میدان نبرد جدید بین قدرت‌های جهانی / چشم‌انداز جنگ اورانیوم در ساحل آفریقا
به گزارش اقتصادنیوز به نقل از فارس، روز ۲۶ ژوئیه ۲۰۲۳ برای فرانسه یک روز فاجعه‌بار بود. کودتا در «نیجر» برای کاخ الیزه آنقدر سنگین بود که مکرون را به واکنش واداشت و هشدار داد که «فرانسه اجازه نمی‌دهد، منافعش در این کشور آفریقایی به‌خطر بیفتد.»
مکرون از حجم تهدیدی که می‌توانست امنیت انرژی فرانسه را تهدید کند، آگاه بود. «نیجر» قدیمی‌ترین حلقه اتصال بین فرانسه و اورانیومی است که راکتورهای تولید برق این کشور را تغذیه می‌کنند. درحالی‌که فرانسه در دهه‌های گذشته انحصار معادن اورانیوم نیجر را در دست داشت، حالا با تحولات مهمی مواجه‌شده که منافع این کشور را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.
میراث دیرینه استعمار فرانسه برای نیجر
همین‌که تابلوی زنگ‌زده‌ای که مسیر شهر «آرلیت» را نشان می‌دهد، را رد می‌کنید، حس می‌کنید، وارد دنیای دیگری شده‌اید. «آرلیت» را «پاریس دوم» می‌نامند، اما نه به‌خاطر پیشرفت و آبادانی و زیرساخت‌هایش، بلکه به‌دلیل کثرت حضور فرانسوی‌ها در آن. آرلیت شهری در وسط صحرای بزرگ آفریقا و در ۹۰۰ کیلومتری شمال‌شرقی نیامی، پایتخت نیجر واقع‌شده و ماجرای آن به سال ۱۹۶۰ زمان استقلال نیجر بازمی‌گردد.
در شصت‌سال گذشته، فرانسه همواره نگران حفظ جایگاه خود در غرب‌آفریقا و تقویت روابطش با حاکمان مستعمرات سابق‌اش بوده‌است. در این سال‌ها استعمار فرانسه شبکه‌ای از نفوذ در آفریقا برای خود ایجاد کرده که به«فرانس‌آفریقا» معروف است و این در شبکه کشور فقیر «نیجر» جایگاه خاصی برای فرانسه دارد. در بیان اهمیت «نیجر» برای فرانسه همین کافی است که گفته شود، از هر سه لامپی که در فرانسه روشن می‌شود، روشنایی یکی از آنها مدیون نیجر است، درحالی‌که بخش‌اعظم مردم این کشور از نعمت برق محروم هستند. ۹۰٪ نیجری‌ها به‌طور کامل به برق دسترسی ندارند.
فرانسه اولین‌بار در سال ۱۹۷۵ اورانیوم را در شهر «آزلکه» نیجر کشف کرد و شرکت فرانسوی «آروا» با نام فعلی «اورانو» استخراج انحصاری این ماده را در دست گرفت که بیشترین کاربرد را در تولید انرژی هسته‌ای فرانسه دارد. به‌مرور زمان، اورانو استخراج اورانیوم از معادن دیگر نیجر را نیز به‌خاطر نیاز روز افزونش به اورانیوم آغاز کرد. تا قبل‌از سال ۲۰۰۰ فرانسه بخشی اندکی از اورانیوم مورد نیازش را در داخل تولید می‌کرد، اما با اتمام آخرین معدن اورانیوم فرانسه در سال ۲۰۰۱ این کشور به کشورهای کشورهای ساحل آفریقا به‌ویژه کشور نیجر روی آورد که زمانی «حیات خلوت» فرانسه محسوب می‌شد.
فرانسه در سال‌های اخیر با توجه به از دست‌دادن موقعیتش در آفریقا تلاش کرده، نیم‌نگاهی به آسیای مرکزی داشته‌باشد و بخشی از اورانیوم خود را از کشورهایی مانند ازبکستان و قزاقستان و حتی استرالیا تأمین کند، اما دوری راه و هزینه‌های بالا باعث شده، همچنان «نیجر» گزینه اول فرانسوی‌ها باشد.
