکلات جدی داریم، نمی شود همان سیاست های گذشته را ادامه داد

نفس اینکه برخی از چهره‌های حکومتی در ایران، بعد از دوازده روز جنگ صحبت از تغییر یا لزوم تغییر می‌کنند، به نظر من، امر بسیار بسیار مبارکی است و باید آن را به فال نیک گرفت. چرا؟ چون شش ماه پیش، یک سال پیش، دو سال پیش، این آقایان اصلاً صحبت از اینکه باید تغییراتی به وجود بیاید نمی‌کردند. همچنان سرگرم مبارزه با آمریکا بودند، همچنان به محور مقاومت توجه داشتند و سایر باورهایی که جریان انقلابی سال‌ها است به آن پایبند است.

اینکه این آقایان الان دارند می‌گویند باید تغییراتی صورت بگیرد، حکایت از این می‌کند که متوجه شده‌اند ما مشکل داریم؛ نظام مشکلات جدی دارد و نمی‌شود که همان سیاست‌های گذشته را ادامه داد و اصرار داشت که آن سیاست‌ها درست بوده و نیازی به تغییر نیست.

افرادی در درون نظام اساسا نیاز به تغییر را قبول ندارند

در صورت جدی بودن این تحولات، سرنوشت جریان‌هایی که تاکنون مدافع فضای بسته، فیلترینگ، انزواطلبی و سیاست‌های سخت‌گیرانه بودند—از صداوسیما تا برخی نهادهای سنتی مانند شورای نگهبان و خطبیان نمازجمعه‌ چه خواهد شد؟ آیا این بدنه با تغییر همراه خواهد شد یا مقاومت خواهد کرد؟

نفس اینکه این حرف‌ها الان مطرح می‌شود، درست است که خوب است، اما لزوماً به این معنا نیست که تغییر و تحولاتی در راه است. نه، نباید چنین تصوری داشت. این آقایان صحبت از تغییر می‌کنند، اما باید یادمان باشد که درون نظام، افرادی هستند که اساساً قبول ندارند که نیازی به تغییر هست.

نوری در انتهای تونلی تاریک می بینم اما قطعا مقاومت خواهد شد

این گروه‌ها، که به‌عنوان تندروها یا انزواطلبان شناخته می‌شوند، سیاست‌های گذشته را منطبق بر آرمان‌های رهبر فقید انقلاب می‌دانند و باور جدی به این سیاست‌ها دارند. بنابراین نیازی به تغییر نمی‌بینند. حتی اگر مشاوران رهبری هم از لزوم اصلاحات حرف بزنند، این طیف حاضر به همراهی نخواهد بود.

اما من خوشحالم و امیدوارم، نوری در انتهای تونلی تاریک می‌بینم، اما این به معنای تحقق حتمی اصلاحات نیست. کسانی درون نظام هستند که یا واقعاً باور دارند سیاست‌های گذشته درست بوده، بر حق است یا منافع‌شان در تداوم آن سیاست‌ها است.

آن‌ها می‌دانند که اگر تغییر و تحولاتی به‌وجود بیاید، ممکن است جایگاه‌شان متزلزل شود، حتی  از قدرت یا جایگاه‌شان کنار گذاشته شوند. به همین دلیل، قطعاً مقاومت خواهند کرد.

بنابراین، راه، این است که من و امثال من، که باور جدی و اساسی به تغییر داریم، سعی کنیم در نوشته‌ها و گفته‌هایمان، ضرورت و لزوم تغییر را منعکس کنیم. باید بگوییم که برای بقای نظام و سعادت آینده کشور، باید این تغییرات صورت بگیرد.

اولویت اصلاحات از کجاست؟

اگر قرار باشد تغییرات ادامه یابد، به‌نظر شما اولویت اصلاح باید در کدام حوزه‌ها باشد؟ دیپلماسی، سیاست داخلی، ساختارهای فرهنگی، یا نهادهای امنیتی؟ و چرا؟

اولین گام این است که به تندروها و انقلابیون بفهمانیم که ما مشکل داریم. سیاست‌های‌شان درست نبوده است. در واقع در حوزه سیاست داخلی و سیاست خارجی باید نخستین تغییرات ایجاد شود.

