هدیه غیرمنتظره ترامپ به قطر برای دلجویی/ قطر در آمریکا پایگاه هوایی می‌سازد

او افزود که این پایگاه «میزبان گروهی از هواپیماهای اف-۱۵ و خلبانان قطری خواهد بود تا آموزش مشترک میان دو کشور را تقویت می‌کند.» هگزث جزئیاتی مانند تعداد هواپیماها یا زمان آغاز فعالیت تأسیسات ارائه نداد، اما تأکید کرد که قطر نقش کلیدی در مذاکرات صلح غزه ایفا کرده و از پایگاه العدید، بزرگ‌ترین پایگاه نظامی آمریکا در خاورمیانه، پشتیبانی می‌کند.

دومین امتیاز به قطر

این امتیاز به دوحه دومین اقدام از سوی دولت ترامپ بعد از زیر سوال‌ رفتن ضمانت‌های امنیتی ایالات متحده در نتیجه حمله اسرائیل به قطر به عنوان یکی از متحدان مهم واشنگتن به شمار می‌رود. ترامپ چهارشنبه هفته گذشته هم با امضای یک فرمان اجرایی مدعی شد که هر گونه حمله مسلحانه به خاک قطر را «تهدیدی برای صلح و امنیت ایالات متحده» تلقی کرده و به آن پاسخ خواهد داد.

حمله به قطر با چراغ سبز ترامپ

زمینه این دو اقدام به حمله اسرائیل در روز ۹ سپتامبر (۱۸ شهریورماه) به قطر بازمی‌گردد، عملیاتی که با بیش از ۱۰ جنگنده و موشک ۶ کشته از جمله یک نیروی امنیتی قطری برجای گذاشت.اسرائیل قرار بود در این حمله رهبران حماس را هدف قرار دهد اما گزارش‌های بعدی از جمله اعتراف خود اسرائیلی‌ها حاکی از آن بود که عملیات با شکستی ناکام‌کننده مواجه شده است.

این حمله در شرایطی انجام شد که قطر در حال میانجی‌گری مذاکرات میان حماس و اسرائیل بود. دولت دونالد ترامپ بعد از حمله اسرائیل تلاش کرد از آن فاصله بگیرد. سخنگوی کاخ سفید ادعا کرد که ترامپ از این حمله مطلع نبوده و از آن غافلگیر شده است.

با این حال، بسیاری از تحلیلگران در همان زمان تصریح کردند که عقل سلیم حکم می‌کند که این حمله تنها با چراغ سبز آمریکا می‌توانسته انجام شده باشد. تا آنکه چند روز بعدتر آکسیوس فاش کرد که نتانیاهو ساعاتی پیش از حمله با ترامپ تماس گرفته و جزئیات را اطلاع داده است. مقامات اسرائیلی تأیید کردند که زمان برای لغو حمله کافی بود، اما ترامپ مخالفتی با حمله نکرده و تلاشی برای منصرف کردن نتانیاهو انجام نداده است.

حمله به متحد عمده غیرناتو

عدم حمایت آمریکا از قطر و تسهیل حمله به این کشور به ویژه با توجه به نوع روابط میان دوحه و واشنگتن حائز اهمیت بود. ایالات متحده آمریکا در سال ۲۰۲۲ جایگاه قطر را به فهرست «متحدان عمده غیرناتو» خود اضافه کرد.

متحد عمده غیرناتو (Major Non-NATO Ally یا MNNA) وضعیتی است که ایالات متحده به برخی کشورهای غیرعضو ناتو اعطا می‌کند تا همکاری‌های نظامی و استراتژیک نزدیک‌تری با آن‌ها برقرار کند. این عنوان، که بر اساس قانون ایالات متحده تعریف شده، به کشورهایی داده می‌شود که شریک استراتژیک آمریکا هستند، اما به دلایل سیاسی، جغرافیایی یا انتخاب خودشان عضو پیمان ناتو نیستند.

قطر علاوه بر این از سال‌ها پیش متحد کلیدی آمریکا در منطقه است. این کشور میزبان پایگاه هوایی العدید است که بزرگ‌ترین پایگاه نظامی آمریکا در خاورمیانه و مقر فرماندهی مرکزی (سنتکام) به شمار می‌رود و حدود ۱۰ هزار نیروی آمریکایی در آن مستقر هستند.

قطر همچنین بیش از ۸ میلیارد دلار برای نگهداری این پایگاه هزینه کرده و در عملیات‌های آمریکا در سوریه، عراق و افغانستان نقش داشته است. علاوه بر این، قطر در خروج آشفته آمریکا از افغانستان در ۲۰۲۱ کمک کرد و به عنوان میانجی در مذاکرات با طالبان، حماس و ایران عمل کرده است. بنا به این دلایل حمله به قطر از سوی برخی از تحلیلگران «شلیک به قلب ضمانت‌های امنیتی آمریکا» نیز توصیف شد و موجی از نگرانی را در میان متحدان عربی آمریکا به وجود آورد.