براساس داده‌های رسمی قزاقستان، ازبکستان، استرالیا و کانادا تنها ۱۵٪ از اورانیوم فرانسه را تأمین می‌کنند و مابقی از کشورهای آفریقایی تأمین می‌شود. همچنین، داده‌ها نشان‌می‌دهد که شرکت فرانسوی اورانو ۴٪ تولید جهانی اورانیوم را در دست دارد.
داده‌های رسمی، فروش اورانو از اورانیوم نیجر را در طول یک دهه اخیر سالانه ۹ میلیارد یورو (۱۲.۴ میلیارد دلار) اعلام کرده‌اند که چهار برابر بودجه عمومی سالانه نیجر (۲ میلیارد یورو) است، درحالی‌که یکی از فقیرترین و کم توسعه یافته‌ترین کشور دنیاست.
نگرانی‌های اورانیومی فرانسه
کودتای 26 ژوئیه 2023 چون صاعقه‌ای بر سر اورانو فرود آمد. ۹۰۰ معدنچی که برای این شرکت در آرلیت و آکوکان کار می‌کردند، دست به اعتصاب زده‌بودند و حاضر به بازگشت سرکار نبودند، این به معنای تهدید حضور ۵۰ ساله فرانسوی‌ها در نیجر بود، به خصوص آنکه کودتاچیان بر خروج کامل آنها از کشورشان تأکید داشتند.
پیوستن مردم شهرهای آرلیت و آکوکان به اعتصاب معدنچیان اوضاع نیجر را پیچیده‌تر کرد. آنها خسارات وارده توسط فرانسوی‌ها را فقط در غارت اورانیوم کشورشان و زیان‌های اقتصادی ملاحظه نمی‌کردند، بلکه به عدم اتخاذ اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از خطرات زیست‌محیطی و بهداشتی در دفن زباله‌های رادیو اکتیو نیز اعتراض داشتند.
دفن غیراصولی زباله‌های رادیواکتیو که غالبا در نزدیکی شهرها به‌ویژه شهرهای نزدیک به معادن اورانیوم صورت می‌گیرد، موجب آلودگی محیط زیست و منابع آب‌های زیرزمینی نیجر شده بود، به‌عنوان مثال فرانسوی‌ها فقط در شهر آرلیت در نزدیکی معدن آکوتا بیش‌از ۲۰ میلیون تن زباله رادیواکتیو را به‌صورت غیراصولی دفن کرده‌بودند.
اگرچه الیزه تلاش‌کرد، نسبت به این اعتراضات بی‌تفاوت باشد و حتی ادعا کرد، حداقل تا دو سال آینده ذخایر مورد نیاز اورانیوم خود را تأمین کرده، اما واقعیت چیز دیگری بود. نیجر حداقل ۲۵٪ از نیاز فرانسه به اورانیوم برای تولید برق هسته‌ای را با پایین‌ترین قیمت ممکن تأمین می‌کرد و هرگونه خلل در واردات این میزان اورانیوم برای کشوری که ۷۰٪ برق آن توسط انرژی هسته‌ای تولید می‌شود، ضربه‌ای بزرگ و جبران‌ناپذیر بود، به‌ویژه وقتی پای رقبای بین‌المللی مانند روسیه به این میدان باز شود.
حضور روسیه در نیجر و چشم‌انداز جنگ اورانیوم در ساحل آفریقا
فرانسه ادعا می‌کند، کودتاهایی که در سال‌های اخیر کشورهای آفریقایی به‌ویژه منطقه ساحل آفریقا شاهد آن است، با دخالت روس‌ها صورت می‌گیرد. نگرانی فرانسه نه به‌خاطر کودتاها و نه کشورهای رخ‌داده در آنهاست، بلکه برای از دست‌دادن معادن نایاب و ارزشمند آنهاست، به‌ویژه آنکه دولت‌های روی کارآمده در اغلب این کشورها مانند نیجر همکاری و ارتباط با غرب، به‌ویژه فرانسه را رد می‌کنند.
در پی کودتای نیجر، اتحادیه اروپا تحریم‌هایی را علیه این کشور اعمال و کمک‌هایش به آن را قطع کرد، اما سران اروپا به‌خوبی می‌دانند، این حربه نمی‌تواند، مانند قبل کارساز باشد، طبق گزارش آژانس انرژی اتمی اروپا، نیامی در سال ۲۰۲۱ بزرگترین تأمین‌کننده اورانیوم اتحادیه اروپا بود و هرگونه قطع واردات اورانیوم از این کشور به‌معنای تهدید ثبات انرژی اروپا خواهد بود. نیجر هفتمین تولیدکننده بزرگ اورانیوم دنیا به‌شمار می‌آید.
