حرکت برجام به سمت گورستان! / 3 طوفان بزرگی که تهران گرفتار آن است

علی هاشم، خبرنگار المانیتور در تازه ترین گزارش از وضعیت مذاکرات احیای برجام در المانیتور می نویسد:بر اساس گزارشی در یک رسانه اسرائیلی، آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا روز سه شنبه به همتای اسرائیلی خود الی کوهن گفت که توافق هسته ای ایران (برجام)، کم و بیش مرده است.

خبر بد آمریکا درباره احیای توافق هسته‌ای با ایران

پیش بینی مذاکرات برجام در سال 2023 /مکانیزم ماشه فعال می شود؟

در حالی که یک مقام ارشد آمریکایی در گفتگو با المانیتور این گزارش را تکذیب کرد، با این حال ایالات متحده و اسرائیل نقطه مشترکی در تمرکز بر سرکوب معترضان توسط ایران و حمایت آن از روسیه در اوکراین پیدا کردند. با کم رنگ شدن امیدها برای احیای توافق، بازی سرزنش در مورد مذاکرات هسته ای تشدید شده است.

یکی از دیپلمات های اروپایی درگیر در مذاکرات تهران را مقصر می داند. این مقام که خواست نامش فاش نشود به المانیتور گفت: تهران خود را در یک طوفان کامل قرار داد: وضعیت داخلی، انتقال سلاح به روسیه و بن بست بر سر توافق هسته ای.

منابع آمریکایی و اروپایی می گویند که ایران در چندین نوبت در سال گذشته و آخرین بار در ماه سپتامبر، زمانی که یک توافق بسته شد، از پذیرش آن سر باز زد . از آن زمان، بروکسل و واشنگتن بر روی یک طرح پشتیبان برای منزوی کردن و تحت فشار قرار دادن تهران برای سرکوب معترضان و حمایتش از روسیه تمرکز کردند.

قدرت‌های غربی رویکردی واحد در مقابل ایران دارند. چیزی که متفاوت است این است که برخی از اعضا مانند آلمان روی موضوع حقوق بشر فشار می آورند اما  جنگ اوکراین همه پرونده های دیگر از جمله مذاکرات هسته ای ایران را تحت الشعاع قرار می دهد.

همه اینها به این معنی نیست که توافق هسته ای ایران مرده است، اما حرکت آن  به سمت گورستان آغاز شده است. برجام تقریباً از اظهارات مقامات آمریکایی کنار گذاشته شده و جای خود را به تعهد غیرشفاف به دیپلماسی به عنوان «گزینه ترجیح داده شده» و بهترین راه برای «جلوگیری از سلاح هسته ای ایران» داده است.

 ایران مدعی است که هنوز خواهان توافق است. آخرین تلاش‌ها برای ازسرگیری مذاکرات بر سر احیای توافق هسته‌ای، باعث شد که حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران  پس از دیدار دوجانبه با جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در اردن در حاشیه اجلاس سران عراق به عمان سفر و در آنجا با مقامات ارشد این کشور دیدار کرد.

برخی نشست امان را نشانه مثبتی پس از ماه‌ها بن‌بست می‌دانستند، اما امیرعبداللهیان پس از آن دیدار هشدار داد: «اگر طرف‌های دیگر به‌ویژه آمریکا ریاکاری خود را کنار نگذارند، معلوم نیست پنجره‌ای که امروز باز است فردا باز بماند.

اگرچه بورل می گوید که اتحادیه اروپا سیاست دو سویه ای را دنبال می کند - احیای برجام و فشار بر ایران از طریق تحریم ها - بروکسل و واشنگتن در بدبینی خود نسبت به چشم انداز توافق همسو شده اند.

مقامات اتحادیه اروپا به طور خصوصی می گویند که دیدارهای "سخت و صریح" با مقامات ایرانی داشته اند. یک دیپلمات اتحادیه اروپا به المانیتور می گوید: مشکل ایران بزرگتر از برجام است: ایران و کره شمالی تنها کشورهایی هستند که به روسیه در جنگ اوکراین سلاح رسانده اند.

دیپلمات های اتحادیه اروپا با استناد به شواهدی مبنی بر استفاده از پهپادهای ایرانی توسط نیروهای روسی در اوکراین به ایران درباره عواقب حمایت از روسیه هشدار داده اند، اما تهران همچنان این اتهامات را رد می کند. روایت مقام های ایرانی همیشه این بوده است که قبل از جنگ چند پهپاد به روسیه فرستاد و این روند بعد از آغاز جنگ ادامه نداشته است.

همزمان معاون رئیس اطلاعات اوکراین، روز چهارشنبه به رسانه های محلی گفت که مسکو تاکنون از حدود 660 هواپیمای بدون سرنشین ساخت ایران در اوکراین استفاده کرده است. وی افزود که به زودی حدود 300 پهپاد جدید به عنوان بخشی از قرارداد با ایران وارد روسیه خواهد شد.

یک دیپلمات اتحادیه اروپا به المانیتور می گوید: ایرانی‌ها بهترین دیپلمات‌ها را دارند لذا در این شرایط می‌دانند که روز به روز منزوی‌تر می‌شوند.  در ایران وزارت خارجه یا رئیس جمهور کاره ای نیستند و به نظر می رسد که تصمیم ها با رهبر ایران باشد.

حسین موسویان معاون سابق وزیر امور خارجه ایران که بین سال‌های 2003 تا 2009 یکی از اعضای تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای بود، به المانیتور می گوید: توافق هسته‌ای در دستور کار است اما روی میز نیست.

