برجام؛ مهره بازی پوتین در جنگ اوکراین

به گزارش اقتصادنیو‌ز، روسیه به شکل غیرمنتظره‌ای خواستار تضمین‌هایی شده است که بر اساس آن تحریم‌های ایالات متحده علیه این کشور، به همکاری مسکو با تهران آسیب نزند. سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه گفته که کشورش از آمریکا تضمین می‌خواهد که تحریم‌ها علیه مسکو بر توانایی این کشور برای همکاری با ایران پس از بازگرداندن توافق هسته‌ای 2015 تأثیری نخواهد گذاشت. لاوروف گفت: «ما ضمانت نامه کتبی خواسته ایم... که روند کنونی آغاز شده توسط ایالات متحده به هیچ وجه به حق ما برای همکاری آزاد و کامل تجاری، اقتصادی و سرمایه گذاری و همکاری نظامی-فنی با دولت ایران لطمه نمی زند».

این موضع روسیه از سوی برخی ناظران «گروگان‌گیری احیای برجام» به عنوان مهره بازی پوتین در جنگ اوکراین توصیف شده است. 

استفانی لیختنشتاین خبرنگار پلتیکو از وین گزارش داد: در حالی که کرملین از درآمد نفتی خود دلسرد است، مانع توافق هسته‌ ای ایران شده است. مسکو در حالی این تقاضاهای لحظه آخری را مطرح کرده است که تهران وعده افزایش تولید نفت را می‌دهد و بازار از نفت خام روسیه دوری می کند.

وی نوشته است:‌ این خواسته‌ها که می‌تواند توافق هسته‌ای بین‌المللی با ایران را به هم بزند، بعید است زمان‌بندی طرح آن تصادفی باشد زیرا کرملین از تهدید فزاینده برای درآمدهای نفتی مهم خود پس از حمله به اوکراین نگران است.

توافق برای احیای برجام در صورت حصول، حجم قابل توجهی از نفت خام ایران را در ماه های آینده به بازارهای جهانی انرژی باز می گرداند و این می تواند برای ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه دردسر ایجاد کند. اگر غرب تحریم‌های خود را علیه مسکو به دلیل جنگ اوکراین تشدید کند و فروش نفت خام روسیه را ممنوع کند، بازگشت عرضه‌های ایران به جبران آشفتگی بازار و کاهش قیمت‌ها کمک می‌کند.

فروش نفت برای بودجه روسیه بسیار مهم است. اگرچه کشورهای غربی هنوز مستقیماً نفت و گاز را هدف قرار نداده‌اند، اما اعلام کرده‌اند که آماده انجام این کار هستند و بسیاری از تاجران نفت از هم‌اکنون تحریم مؤثری را آغاز کرده‌اند.

تله بالقوه روسیه در مذاکرات وین

در مذاکرات ایران، روسیه از ایالات متحده ضمانت می‌خواهد که تحریم‌هایی که کرملین را به دلیل تهاجم این کشور به اوکراین هدف قرار می‌دهد، مانع تجارت این کشور با ایران نشود.

این تقاضای تازه، که یکی از مقامات ارشد غربی آن را «تله» بالقوه نامید، می‌تواند به مذاکرات با هدف تضمین بازگشت به توافق 2015 پایان دهد..

روسیه نقش مهمی در اجرای مجدد توافقنامه ایران ایفا خواهد کرد، توافقی که مذاکره کنندگان می گویند پس از 11 ماه گفتگو به دستیابی به آن نزدیک شده اند. این طرح شامل این است که مسکو اورانیوم مازاد غنی شده را از ایران به روسیه ارسال کند و از تبدیل نیروگاه اتمی فردو ایران به تاسیسات تحقیقاتی، از جمله موارد دیگر، حمایت کند.

اما با توجه به اینکه جامعه بین‌المللی در حال حرکت به سمت قطع روابط اقتصادی با روسیه در پی حمله این کشور به اوکراین است، مسکو می‌گوید که می‌خواهد تضمین کند که همچنان می‌تواند از توافق احیا شده ایران منتفع شود. 

نقش کلیدی روسیه

به گفته مقامات، سوال این است که آیا مسکو واقعاً برای ایفای نقش کلیدی خود در اجرای توافق هسته‌ای احیاشده، خواستار حمایت از تحریم‌ها است یا اینکه این ترفندی گسترده‌تر برای کاهش اثر تحریم‌ها است. به نظر می رسد که مقامات غربی هنوز در حال تقلا هستند تا بفهمند کدام یک از این دو سناریو در جریان است.