اهمیت نیجر زمانی افزایش می‌یابد که اهمیت انرژی هسته‌ای در اروپا را در درک کنیم. در سال ۲۰۲۲، تقریباً ۱۰٪ مصرف انرژی اتحادیه اروپا از انرژی هسته‌ای تأمین شده‌بود. علاوه‌براینکه که نیجر استفاده از اورانیوم برای تولید سلاح‌های هسته‌ای را ممنوع نکرده است.
حتی اگر فرانسه و اتحادیه اروپا به جایگزین‌های دیگری مانند قزاقستان و ازبکستان برای جبران اورانیوم نیجریه روی بیاورند، باز این کشورها نمی‌تواند، ضامن ثبات انرژی برای اروپا باشند و در این شک نیست که روسیه از این انرژی همچون گاز به‌عنوان یک سلاح اقتصادی استفاده خواهد کرد.
علاوه‌براینکه نباید نفوذ گسترده روس‌ها در دو کشور قراقستان و ازبکستان را فراموش کرد که زمانی دو جمهوری از جمهوری‌های شوروی سابق بودند. این دو کشور اگرچه بخش مهمی از واردات اورانیوم فرانسه و ۵۰٪ عرضه جهانی این ماده را تشکیل می‌دهند، اما تحت کنترل کرملین هستند و تمام سوخت رادیواکتیو آنها توسط روس‌اتم، شرکت ملی انرژی هسته‌ای روسیه، جابه‌جا می‌شود.
روسیه نه‌تنها یکی از بزرگترین صادرکنندگان اورانیوم در جهان است، بلکه پیش از آغاز جنگ اوکراین، یکی از تأمین‌کنندگان اصلی اورانیوم برای نیروگاه‌های هسته‌ای اروپا نیز بود. این کشور تقریباً نیمی از ظرفیت جهانی غنی‌سازی اورانیوم را در اختیار دارد و اکنون با تحولات منطقه ساحل، به‌ویژه گسترش نفوذش در کشورهایی مانند نیجر، عملاً بازار جهانی اورانیوم را در قبضه خود خواهد گرفت.
قبضه بازار جهانی اورانیوم توسط روس‌ها نه فقط خوشایند فرانسه و اتحادیه اروپا نیست، بلکه نگرانی‌های بسیاری برای آمریکایی‌ها نیز ایجاد کرده‌است، آمریکا گسترش نفوذ روس‌ها در منطقه ساحل آفریقا و حضور در نیجر را «ضعف راهبردی» آمریکا در قاره آفریقا توصیف کرد.
تقریباً یک سوم اورانیوم غنی‌شده مورد نیاز آمریکا در سال ۲۰۲۲ توسط روس‌ها تأمین شده‌بود و همین یک داده می‌تواند، دلیل نگرانی آمریکایی‌ها و دلیل قرار نگرفتن اورانیوم و انرژی هسته‌ای در تحریم‌های بین‌المللی آمریکا و اروپا را آشکار سازد.اعلام آمادگی مسکو برای سرمایه‌گذاری در نیجر به‌معنای تدارک روس‌ها برای ورود به جنگ نفوذ در منطقه ساحل بر سر اورانیوم با اروپا و آمریکایی است که با ادامه جنگ اوکراین و وابستگی آنها به اورانیوم روسیه بیم دارند، مسکو از آن به‌عنوان راهبردی علیه آنها استفاده کند.
بنابراین دور از انتظار نیست، اگر نیجر، این کشورِ آفریقاییِ فقیرِ به حاشیه‌رانده شده در آینده نه‌چندان دور به میدان جنگ نفوذ قدرت‌های جهانی تبدیل شود، جنگی که در آن بزرگترین قربانی مردم فقیر و محروم این کشور هستند. منطقه ساحل در جنوب صحرای بزرگ آفریقا قرار دارد و از سواحل غربی آفریقا به سمت شرق این قاره امتداد یافته و شامل ۱۰ کشور بورکینافاسو، مالی، نیجر، کامرون، گینه، گامبیا، سنگال، نیجریه، چاد و موریتانی است.
ارسال نظر