عملکرد پولی غیرمنتظره امارت اسلامی/ پول ملی افغانستان چگونه تقویت شد؟

کنترل بر ارز، ورود پول نقد و دیگر منابع مالی باعث شده ارزش افغانی در سه ماهه سوم ۲۰۲۳ حدود ۹ درصد افزایش پیدا کند و از این حیث از «پزو» - پول ملی کلمبیا - که با رشد ۳ درصدی همراه شده، پیشی‌ گرفته است.

پول ملی افغانستان در سال جاری میلادی با رشد ۱۴ درصدی همراه شده و از این نظر پس از پول ملی کلمبیا و سریلانکا در جایگاه سوم جهان قرار می‌گیرد.

اگرچه ارزش افغانی پس از تغییر حکومت در افغانستان با افزایش روبه‌رو شده، اما این کشور همچنان با آشفتگی و بی‌ثباتی روبه‌رو است. یکی از چالش‌های مهمی که افغانستان با آن مواجه شده، انزوای این کشور در جهان به خاطر تحریم‌های اقتصادی است.

طبق گزارش بانک جهانی، بیکاری عنان‌گسیخته باعث شده دوسوم خانوارها برای تهیه نیازهای اولیه زندگی خود با چالش روبه‌رو باشند و سیر تورم افغانستان به «تورم منفی» تبدیل شده است. از اواخر سال ۲۰۲۱ میلادی و تا دست‌کم ۱۸ ماه پس از‌ آن، سازمان ملل متحد به شکل هفتگی هواپیماهای مملو از دلار آمریکا را برای حمایت از مردم فقیر به این کشور اعزام می‌کرد؛ هواپیماهایی که بعضا تا ۴۰ میلیون دلار پول به همراه داشتند.

به گفته تحلیلگران، اقدامات طالبان برای جلوگیری از تضعیف افغانی مثمر ثمر بوده، اما به دلیل بی‌ثباتی اقتصادی، اجتماعی و سیاسی، این رشد ارزش یک پدیده کوتاه‌مدت خواهد بود.

بازار تبادل ارز

در حال حاضر تبدیل ارزهای خارجی در افغانستان به‌طور عمده به‌وسیله صرافی‌ها انجام می‌شود. بازار «سرای شهزاده» در کابل در واقع بزرگ‌ترین بازار تبادل پولی در افغانستان است و در آن به‌طور روزانه ده‌ها میلیون دلار پول مبادله می‌شود.

طبق اعلام بانک مرکزی افغانستان، هیچ محدودیتی برای تبادل پول وجود ندارد. به دلیل تحریم‌های مالی، تقریبا تمام وجوه ارسالی از طریق سیستم حواله بانکی به داخل افغانستان منتقل می‌شوند و این سیستم، بخش اصلی تجارت صرافی‌های افغانستان را شامل می‌شود. سازمان ملل متحد که تخمین زده افغانستان طی سال ۲۰۲۳ به ۲/ ۳ میلیارد دلار کمک نیاز دارد، تاکنون در قالب کمک‌های مالی ۱/ ۱ میلیارد دلار پول به این کشور ارسال کرده است.

سازمان ملل در سال گذشته میلادی حدود ۴ میلیارد دلار به افغانستان کمک کرد، چراکه حدود نیمی از جمعیت ۴۱ میلیون نفری این کشور با گرسنگی بسیار شدید و مرگ‌آور دست‌و‌پنجه نرم می‌کردند.

بانک جهانی پیش‎بینی کرده روند تضعیف اقتصاد افغانستان در سال جاری میلادی متوقف می‌شود و رشد اقتصادی این کشور تا سال ۲۰۲۵ میلادی، ۲ تا ۳ درصد خواهد بود.

طبق گزارش‌ها، محدودیت‌های سختگیرانه بر مبادلات ارزهای خارجی و بهبود تدریجی تجارت باعث افزایش تقاضا برای پول ملی افغانستان در داخل این کشور شده است. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد ارزش پول ملی افغانستان تا پایان سال جاری میلادی در سطوح فعلی خود باقی خواهد ماند. ارز ملی قوی‌تر می‌تواند به محدود شدن فشار تورمی برای محصولات وارداتی ضروری افغانستان مانند نفت کمک‌کننده باشد؛ آن هم در زمانی که قیمت هر بشکه نفت‌خام در حال حرکت به سوی کانال ۱۰۰ دلار است.

منابع معدنی

دولت افغانستان که با بحران کمبود پول نقد روبه‌رو است، خواهان سرمایه‌گذاری در منابع غنی این کشور از جمله لیتیوم است. طبق تخمین‌ها، ارزش منابع معدنی افغانستان به ۳ تریلیون دلار می‌رسد.

شرکت‌های چینی، بریتانیایی و ترکیه‌ای در ماه جاری میلادی با نهایی‌کردن قراردادهایی به ارزش ۵/ ۶ میلیارد دلار، ساخت معادن عظیم آهن، سنگ آهن و طلا در افغانستان را آغاز کرده‌اند.

طالبان همچنین در ماه ژانویه قراردادی را با یک شرکت چینی برای استخراج نفت به امضا رساند. چین و پاکستان در ماه مه با گسترش طرح پکن موسوم به «ابتکار کمربند و جاده» به داخل افغانستان موافقت کردند؛ اتفاقی که منجر به جذب میلیاردها دلار بودجه به داخل این کشور برای توسعه پروژه‌های زیرساختی خواهد شد.

یک هیات تجاری آمریکایی هم در ماه سپتامبر، میزبان مشترک کنفرانسی در کابل بود که هدف آن ترغیب سرمایه‌گذاران خارجی برای حضور در افغانستان بود؛ اتفاقی که می‌تواند به عنوان نشانه‌ای از گرم شدن روابط آمریکا و طالبان تلقی شود. در همین حین، دلارهایی که از پاکستان به داخل افغانستان قاچاق می‌شود، طناب نجات طالبان در ماه‌های اخیر بوده است.

بانک مرکزی افغانستان تقریبا هر هفته تا ۱۶میلیون دلار را به حراج می‌گذارد تا از پول ملی این کشور حمایت کند. با کاهش فشارها بر پول ملی افغانستان‌، بانک مرکزی این کشور سقف محدودیت‌ برای برداشت دلار را افزایش داده است. محدودیت برداشت دلار برای کسب‌وکارها از ۲۵ هزار دلار در ماه به ۴۰ هزار دلار و برای اشخاص از ۲۰۰ دلار در هفته به ۶۰۰دلار افزایش یافته است. در روز دوشنبه (۳ مهر) هر دلار آمریکا حدود ۵/ ۷۸ افغانی مبادله شد.