پایه تکنیکی و فنی رمز ارزها در اوایل دهه ۱۹۸۰ میلادی بنا نهاده شد، جایی که یک رمزنگار آمریکایی به نام دیوید چاوم یک الگوریتم کور را ابداع کرد که کماکان در رمزگذاری مبتنی بر فضای وب مدرن نیز باقی مانده است. این الگوریتم امکان تبادل اطلاعات امن و غیر قابل تغییر بین طرفین را فراهم می‌کرد و زمینه را برای انتقال ارز الکترونیکی آینده فراهم کرد و به عنوان پول کور شناخته می‌شد.
هر چند ایده چاوم تا سال‌ها بعد هرگز نتوانست به اندازه کافی رشد کند یا موفق شود اما پایه رمزارزها را می‌توان در اینجا جستجو کرد. پس از آن در دهه ۲۰۰۰ میلادی تجارت طلا از طریق پروتکل‌های رمز نگاری شده و به صورت قانونی توسط شرکت‌ها انجام می‌شد و به محبوبیت بالایی رسید، اما در سال ۲۰۰۹ تحت فشارهای قانونی به دلیل معاملات مشکوک متوقف شد.
بیت کوین
حالا می‌دانیم که فناوری بیت کوین از سال‌ها پیش وجود داشته است، هر چند همگان فکر می‌کنند بیت کوین بسیار جدید است اما از سال ۲۰۰۹ این رمز ارز وجود داشته است. در واقع اگر در آن سال کسی روی بیت کوین تنها ۱۰۰۰ دلار سرمایه گذاری می‌کرد هم اکنون چند ده میلیون دلار ثروت داشت.
در سال ۲۰۰۸ مقاله‌ای توسط شخصی به نام ساتوشی ناکاموتو تحت عنوان «بیت کوین: یک سیستم پرداخت الکترونیکی شخص به شخص» نوشته شد که به نظر می‌رسد نام نگارنده آن مستعار باشد و هویت واقعی ناکوموتو تاکنون نامعلوم باقی مانده است.
در سال ۲۰۰۹ برای نخستین بیت کوین در دسترس عموم قرار گرفت و پروسه ماینیگ یا همان استخراج که از طریق آن بیت کوین تولید می‌شد آغاز شد. از آنجا که بیت کوین هرگز مورد معامله قرار نگرفته بود و تنها استخراج شده بود، اختصاص ارزش پولی به رمز ارز در حال ظهور را غیر ممکن کرده بود.
در سال ۲۰۱۰ برای نخستین بار شخصی ناشناس تصمیم گرفت ۱۰ هزار بیت کوین را با ۲ عدد پیتزا معامله کند و برای نخستین بار ارزش گذاری بیت کوین صورت گرفت! اگر آن شخص بیت کوین های خود را با پیتزا معامله نمی کرد و تاکنون نگه می‌داشت، با قیمت‌های امروزی بیش از ۱۰۰ میلیون دلار می‌توانست آن‌ها را معامله کند.
مزیت رمز ارزها
بیشتر رمز ارزها در برابر ارزهای رسمی مانند فلزات گرانبها عمل می‌کنند و به دلیل محدودیت در میزان موجودی ثابت همیشگی آن‌ها در برابر تورم مقاومت می‌کنند. همچنین ارزهای رمز پایه ابزار قابل اعتمادی برای مبادله خارج از کنترل بانک‌های مرکزی هستند و انحصارات ارزی دولتی را می‌شکنند و سیاست‌های بانکی نمی‌تواند بر ارزش دارایی ارزی تاثیر مستقیم بگذارد. از سوی دیگر پروسه استخراج یا ماینینگ مکانیسمی داخلی برای کنترل ارزهای رمزپایه است که ماینرها به دقت اطلاعات آن را مورد محافظت قرار می‌دهند.
درباره مسئله حریم خصوصی و ناشناس ماندن نیز هر چند دارندگان بیت کوین کماکان نگرانی‌هایی دارند اما با استفاده از نام مستعار می‌توان آن را معامله کرد که امنیت بالایی را به دارنده می‌دهد، البته در رمز ارزهای جدیدتر لایه‌های حفاظتی بیشتری نیز طراحی شده است که کار شناسایی را چندین برابر دشوار می‌کند. استفاده از رمز ارزها به طور کلی هزینه‌های کمتری نسبت به ارزهای متداول دارد و چیزهایی چون پرداخت کارمزد و ... در آن وجود ندارد. که این عدم پرداخت کارمزد در معاملات بین‌المللی که گاها تا ۱۵ درصد مبلغ انتقال یافته به عنوان کارمزد در نظر گرفته می‌شود بسیار مهم و کاربردی است چرا که مهم نیست فرستنده یا گیرنده در کجای جهان قرار دارند.