این مقام ارشد گفت: اگر دامنه استثنائات تحریمی را گسترش دهند، با مشکل سیاسی و نه فنی مواجه خواهیم شد و این می‌تواند برای توافق کشنده باشد.

یکی دیگر از مقامات ارشد غربی گفت که اگر خواسته های روسیه فراتر از معافیت های تحریمی برای ایفای نقش در اجرای مجدد توافق هسته ای باشد، آنها به طور بالقوه می توانند "کل توافق را گروگان بگیرند و روابط خود با چین را به خطر بیندازند." پکن در حال حاضر مقادیر قابل توجهی نفت ایران را وارد می‌کند و در چارچوب توافق هسته‌ای احیا شده، این واردات را حتی بیشتر خواهد کرد.

وزارت امور خارجه آمریکا اعلام کرد که تحریم‌ها بر سر اوکراین «بی ارتباط» با برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) هستند. سخنگوی وزارت خارجه آمریکا گفت: «تحریم‌های جدید مرتبط با روسیه با برجام ارتباطی ندارد و نباید تأثیری بر اجرای احتمالی آن داشته باشند. ما به تعامل با روسیه برای بازگشت به اجرای کامل برجام ادامه می دهیم. روسیه در حصول اطمینان از برنامه هسته‌ای ایران، منافع مشترکی دارد.»

تهدید تحریم‌های اضافی مرتبط با اوکراین در حال حاضر بر درآمد نفتی روسیه تأثیر گذاشته است. بلومبرگ به نقل از مشاور انرژی اسپکتس گزارش داد که تقریباً سه چهارم تجارت نفت خام روسیه در پی حمله به اوکراین متوقف شده است. روسیه حدود 5 میلیون بشکه در روز معادل حدود 5 درصد مصرف جهانی صادر می‌کرده است. این در حالی است که ایران به سختی عرضه بیش از 2 میلیون بشکه در روز داشته است.

علی واعظ، مدیر پروژه ایران در گروه بین المللی بحران گفت: «سخت است که بگوییم این یک مشکل فنی است یا یک چرخش سیاسی. فروپاشی برجام به نفع میان مدت و بلندمدت روسیه نیست، حتی اگر در کوتاه مدت به بالا نگه داشتن قیمت جهانی انرژی به عنوان ابزاری برای اعمال فشار بر غرب کمک کند».

به گزارش رویترز به نقل از شانا، جواد اوجی، وزیر نفت ایران روز پنجشنبه گفت: به محض پایان مذاکرات هسته‌ای در وین، می‌توانیم در کمتر از یک یا دو ماه به حداکثر ظرفیت تولید نفت خود برسیم. خبرگزاری وزارت ایران در سال 2021 به طور متوسط 2.4 میلیون بشکه در روز تولید کرده است و در صورت رفع محدودیت ها قصد دارد این میزان را به 3.8 میلیون بشکه افزایش دهد.

اروپا و ایالات متحده نگران افزایش قیمت نفت در نتیجه تهاجم روسیه به اوکراین هستند. هنری روم، تحلیلگر ایران در گروه اوراسیا استدلال می‌کند که «جنگ فشار شدیدی را بر سیاست‌گذاران غربی وارد می‌کند تا توافقی را به دست آورند که نفت بیشتری را وارد بازار کند تا قیمت‌های بالای نفت و تحریم‌ها و اختلالات احتمالی بیشتر را کاهش دهد.» تحلیلگران می گویند که محاسبه کنونی این است که یک قرارداد احیا شده با ایران می تواند به ثبات بازار انرژی کمک کند.

در روزهای اخیر، مقامات غربی گفته‌اند که مذاکره‌کنندگان در حال دستیابی به توافق هستند و اصرار داشتند که تنها چند موضوع باقی‌مانده باید حل شود. از جمله موضوعات باقیمانده، دامنه رفع تحریم‌ها، از جمله درخواست ایران مبنی بر حذف سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تحریم‌های مربوط به فهرست [ادعایی] تروریسم خارجی واشنگتن.

استفانی القاق، مذاکره‌کننده ارشد بریتانیایی پیش از عزیمت به لندن برای رایزنی‌های نهایی، در توییتر گفت: «ما به توافق بسیار نزدیک هستیم». اکنون باید چند قدم نهایی را برداریم.»

جلسه به تعویق افتاد

مذاکرات به چنان مرحله ای رسیده بود که آمادگی برای بستن قرارداد حتی در خارج از هتل کوبورگ، محل اصلی مذاکرات در وین، قابل مشاهده بود. پلیس به منظور آماده سازی برای نشست وزرای روسیه، چین، ایران، بریتانیا، آلمان و فرانسه، سنگرهای بیشتری را در اطراف هتل مجلل ایجاد کرده است. دعوت نامه ها حتی بیش از یک هفته پیش در پیش بینی پذیرش رسمی یک توافق بازسازی شده در سطح وزیران ارسال شد. آن جلسه اکنون به تعویق افتاده است.