شلیک به قلب تعهدات امنیتی

حسن الهیسن، پژوهشگر ارشد مؤسسه مطالعات استراتژیک بین‌المللی در بحرین در همین ارتباط به سی‌ان‌ان گفته بود که حمله به قطر نشان داد که تضمین‌های امنیتی آمریکا «مؤثر نیستند و متحدان خلیج فارس اکنون به دنبال تنوع‌بخشی به شرکای دفاعی خود هستند.»وی همچنین گفته بود که این تحول متحدان واشنگتن در خلیج فارس را به بازنگری در وابستگی خود به آمریکا واداشته است.نمونه بارز این بازنگری، پیمان دفاعی متقابل عربستان سعودی با پاکستان در ۱۷ سپتامبر ۲۰۲۵ بود که این کشور را تحت چتر هسته‌ای اسلام‌آباد قرار داد.

این پیمان، که مذاکرات آن سال‌ها ادامه داشت، پس از حمله به قطر به سرعت نهایی شد و پیامی روشن به آمریکا و اسرائیل ارسال کرد.

رسانه‌هایی مانند نیویورک تایمز گزارش دادند که این تحولات، اعتبار آمریکا به عنوان «ضامن امنیت خلیج» را زیر سؤال برده و کشورهای منطقه را به سمت تنوع‌بخشی به شرکای دفاعی سوق داده است.همزمان، گزارش‌هایی از گرایش کشورهای خلیج به چین و روسیه منتشر شد.

سی‌ان‌ان گزارش داده بود شورای همکاری خلیج فارس مذاکراتی برای خرید تسلیحات از پکن و برگزاری رزمایش‌های مشترک با مسکو آغاز کرده است.

وال‌استریت ژورنال هم هشدار داد که تحولات جدید می‌تواند به تشکیل یک «ناتو عربی» با محوریت چین منجر شود، تحولی که نفوذ آمریکا را در منطقه کاهش می‌دهد.

تحولات از طرف دیگر بر خلاف خواست ترامپ به سود ایران تمام شده بود. اندیشکده شورای آتلانتیک به عنوان مثال در تحلیلی در آن زمان نوشته بود که حمله اسرائیل اتحاد عربی-اسلامی علیه اسرائیل را تقویت کرده و موقعیت تهران را در منطقه بهبود بخشیده است.

شکست شیشه اعتماد

گام نخست ایالات متحده که در تلاش بود با امضای یک فرمان اجرایی به ضمانت‌های امنیتی آمریکا تنفس مصنوعی بدهد موفق نبود و اقدام ترامپ به عنوان «اقدامی نمادین» توصیف شدآن فرمان اجرایی جدید ترامپ دارای محدودیت‌هایی بود.

به عنوان مثال، شبکه خبری سی‌ان‌ان نوشته که ترامپ ترجیح داده این تعهد را تنها به صورت یکجانبه و بدون موافقت سنا بدهد. اهمیت این موضوع در آنجا است که فرمان ترامپ قدرت یک معاهده الزام‌آور را ندارد.

به عبارت دیگر، این تنها وعده‌ای است که ترامپ با استفاده از اختیارات کنونی‌اش به عنوان رئیس‌جمهور داده و چیزی نیست که روسای جمهور بعدی ملزم به اجرای آن باشند. از طرف دیگر این اقدام‌های ایالات متحده در قطر با انتقاداتی در داخل ایالات متحده حتی از طرف گروه‌های محافظه‌کار و هم‌حزبی‌های جمهوری‌خواه مواجه می‌شود.

همین امروز اعلام تأسیس پایگاه قطری در خاک آمریکا خشم بسیاری از حامیان ترامپ را برانگیخت.لورا لومر، از حامیان ترامپ، در شبکه‌های اجتماعی نوشت: «هرگز فکر نمی‌کردم جمهوری‌خواهان به حامیان مالی تروریسم از قطر پایگاه نظامی در خاک آمریکا بدهند. فکر نمی‌کنم در سال ۲۰۲۶ رأی بدهم؛ این خط قرمز من است.»

تامی ویتور، دستیار سابق اوباما، نیز به تناقض اشاره کرد: «در سال ۲۰۱۷، ترامپ قطر را متهم به تأمین مالی تروریسم کرد و حالا آمریکا قرار است پایگاه نظامی قطری در خاک خود میزبانی کند؟»

آنچه مسئله را پیچیده‌تر می‌کند این است که در عرصه روابط بین‌الملل جبران اعتماد از دست رفته به این سادگی‌ها امکان‌پذیر نیست.جان آلترمن، پژوهشگر اندیشکده مطالعات استراتژیک و بین‌الملل چندی پیش در مطلبی در همین باره نوشته بود «اعتماد مانند شیشه است؛ اگر بشکند، می‌توان آن را تعمیر کرد، اما ترک‌هایش باقی می‌مانند.»