بلاکچین چیست و چگونه عمل می کند؟
بلاکچین در حقیقت شبکه‌ای غیرمتمرکز است که بیت کوین بر بستر آن ساخته شده است و با کمک امکاناتی که در اختیار شما قرار می‌دهد می‌توانید از رمز ارز تا اپلیکیشن بر روی آن بسازید. در مورد بیت کوین اما بلاکچین در حکم یک هسته مرکزی معاملات عمل می‌کند که تمام فعالیت‌ها، سوابق تراکنش‌ها، مالکیت و ارزش‌گذاری ارزهای دیجیتال را در خود ثبت و نگه داری می‌کند. این شبکه نامتمرکز و مسقل کاربر به کاربر، مسئولیت ارزش‌گذاری، ضمانت و تایید تراکنش‌ها را به خود کاربران داده است. به نوعی می‌توان گفت بلاکچین برای بیت کوین در حکم مادر برای فرزند است.
نگاه و پذیرش بیت کوین در کشورهای مختلف
بسیاری از اقتصاددانان انتظار دارند تا دولت‌ها در دراز مدت به سوی رمز ارزها حرکت کنند یا حداقل جنبه‌هایی از رمز ارزها را در ارزهای اصلی خود بگنجانند. کشور ونزوئلا پس از آنکه با تحریم‌های فلج کننده‌ای مواجه شد به رمز ارزهای روی آورد و حتی یک رمز ارز ملی به نام پترو را راه اندازی کرد که تا حدودی توانست از مشکلات فزاینده و شدید پولی کشور بکاهد.
دولت چین نیز تمرکز شدیدی بر روی استخراج و ابداع رمز ارزها نهاده است.
البته نگاهی که در سراسر جهان نسبت به رمز ارزها وجود دارد منفی است زیرا از آنجا که معمولا توسط دولت‌ها رمزنگاری نمی‌شوند و خارج از کنترل مستقیم آن‌ها هستند به مکانی امن برای فرار مالیاتی تبدیل می‌شوند یا برای اعمال مجرمانه از آن‌ها استفاده می‌شود.
به طور کل می‌توان گفت که با توجه به توانایی محدود کنونی رمز ارزها که تنها در معاملات و بازارهای خرد می‌توانند پاسخگو باشند و تهدید آن‌ها برای بانک‌های مرکزی و عدم نظارت پذیری، رویکرد کلی که نسبت به رمز ارزها در جهان وجود دارد متخاصمانه است.
در کنار ژاپن که بیت کوین را به عنوان ارز رسمی پذیرفته است شاید تنها چین را بتوان مثال زد که چنین رویکردی ندارد و بانک‌های ملی این کشور در حال آزمایش و توسعه کیف پول برای رمز ارزهای محلی و داخلی خود هستند که تحت نظارت کامل بانک‌ها قرار دارند.
برای کشورهای تحت تحریم هم این بیت کوین به عنوان فرصتی برای دور زدن محدودیت‌ها محسوب می‌شود اما محدودیت‌های این رمز ارز تردیدهای زیادی را درباره امکان استفاده راهبردی از آن به وجود آورده است. لازم به ذکر است که هیچ قانون دقیقی در کشورهای مختلف جهان درباره رمز ارزها وجود ندارد و کشورها هر کدام بنا بر سلیقه خود قوانینی را درباره رمز ارزها مصوب کرده‌اند.
خطرات بیت کوین
حالا کسانی که می‌دانند بیت کوین چیست و چگونه کار می‌کند احتمالا به سو استفاده‌هایی که از آن می‌شود نیز فکر می‌کند. حقیقت آن‌جاست که تقریبا تمام گروه‌های تروریستی مانند القاعده و داعش با پیشرفت تکنولوژی برای دور زدن محدودیت‌ها و تامین مالی خود به رمز ارزها روی آورده‌اند و کمک‌های مالی خود را از این طریق دریافت می‌کنند و به کمک آن اسلحه، خودرو و ... خریداری می‌کنند، که فضای امنی برای آنان و معامله‌گرانی از این دست ساخته است.