نخستین قدم برای کسی که مشکل دارد این است که آن را جدی بگیرد. دیگرانی که درد را جدی نگرفتند، بعدها با مشکلات خیلی زیادی مواجه شدند. بنابراین، اولین گام قبل از اینکه بگوییم چه باید کرد این است که به تندروها،رادیکال‌ها، انقلابیون و امثالهم نشان دهیم که برخی سیاست‌هایی که از سر تکلیف، اعتقاد یا حتی منافع انجام داده‌اند، نه‌تنها درست نبوده، بلکه به نفع نظام، مردم، کشور و حتی خودشان هم نبوده است. در واقع بیش از هر چیز باید به غلط بودن این سیاست‌ها اصرار کنیم.

پس از پذیرش بحران، چه باید کرد؟

وقتی که مسئولین پذیرفتند (نه فقط یکی دو نفر) بلکه این دیدگاه گسترده شد، آن‌گاه "خود راه بگویدت چون باید رفت". کم کم  به جایی می‌رسیم که  حالا که نظام پذیرفته باید تغییراتی ایجاد شود، آن تغییرات کدام‌اند؟

من معتقدم پیشنهادهای مشخص برای اصلاح ساختار باید در چند جهت شروع شود:

- زندانیان سیاسی باید آزاد شوند

- آزادی مطبوعات باید بیشتر شود

- تغییرات جدی در صداوسیما رخ دهد

- انتخابات باید آزاد و رقابتی باشد

مثلاً شما انتخابات مجلس را نگاه کنید، در انتخابات مجلس، تهران با ۸ میلیون رأی‌دهنده، با ۳۰۰، ۴۰۰ هزار رأی، نماینده انتخاب می‌شود! این یعنی فقط ۵ درصد واجدان شرایط رأی می‌دهند. یعنی اگر فقط تهران را در نظر بگیریم 95 درصد مردم تهران پای صندوق انتخابات مجلس نیامده‌اند.

در انتخابات ریاست‌جمهوری قبلی هم ۶۰ درصد شرکت نکردند این ها آمارهای رسمی است. ما باید بتوانیم مردم را همسو با جامعه حاکمیت و دولت کنیم.

یکی دیگر از جاهایی که باید تغییر کند، روند بررسی صلاحیت‌ها است. اینکه شورای نگهبان هر کسی را که خودش تشخیص دهد صلاحیت ندارد، رد صلاحیت کند، بدون پاسخگویی، باعث شکاف بین مردم و نهادهای انتخابی می‌شود.

بازگشت خاتمی، روحانی و ناطق نوری قطعا یکی از گام های بزرگ است

آیا بازگشت چهره‌هایی چون خاتمی، روحانی یا ناطق نوری امثالهم  به صحنه، می‌تواند بخشی از این مسیر اصلاح و ترمیم رابطه دولت–ملت باشد؟ یا همچنان خطوط قرمز سیاسی مانعی جدی برای این بازگشت است؟

یکی از گام‌های اساسی همین بازگشت ‌ها است. به طبع مخالفت‌هایی خواهد بود اما بازگشت چهره‌هایی مثل آقای خاتمی، روحانی یا ناطق نوری قطعاً یکی از گام‌های بزرگ  است و باید به وجودشان اصرار کنیم تا چنین افرادی خانه‌نشین نباشند حتی اگر بازگشت چهره‌هایی مثل ناطق نوری  عملی‌تر باشد، باید از آن شروع کنیم.

آن‌ها چهره های اعتدالی هستند که کنار گذاشته شدند. بازگشت تدریجی این چهره‌ها به عرصه سیاست می‌تواند زمینه را برای بازگشت کسانی مثل سیدمحمد خاتمی هم فراهم کند. مرحله‌به‌مرحله باید اصرار بورزیم تا این سیاست‌ها اصلاح شوند.