قیمت سکه، نیم سکه، ربع سکه و سکه گرمی یکشنبه 19 اردیبهشت 1400

بازار طلا یکی از بازارهای پرطرفدار برای مردم در ایران است. به عبارت ساده‌تر بسیاری از مردم برای حفظ ارزش دارایی‌های خود به بازار طلا مراجعه می‌کنند. این امر تازه‌ای نیست و تاریخچه ضرب سکه در ایران به قرن‌ها قبل باز می‌گردد. 

اولین بار در زمان داریوش اول و در حدود ۲ هزار و ۵۰۰ سال پیش سکه طلا و نقره در ایران ضرب شد. نام سکه‌ طلایی که در آن زمان ضرب می‌شد، دریک بود. پس از آن و تا زمان ناصرالدین شاه این نوع ضرب سکه که به سکه چکشی معروف است ضرب می‌شد. این سکه‌ها چون با کار دست و بدون استفاده از ماشین آلات تهیه می‌شد از دقت کافی برخوردار نبودند و صرافها و زرگران متعددی اقدام به این کار می‌کردند.

به تدریج با پیشرفت تکنولوژی صرافی‌های غیررسمی و خصوصی اجازه ضرب سکه طلا را از دست دادند. در زمان سلطنت محمدرضا پهلوی و با تاسیس بانک مرکزی عملا صرافی آن تبدیل به تنها مرجع رسمی ضرب سکه شد. در آن زمان سکه‌های مرسوم در ایران به سکه پهلوی مشهور شدند.

تاریخ ضرب سکه در جمهوری اسلامی

پس از پیروزی انقلاب، دیگر سکه پهلوی ضرب نشد و به جای آن سکه تمام بهار آزادی به بازار عرضه شد. این سکه با عیار ۲۲ به بازار عرضه شد و عیار به خلوص طلا اشاره دارد. سکه تمام بهار آزادی که اکنون به عنوان سکه طرح قدیم از آن یاد می‌شود تنها تصویرش با سکه طرح جدید یا سکه امامی فرق دارد؛ بر روی سکه‌های طرح جدید تصویری از بنیانگذار جمهوری اسلامی وجود دارد اما در سکه بهار آزادی تصویر ایشان وجود ندارد و بر روی سکه تصویر بارگاه امام رضا (ع) وجود دارد و در طرف دیگر آن نام حضرت علی (ع) در یک شش ضلعی سه بار تکرار شده است.

سکه طرح قدیم ما بین سال‌های ۵۸ تا ۷۰ ضرب شد و پس از آن سکه امامی یا همان طرح جدید جایگزین شد.
این مهم برای نیم سکه و ربع سکه هم اتفاق افتاد اما نیم و ربع سکه طرح قدیم به میزان کمی در بازار خرید و فروش می‌شود اما سکه تمام بهار طرح قدیم هنوز مشتریان خود را دارد.

به این ترتیب سکه تمام بهار آزادی اعم از طرح جدید و طرح قدیم ۸.۱۳ گرم وزن دارند و در اندازه ۲۲ میلیمتر تولید می‌شوند. باید توجه داشت عیار، اندازه و وزن سکه پهلوی نیز همین قدر بود و تنها تصویر روی آن با سکه‌های بهار آزادی متفاوت است. وزن نیم سکه هم ۴.۰۶ گرم است و در اندازه ۱۹ میلیمتری به بازار عرضه می‌شود و وزن و ابعاد ربع سکه نیز به ترتیب ۲.۰۳ گرم و ۱۴ میلیمتر است.

از سال ۱۳۹۰ و با افزایش چشمگیر قیمت طلا در بازار ایران، ضرب و خرید و فروش سکه‌های یک گرمی آغاز شد. وزن این سکه‌ها که از سوی بانک مرکزی ضرب می‌شود و با عنوان سکه یک گرمی بهار آزادی عرضه می‌شود ۱.۰۱ گرم است و قطر آن ۱۳.۳ میلیمتر و عیار آن نیز مانند سکه‌های تمام بهار آزادی است. بر یک سوی آن تصویر بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران و در سوی دیگر آن نام حضرت علی درج شده است.