با توجه به عدم امکان نظارت بر بیت کوین، این رمز ارز به عنوان تسهیل‌گر فعالیت‌های مجرمانه در جهان شناخته می‌شود. بیت کوین ابزار اصلی تامین مالی بازارهای غیرقانونی چون تجارت مواد مخدر، تجارت غیرقانونی سلاح و حتی تجارت انسان محسوب می‌شود. از سوی دیگر رمز ارزها به شکل چشم گیری محبوب‌ترین ابزار برای پولشویی محسوب می‌شوند، یعنی امکان هدایت پول غیرقانونی که منبع آن نامشخص است و از طریق یک واسطه تمیز به چرخه پولی باز می‌گردد. یعنی همان نقطه قوتی که ردیابی رمز ارزها را دشوار می‌کند، همزمان به مجرمان اجازه می‌دهد تا با سهولت و امنیت نسبی به فعالیت‌های مجرمانه خود بپردازند.
بسیاری از کارفرمایان خرد نیز حقوق کارگران خود را از طریق بیت کوین پرداخت می‌کنند تا از این طریق از مسئولیت پرداخت مالیات فرار کنند. همچنین حجم عظیمی از بسیاری از رمز ارزها در انحصار عده‌ای محدود که غالبا سازندگان آن و نزدیکانشان هستند، قرار دارد. چنین شرایطی امکان دستکاری و ایجاد نوسان‌های قیمتی جعلی برای سوداگری در بازار غیر شفاف رمز ارزها امکان پذیر است.
سرمایه گذاری بر روی بیت کوین
در ایران خرید بیت کوین به سادگی امکان پذیر است و حتی این کار را از طریق شرکت‌ها و صرافی‌های دیجیتال غیررسمی که آدرس و اطلاعات روشنی درباره هویت و عملکرد خود ارائه می‌دهند انجام داد، البته درگاه‌های سودجویی نیز وجود دارند که بدون مجوز فعالیت می‌کنند و گاها تنها به دنبال دستیابی به کیف پول رمزارز شما هستند.
یکی از متداول ترین روش‌های سرمایه‌گذاری بر روی بیت کوین سفته بازی یا همان نوسان‌گیری است که سرمایه‌گذار در آن رمز ارز را به قیمتی خریداری می‌کند و پس از افزایش قیمت آن را به فروش می‌رساند. البته نوسان گیری تکنیکی بسیار پر ریسک در بازارها محسوب می‌شود که ریسک آن درباره رمز ارزهایی چون بیت کوین به دلیل عدم وجود ساز و کارهای شفاف نظارتی چندین برابر است و امکان رشد ۱۰۰ درصدی یا سقوط ۷۰ درصدی ارزش یک رمز ارز در بازار وجود دارد. به همین دلیل اگر تازه کار هستید به هیچ عنوان سرمایه بزرگ یا حیاتی خود را وارد این بازار نکنید و در صورت سرمایه‌گذاری هم تنها بر روی یک رمز ارز سرمایه خود را صرف نکنید تا ریسک سرمایه گذاری شما کاهش پیدا کند.
روش دیگر سرمایه گذاری بر روی رمز ارزها نیز از طریق فرآیند ماینینگ یا استخراج است که از طریق دستگاه‌های خاصی انجام می‌شود که قیمت‌های متغیر و نسبتا گزافی دارند. استخراج بیت کوین نیازمند دانش و مهارت بالا است و شناخت این فرآیند پیش شرط ورود به آن است. اما اگر قصد سرمایه‌گذاری بر روی ماینینگ بیت کوین را دارید باید بدانید که این فعالیت بسیار حرفه‌ای پیچیده و نیازمند مکان مناسب و سرمایه هنگفت است.
عوامل تاثیرگذار بر قیمت بیت کوین
اصلی‌ترین عامل نوسان قیمت بیت کوین مسئله عرضه و تقاضا است. به طور کل هر چه تقاضا در بازار افزایش یابد و عرضه ثابت باشد یا دچار کاهش شود قیمت بیت کوین رشد می‌کند که البته حالت عکس آن نیز صادق است و با افزایش عرضه بیش از تقاضا بازار قیمت بیت کوین سقوط می‌کند. مسئله بعدی هاوینگ بیت کوین است که هر چند وقت یک بار پاداش استخراج بیت کوین را کاهش می‌دهد، غالبا هاوینگ باعث رشد قیمت بیت کوین می‌شود چرا که با کاهش پاداش بیت کوین ماینرها میل کمتری برای استخراج پر مشقت و هزینه‌بر آن پیدا می‌کنند و رشد عرضه کاهش می‌یابد.