موسویان با بیان اینکه اوضاع داخلی ایران باعث دلسردی قدرت های غربی در مورد توافق هسته ای شده است، می گوید که غربی ها تصمیم گرفته اند موضوع حقوق بشر را بالاتر از پرونده هسته ای قرار دهند.

او کشورهای اروپایی را به کمپین علیه ایران متهم کرد و گفت: اروپایی‌ها نقش فعال‌تری برای ایجاد اجماع بین‌المللی علیه ایران ایفا می‌کنند که بیشتر به دلیل مسئله اوکراین است . می توان گفت در حال حاضر و در مقایسه با آمریکا، اروپایی ها در پیشبرد سیاست های خصمانه علیه ایران «کاتولیک تر از پاپ» شده اند.

مقام ارشد آمریکایی که در مذاکرات شرکت دارد به المانیتور به شرط فاش نشدن نامش می گوید: «در ماه‌های گذشته، ایران مجموعه‌ای از تصمیمات بسیار مهم و پرهزینه را اتخاذ کرده است. آنها در سطح داخلی معترضان را سرکوب می کنند.  در سطح بین المللی، جانبداری از جنگ تجاوزکارانه روسیه را پیش برده اند. در سطح دیپلماتیک هم چند بار پیشنهاد توافق هایی که می توانست به کاهش قابل توجه تحریم ها منتهی شود را رد کرده و  عدم همکاری با آژانس بین المللی انرژی اتمی را در کارنامه خود ثبت کردند. طبیعتا چنین رفتارهایی عواقبی دارد .

یک مقام ایرانی که به شرط ناشناس ماندن با المانیتور صحبت کرد تمام این اتهام را رد کرده و می گوید: تهران از ابتدا متعهد به دستیابی به توافق بود، اما سیاسی شدن کار آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مانع از آن شد. این مقام، واشنگتن را به اولویت دادن به منافع اسرائیل متهم کرد و گفت: «اسرائیل خواهان توافق هسته ای یا لغو تحریم ها علیه تهران نیست و آمریکا به آن پایبند است.  مساله خیلی ساده است."

این مقام آگاه ایرانی می گوید که قدرت‌های غربی در آماده‌سازی گزینه‌های نظامی متوقف شده‌اند:  «همانطور که از سال 2014 پس از توافق مینسک با روسیه انجام دادند.»

این مقام ایرانی مدعی شد که : آنگلا مرکل صدراعظم سابق آلمان  این را به صراحت گفته بود که  «آنها برای تجهیز اوکراین به تسلیحات وقت می خریدند.» و همین سناریو را برای ایران هم در نظر داشتند که نتیجه نداد. چرا باید به غربی ها اعتماد کنیم وقتی آنها به تعهداتشان عمل نکردند.

البته باید بگویم که صدراعظم سابق چنین اظهارنظری نکرده و روایت آن طرف متفاوت است. مقامات غربی ایران را به خرید زمان برای ادامه برنامه هسته‌ای خود متهم می‌کنند که دلیل دیگری برای کنار گذاشتن تحریم‌ها است.  

یک مقام ارشد آمریکایی هشدار می دهد که کشورش با ادامه توسعه برنامه هسته‌ای ایران بیکار نخواهد ماند: ما از تشدید فشار اقتصادی خود دست برنخواهیم داشت. در حالی که آنها وقت خود را صرف ساختن یک برنامه هسته ای می کنند که هیچ سودی برای آنها ندارد، ما وقت خود را صرف ایجاد گسترده ترین اجماع بین المللی برای مقابله با آن و سایر سیاست های بی ثبات کننده تهران می کنیم.

یک دیپلمات اتحادیه اروپا هم به المانیتور می گوید: ایران "اورانیوم غنی شده را انباشته می کند اما به سمت بمب نمی رود. اگر کل برنامه هسته ای آنها هنوز از خطوط قرمز عبور نکرده به این دلیل است که همه چیز تحت کنترل است.

قبل از جنگ در اوکراین، اتهامات آمریکا در رابطه با آنچه که به عنوان سیاست های بی ثبات کننده ایران توصیف می کند، محدود به خاورمیانه بود، اما گزارش هایی مبنی بر تامین پهپادهای ایران به روسیه، تهران را در مرکز درگیری های جدید قرار داد، سوال بزرگ در اینجا در مورد وسعت کمک ایران به روسیه در جنگ اوکراین است.

یک دیپلمات اروپایی می گوید: یکی از قربانیان شکست مذاکرات برجام ممکن است توافقی برای آزادی زندانیان آمریکایی باشد که در ایران زندانی هستند.  معامله با ایران برای تبادل زندانیان نهایی شد اما محقق نشد.

یک مقام آمریکایی هم در گفت و گو با المانیتور با اشاره به اینکه تعامل غیرمستقیم با ایران برای تضمین آزادی شهروندان آمریکایی بازداشت شده در ایران ادامه دارد، می گوید: ما به تعاملات غیرمستقیم با ایران به ویژه در مورد آزادی شهروندان خود سیامک [نمازی]، مراد [طاهباز] و عماد [شرقی] که به ناحق بازداشت شده‌اند ادامه داده‌ایم. اطمینان از اینکه آنها در اسرع وقت به خانه برمی گردند، اولویت دولت بایدن بوده و خواهد بود.

در نهایت یک دیپلمات اروپایی به المانیتور می گوید تا زمانی که در جنگ اوکراین راه حلی به دست نیاید، هیچ پیشرفتی در مذاکرات برای احیای توافق هسته ای حاصل نخواهد شد.