ترکش‌های خلع سلاح حزب کارگران کردستان بر اقلیم و شمال شرق سوریه/ آیا صلح آنکارا با کردها مقدمه‌ای است برای رویارویی ترکیه با عراق؟

به گزارش اقتصادنیوز، وبگاه امواج میدیا با انتشار یادداشتی مدعی شد، آینده حضور نظامی ترکیه در شمال عراق پس از تصمیم حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) برای انحلال خود با پرسش‌هایی جدی روبرو شده است. تحلیلگران تردید دارند که آیا نیروهای پ.ک.ک مستقر در کوهستان‌های شمال عراق از تصمیم رهبری مرکزی برای پایان دادن به فعالیت این گروه پیروی خواهند کرد یا نه. همچنین، چگونگی فرآیند خلع سلاح پ.ک.ک در عراق و تأثیرات این تحول بر روابط بین آنکارا، بغداد و دولت اقلیم کردستان (KRG) هنوز مشخص نیست.

ترکیه و مسئله کردهای اقلیم کردستان

به ادعای این وبگاه، پس ازتصمیم  پ.ک.ک برای خلع سلاح در تاریخ ۱۲ مه، نچیروان بارزانی، رئیس اقلیم کردستان، با انتشار پیامی در توییتر/ایکس از انحلال این گروه استقبال کرد و آن را «مبنایی برای صلحی پایدار و فراگیر» دانست.دولت عراق نیز از این خبر استقبال کرده است. وزارت امور خارجه عراق در بیانیه‌ای به خبرگزاری رسمی عراق (INA) این تصمیم را «گامی مثبت و مهم» در جهت تلاش‌های صلح توصیف کرد. با این حال، وزارت خارجه عراق از اشاره مستقیم به ادامه حضور نظامی ترکیه در خاک کشور خود خودداری کرده و صرفاً از این تحول به‌عنوان «نقطه ورود طبیعی برای بازنگری در بهانه‌ها و توجیه‌های حضور نیروهای خارجی در خاک عراق» یاد کرده است.فؤاد حسین، وزیر خارجه عراق، نیز در مصاحبه‌ای با بی‌بی‌سی عربی اعلام کرد که مذاکراتی میان آنکارا، بغداد و دولت اقلیم برای «خلع سلاح این گروه» در جریان است.رسانه عراقی الوثیقه با نگاهی بدبینانه گزارش داد که «شاخه‌های پ.ک.ک مستقر در عراق ممکن است تسلیم نشوند» این نشریه افزود که این گروه با برخی گروه‌های مسلح شیعه «تفاهماتی» دارد که می‌تواند روند خلع سلاح را پیچیده کند.

خیز ترکیه برای نفوذ در عراق

به ادعای امواج میدیا، مختار الموسوی، نماینده پارلمان عراق، نیز به الوثیقه گفت که پ.ک.ک «بر منطقه‌ای کامل در کوه‌های سنجار تسلط دارد و ممکن است تنها در صورتی سلاح‌های خود را تحویل دهد که [عبدالله اوجالان، بنیان‌گذار زندانی پ.ک.ک] آزاد شود»، موضوعی که حکایت از موانع جدی در مسیر اجرای این تصمیم دارد. در حالی که گزارش‌هایی از توقف عملیات نظامی ترکیه علیه پ.ک.ک منتشر شده، اسلام زیباری، تحلیلگر کرد عراقی، تصاویر حملات هوایی ادعایی ترکیه به استان دهوک را منتشر کرده است.هم‌زمان، زهرا البجاری، نماینده ائتلاف صادقون (وابسته به عصائب اهل الحق)، نیز از تعیین نماینده ویژه رئیس‌جمهور ترکیه در امور عراق به‌شدت انتقاد کرد و آن را «دخالت آشکار در حاکمیت ملی» خواند. او افزود: این اقدام «ادامه سیاست‌های توسعه‌طلبانه ترکیه است که وحدت و امنیت عراق را هدف گرفته‌اند».رویکرد پ.ک.ک برای انحلال خود پس از یک سال گفت‌وگو میان دولت ترکیه و عبدالله اوجالان صورت گرفته است؛ اوجالان در ماه فوریه اعلام کرده بود که «مبارزه مسلحانه به گذشته تعلق دارد».