از دیگر نکات تاثیر گذار بر ارزش بیت کوین اخبار یا اظهارنظرهای مثبت یا منفی درباره این رمز ارز است. اگر یک شرکت بزرگ یا یک مقام ارشد دولتی یک کشور با سخنان خود تردید در دل سرمایه‌گذاران بیافکند، بسیاری برای جلوگیری از ریسک از دست دادن سرمایه خود احتمالا به سرعت اقدام به فروش بیت کوین خود می‌کنند که این مسئله قیمت بیت کوین را تحت تاثیر قرار می‌دهد. دیگر فاکتور تعیین کننده تصمیمات نهنگ‌های بازار است. نهنگ‌ها به بازیگران عمده بازار گفته می‌شود که حجم عظیمی از بیت کوین را در اختیار دارند و تعداد آن‌ها به انگشتان دو دست هم نمی‌رسد. تصمیم این افراد برای فروش یا نگهداری بیت کوین به حدی بر عرضه و تقاضا در بازار تاثیرگذار است که می‌تواند تمام سناریوهای دیگر بازار را تحت الشعاع خود قرار دهد.
رابطه بیت کوین با متغیرهای اقتصادی
به جرات می‌توان گفت که اعتماد به الگوهای خاص درباره بیت کوین و ارزش آن در نسبت با بازارهای دیگر یا متغیرهای اقتصادی نمی‌تواند همیشه درست باشد. برای مثال طی سال‌های اخیر بیت کوین همواره یکی از پناهگاه‌های امن در بازار محسوب می‌شد و همبستگی قوی با بهای طلا از خود نشان می‌داد. به گونه‌ای که کاهش قیمت دلار آمریکا همواره منجر به رشد همبسته قیمت طلا و بیت کوین می‌شد. در ابتدای شیوع بیماری کووید-۱۹ وحشتی که بر بازارهای جهان سایه افکند در کنار سیاست نرخ بهره صفر درصدی فدرال رزرو آمریکا، طلا را به عنوان پرچین دلار آمریکا تقویت کرد. اما جالب است بدانید که به دلیل عدم اطمینان سرمایه گذاران و عرضه بالای بیت کوین در همان زمان قیمت این رمز ارز که حدودا ۶۴ درصد از کل بازار رمز ارزها را در اختیار دارد فروکش کرد و بهای سایر رمز ارزها را نیز به شدت تحت تاثیر خود قرار داد.
متغیرهای اقتصادی هنگامی که بازارهای متداول را برای سرمایه‌گذاری خطرناک جلوه دهند تقاضا برای بیت کوین افزایش می‌یابد و قیمت آن نیز رشد می‌کند. به نوعی می‌توان گفت بیش از تاثیر عوامل اقتصادی، باز هم همان فرمول عرضه و تقاضا است که تعیین کننده قیمت بیت کوین محسوب می‌شود.
خرید و فروش بیت کوین در ایران
در ایران هیچ گونه منع قانونی برای سرمایه گذاری و نگهداری بیت کوین برای افراد حقیقی وجود ندارد هر چند که بیت کوین به صورت قانونی نیز به رسمیت شناخته نشده است. البته اگر بیت کوین ابزار جرم دیگری محسوب شود و برای پول شویی یا جرائم دیگر از آن استفاده شود، با توجه به جرم بودن پول شویی مشمول مجازات‌های قانونی خواهد شد.
ضمنا در صورت آن که تخلفی قانونی در معاملات بیت کوین مانند کلاهبرداری، عدم وفای به عهد یا هک صورت گیرد، می‌توان با شکایت رسمی و از طریق مراجع قضایی مورد خود را پیگیری کرد. بانک مرکزی ایران اما تاکنون مجوز رسمی برای تاسیس صرافی ارز دیجیتال یا سایت‌های خرید و فروش آن صادر نکرده است و تمامی این مراکز به صورت غیر رسمی فعالیت می‌کنند. در کل می‌توان گفت صرفا خرید و فروش و نگهداری بیت کوین برای عامه مردم در ایران جرم محسوب نمی‌شود و منع قانونی ندارد.