سکه‌های پارسیان یک گرمی نیز در بازار عرضه می‌شوند. وزن این سکه‌های از ۰.۲ گرم آغاز و در وزن‌های بیشتری نیز ضرب می‌شوند. مهم‌ترین تفاوت این سکه با سکه‌های بانک مرکزی در عیار آنهاست چرا که عیار سکه یک گرمی ۱۸ است. این سکه‌ها اکنون به شکل شش ضلعی ضرب می‌شود تا با سکه‌های بهار آزادی اشتباه گرفته نشود.
سکه‌های پاسارگاد هم در وزن و عیاری مشابه با سکه‌های پارسیان ضرب می‌شوند با این تفاوت که بر سکه‌های تصاویری از مشاهیر ایران وجود دارد و به این اعتبار سکه‌های پاسارگاد سکه محسوب نمی‌شوند و نوعی پلاک طلا هستند.

نحوه قیمت‌گذاری سکه و اثر حباب بازار بر آن

قیمت سکه به طور معمول با محاسبه نرخ اونس طلا در بازارهای جهانی و قیمت دلار تعیین می‌شود. با این همه سکه طلا نیز مانند کالاهای دیگر از عوامل متعددی در قیمت‌گذاری تبعیت می‌کند که برخی از آن‌ها به شرایط سیاسی، اجتماعی و اقتصادی کشور باز می‌گردد.

با این همه بسیاری از اوقات نرخ سکه در بازار داخلی نسبت به قیمت جهانی متفاوت است. به عبارت ساده‌تر وقتی قیمت سکه با قیمت جهانی طلا متفاوت است یعنی در بازار حباب وجود دارد. چنانچه قیمت طلا در بازار داخلی کمتر از نرخ جهانی باشد اصطلاحا حباب منفی رخ داده و اگر بیشتر از قیمت جهانی باشد حباب مثبت شکل گرفته است.

تفاوت سکه‌های بانکی و غیر بانکی

گرچه طبق قانون ضرب سکه انحصارا در اختیار بانک مرکزی است با این وجود برخی از کارگاه‌های طلا سازی اقدام به طرح سکه‌هایی می‌کنند مشابه سکه طلای رسمی. مهم‌ترین تفاوت میان سکه بانکی و غیربانکی دقیق نبودن وزن و عیار آن است. باید توجه داشت که این اقدام جرم است و مجرمان به سه تا ۱۰ سال زندان محکوم می‌شوند.

تشخیص این‌که یک سکه بانکی است یا غیربانکی از عهده افراد معمولی بر نمی‌آید چرا که در اغلب موارد وزن و عیار و اندازه سکه غیربانکی تفاوتی با سکه بانکی ندارد. با این حال اگر کسی سکه غیربانکی داشته باشد در هنگام فروش آن را ارزان‌تر خواهد فروخت زیرا خریدار تنها پول طلا را می‌پردازد و ارزشی که شامل سکه‌های بانکی می‌شود را شامل نمی‌شود.

در این میان مهم‌ترین تفاوت سکه‌های بانکی و غیربانکی در این است که اسم و آدرس را بر بسته بندی قرار نمی‌دهند چرا که پرواضح است این امر به معنای دستگیری متقلبان تمام خواهد شد. درواقع وکیوم سکه‌ها برای تبلیغات است و سکه‌های غیربانکی از آن بی بهره‌اند.