تهاجم روسیه به اوکراین همچنین در روزهای پایانی مذاکرات در حالی که مقامات نگران پیامدهای این تجاوز به خاک اروپا بودند، ظاهر شد.

در حالی که دیپلمات‌ها توانستند مذاکرات حساس را در برابر تحولات جهانی طی یازده ماه گذشته محافظت کنند، مقیاس اخیر تجاوز روسیه به اوکراین، تعامل نزدیک بین میخائیل اولیانوف، مذاکره‌کننده ارشد روسیه و رابرت مالی، فرستاده ویژه ایالات متحده در امور ایران را ساعت به ساعت دشوارتر کرد.

در همین حال، ایران موافقت کرد که اسنادی را در اختیار آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار دهد که به سؤالات مربوط به برنامه تسلیحات هسته‌ای گذشته‌اش پاسخ می‌دهد و به طور بالقوه مانع بزرگی را برای بازگرداندن توافق هسته‌ای برطرف می‌کند. این توافق روز شنبه در جریان سفر رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی به تهران حاصل شد.

گروسی عصر شنبه پس از بازگشت از تهران به خبرنگاران در فرودگاه وین گفت: "هیچ ضرب الاجل مصنوعی وجود ندارد، هیچ نتیجه از پیش تعریف شده ای وجود ندارد."

افزایش بیشتر قیمت نفت به دلیل تاخیر در مذاکرات ایران

از سوی دیگر رویترز گزارش داد که تحلیلگران گفتند که به دلیل تأخیر در پایان مذاکرات هسته ای ایران و بازگشت احتمالی نفت خام ایران به بازارهای جهانی، که هم اکنون از اختلالات عرضه روسیه رنج می برند، قیمت نفت در این هفته بیشتر افزایش خواهد یافت.

روسیه تقاضای تازه ای برای تضمین های مکتوب آمریکا مبنی بر اینکه تحریم های مسکو به دلیل تهاجم این کشور به اوکراین به همکاری روسیه با ایران لطمه نمی زند، مطرح کرده است. به گفته منابع، چین همچنین خواسته های جدیدی را مطرح کرده است. 

هفته گذشته، شاخص برنت با 21 درصد افزایش به 118.11 دلار در هر بشکه بسته شد و نفت خام آمریکا با 26 درصد افزایش به 115.68 دلار رسید که به ترتیب از سال‌های 2013 و 2008 مشاهده نشده بود.

آمریتا سن، یکی از بنیانگذاران اتاق فکر انرژی گفت: «ایران تنها عامل نزولی واقعی بود که بر بازار معلق بود، اما اگر اکنون توافق با ایران به تعویق بیفتد، می‌توانیم خیلی سریع‌تر به کف مخازن برسیم، به خصوص اگر بشکه‌های روسیه برای مدت طولانی خارج از بازار باقی بمانند». 

سن گفت نفت برنت ممکن است روز دوشنبه به 125 دلار در هر بشکه افزایش یابد و به سرعت به بالاترین حد خود یعنی 147 دلار نزدیک شود که آخرین بار در سال 2008 مشاهده شد.

تحلیلگران جی پی مورگان گفتند نفت در این هفته ممکن است بهرکورد 185 دلار در هر بشکه برسد.

روسیه حدود 7 میلیون بشکه در روز نفت و فرآورده های پالایش شده یا 7 درصد از عرضه جهانی را صادر می کند. برخی از حجم صادرات نفت قزاقستان از بنادر روسیه نیز با مشکلاتی مواجه شده است.

به گفته تحلیلگران، ایران حتی در صورت دستیابی به توافق هسته ای، چند ماه طول می کشد تا جریان نفت خود را احیا کند.

گروه اوراسیا اعلام کرد که درخواست‌های جدید روسیه می‌تواند مذاکرات هسته‌ای را مختل کند، اگرچه هنوز شانس دستیابی به توافق را 70 درصد نگه می‌دارد. 

هنری روم از گروه اوراسیا گفت: "روسیه ممکن است قصد استفاده از ایران را به عنوان راهی برای دور زدن تحریم های غرب داشته باشد. تضمین کتبی که به روسیه اجازه می دهد این کار را انجام دهد احتمالاً فراتر از قلمرو چیزی است که واشنگتن می تواند در بحبوحه یک جنگ تمام عیار در اوکراین ارائه دهد."

همچنین در اکوایران ببینید : قدرت اثر برجام در بازار نفت