ماینینگ یا استخراج بیت کوین
به دستگاهی که از آن برای استخراج رمز ارزهایی چون بیت کوین استفاده می‌شود دستگاه ماینر یا Asic می‌گویند که در تنوع فراوانی موجود هستند و تنوغ قیمتی بسیار زیادی به نسبت قدرت و توانایی‌های خود دارند.
ماینینگ به زبان ساده فرآیند تایید تراکنش بیت کوین و ثبت آن در دفتر کل توزیع استخراج رمز ارز محسوب می‌شود. افرادی که ارزهای رمزنگاری شده را استخراج می‌کنند و آن را نگهداری یا به فروش می‌رسانند در اصطلاح ماینر خطاب می‌شود. فرآیند استخراج علاوه بر کارکرد اصلی خود، به صورت همزمان به تمرکززدایی در شبکه رمز ارزها و افزایش امنیت شبکه‌ای آن کمک می‌کند و در نهایت پس از طی فرآیند حل جورچین کدگذاری‌های پیچیده موجود در بستر بلاکچین، پاداش خود که استخراج بیت کوین است را دریافت می‌کند.
مجوز صنعتی برای ماینینگ در ایران
در ایران از ۲۸ آبان ۱۳۹۸ به بعد تولید و استخراج بیت کوین و سایر رمز ارزها به شرط اخذ مجوز از وزارت صنعت، معدن و تجارت فعالیتی قانونی به حساب می‌آید و به گفته بسیاری از فعالان حضور در این عرصه و سرمایه‌گذاری در ماینینگ بسیار ساده و بدون قوانین دست و پا گیر است.
صدور مجوز برای استخراج رمز ارزها اقدامی در راستای شفافیت این صنعت محسوب می‌شود و به گفته مسئولان وزارت صمت در صورتی که مصرف برق ماینرها کمتر از حد صنعتی شدن باشد برای آنان مجوزی صادر نمی‌شود اما کسانی که امکانات اساسی استخراج ارز دیجیتال یعنی برق و زمین را دارند می‌توانند بدون دریافت مجوز استخراج مستقیما پروانه بهره برداری دریافت کنند.
البته استخراج نیاز به سرمایه‌ای نسبتا هنگفت دارد، برای مثال در ماه‌های گرم سال تعرفه برق مصرفی مزرعه‌های ماینینگ برابر با تعرفه برق صادراتی ایران است، هر چند در ماه‌های دیگر هزینه برق نصف این مبلغ محاسبه می‌شود. البته وزارت نیرو برای فعالان این حوزه که به صورت گسترده اقدام به فعالیت می‌کنند تخفیفات ویژه‌ای تا سقف ۳۵ درصد در نظر گرفته است.
انواع دستگاه های ماینر استخراج بیت کوین
فرآیند استخراج بیت کوین یا سایر رمز ارزها از طریق ۴ سخت افزار کامپیوتری امکان پذیر است. اما استخراج بیت کوین تنها با دستگاه‌های Asic یا مدارهای مجتمع یکپارچه هدف محور به صرفه است. این دستگاه به شکل اختصاصی برای استخراج ارزهای دیجیتال طراحی شده است و تنها روش دارای صرفه برای استخراج بیت کوین و هارد فورک‌های آن مانند بیت کوین کش، لایت کوین یا زی کش استفاده از این دستگاه محسوب می‌شود. این مدارها به صورت مشخص برای استخراج رمز ارزها با سرعت بالا و مصرف برق کم طراحی شده‌اند.
با گسترش و توسعه روز افزون شبکه بلاکچین‌ها و افزایش سختی شبکه و زیان ده بودن سایر روش‌ها این دستگاه‌ها ساخته شدند. در حال حاضر، شرکت‌های چینی بیت مین تکنولوژی (Bitmain Technology) و میکرو بی‌تی (MicroBT) پرچمداران بازار تولید دستگاه‌های ماینر محسوب می‌شوند. اینوسیلیکون (Innosilicon)، کنان (Canaan) و ای‌بنگ (Ebang) نیز دیگر تولیدکنندگان اصلی این دستگاه‌ها در بازار جهان هستند.