وکیوم سکه‌ها

از دو دهه پیش برخی از صرافان معتبر در حین فروش سکه کارت ویزیت خود را هم به خریدار می‌دادند تا از این طریق تبلیغات کنند. پس از مدتی کارت‌های ویزیت خود را به همراه سکه پرس می‌کردند که مانند فاکتور سکه عمل می کرد. این میان برخی از زرگران به مشتریان خود می‌گفتند سکه‌های فاقد وکیوم بی اعتبار هستند. این در حالی است که تفاوتی میان سکه‌های وکیوم شده و بدون وکیوم وجود ندارد و این تنها ابتکاری از سوی مغازه‌داران بوده است. حال اگر کسی اقدام به فروش سکه خود کند متوجه می‌شود صرافی‌ها همان ابتدا آن را از وکیوم در آورده و در وکیوم مغازه خود خواهد کرد. ولی همین صرافان نهایتا به خرید سکه‌های بدون وکیوم تمایل کمتری دارند.

اشکال مختلف معاملات سکه در بازار

سکه در بازار سبزه میدان اغلب به دو شکل عمده یا همان معاملاتی و تک فروشی صورت می‌گیرد. معاملات عمده در قالب بسته‌بندی‌های ۱۰۰ تایی به بازار عرضه می‌شوند و قیمت این معاملات به نرخ مبادله سکه است یعنی بدون نرخ اجرت معامله می‌شوند؛ مانند خرید و فروش طلای آب شده.

شکل رایج خرید و فروش سکه تک فروشی است که مردم با مراجعه به یک واحد عرضه سکه اقدام به معامله آن می‌کنند. البته در تک فروشی حتما اجرت کار از خریدار اخذ می‌شود.

گواهی سپرده سکه طلا

به اوراق بهاداری که نشان می‌دهد مالک آن مقدار معینی سکه طلا در انبار بورس کالای ایران دارد، گواهی سپرده سکه طلا گفته می‌شود. دارنده با استفاده از این ورقه می‌تواند سکه مورد تایید انبار را که همان سکه بهار آزادی است خرید و فروش کند یا با مراجعه به به خزانه‌‌داری سکه‌های خود را تحویل بگیرد. در این معاملات اجرت و کارمزد کمتری پرداخت می‌شود و سهم اجرت آن یک چهارم تا یک هشتم معاملات فیزیکی سکه است. همچنین دارنده برگه اوراق در صورت گم شدن یا به سرقت رفتن اوراقش نگرانی نخواهد داشت چرا که تحویل سکه تنها به دارنده برگه صورت می‌گیرد حال آنکه اگر طلای کسی دزدیده شود پیگیری آن بسیار دشوار خواهد بود. درنتیجه امنیت در معاملات اوراق به مراتب بیشتر از خرید و فروش فیزیکی سکه است.

از سوی دیگر برای فروش سکه در بازار سرمایه کار راحت‌تری در پیش است چرا که همواره خریداران آماده‌ای در بازار وجود دارند.

اهمیت سال ضرب سکه

طلا با طلا فرقی ندارد و اگر یک سکه طلا عتیقه نباشد قیمت آن براساس وزن و خلوص و اجرت تعیین می‌شود اما از آن‌جایی که در ایران اغلب خریداران تمایل به خرید سکه‌های تازه ضرب شده دارند قیمت سکه‌های جدید بیشتر است و به اصطلاح حباب قیمتی بیشتری از سایر سکه‌ها را تجربه خواهند کرد.

فروش آتی سکه‌

قرارداد آتی به معنای بستن قرارداد برای تحویل کالا در ماههای بعد است. در این نوع قرارداد که یک قراراد دو طرفه است طرفین برای تضمین اجرایی شده آن مبلغی را نزد شخص امینی و در اینجا بورس کالا قرار می‌دهند تا انجام کامل معامله تضمین شود. به بیان ساده‌تر در معامله آتی یک طرف با پرداخت پول امروزی یک کالا آن را چندی بعد دریافت می‌کنند. این روش با کاهش ریسک عملا به رونق اقتصادی منجر می‌شود. ویژگی اصلی این معاملات، معافیت مالیاتی، تخصیص سود بانکی به مبلغی که در اختیار مشتری است، امکان برداشت موجودی حساب و واریز روزانه سود و زیان به حساب مشتری است.