در پی این اظهارات، برخی رسانه‌های نزدیک به پ.ک.ک در تاریخ ۱۲ مه گزارش دادند که دوازدهمین کنگره این گروه تصمیم به «انحلال کامل و پایان دادن به درگیری مسلحانه با ترکیه» گرفته است و در ادامه افزودند که «روابط ترکیه و کردها باید بازتعریف شود».در بیانیه منتشرشده همچنین آمده است که پ.ک.ک مسئولیت‌های خود را به احزاب سیاسی کرد واگذار خواهد کرد تا آن‌ها وظیفه «توسعه دموکراسی کردی و شکل‌گیری ملت دموکراتیک کرد» را برعهده بگیرند.با این حال، ابهاماتی جدی درباره شمول این تصمیم نسبت به شاخه‌های وابسته به پ.ک.ک در عراق و همچنین نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) که کنترل شمال‌شرقی سوریه را در دست دارند، باقی مانده است. مزلووم عبدی، فرمانده نیروهای دموکراتیک، در مصاحبه‌ای در ماه فوریه گفته بود که فراخوان اوجالان برای خلع سلاح «ارتباطی با ما در سوریه ندارد» — موضعی که نگرانی‌هایی را برانگیخته مبنی بر اینکه شاخه عراقی پ.ک.ک نیز ممکن است مسیر متفاوتی را در پیش بگیرد.

پ.ک.ک دهه‌هاست حضوری گسترده در شمال عراق دارد، به‌ویژه در کوه‌های قندیل و اخیراً در منطقه سنجار. بنا بر گزارش منابع امنیتی عراق، بین 2 هزار تا 2 هزار و 500 نیروی این گروه در مناطق مرزی عراق و ترکیه مستقر هستند.از سال ۲۰۱۸ تاکنون، ترکیه با استناد به تعقیب پ.ک.ک که آن را گروهی تروریستی می‌داند، صدها پایگاه نظامی در شمال عراق ایجاد کرده و هزاران سرباز در این مناطق مستقر کرده است — روندی که همواره موجب تنش بین آنکارا و بغداد بوده و دولت عراق بارها آن را «نقض حاکمیت ملی» خود خوانده است.در مه ۲۰۲۴، شورای امنیت ملی عراق در اقدامی بی‌سابقه، پ.ک.ک را به‌عنوان «گروهی ممنوعه» در عراق معرفی کرد — هرچند از برچسب «تروریستی» خودداری کرد. این اقدام در چارچوب مذاکرات گسترده‌تر بغداد با آنکارا درخصوص یک ابتکار جدید لجستیکی و تجاری بزرگ انجام شد و نوعی امتیاز به ترکیه محسوب می‌شود.به ادعای ناظران نحوه اجرای تصمیم انحلال و خلع سلاح پ.ک.ک در عراق همچنان نامشخص است و مسیر پیش رو با چالش‌های فراوانی روبروست.

موفقیت این فرآیند به میزان پایبندی شاخه‌های مختلف پ.ک.ک به تصمیم رهبری مرکزی بستگی دارد. برخی تحلیلگران هشدار داده‌اند که ممکن است گروه‌های انشعابی شکل بگیرند، به‌ویژه با توجه به اینکه نیروهای مستقر در عراق به طور مکرر روابط محلی و ائتلاف‌های خاص خود را ایجاد کرده‌اند. به گزارش خبرگزاری رووداو، دولت عراق هم‌اکنون مشغول تشکیل یک کارگروه امنیتی و نظامی مشترک با ترکیه در هماهنگی با پ.ک.ک است تا فرآیند خلع سلاح نیروهای این گروه در شمال عراق را تسهیل کند. اگر این فرآیند با موفقیت پیش رود، می‌تواند به خروج نیروهای ترکیه از شمال عراق منجر شود — تحولی که احتمالاً به بهبود چشمگیر روابط بغداد–آنکارا و تقویت حاکمیت ملی عراق خواهد انجامید. اما در صورت شکست یا توقف این روند، ممکن است عملیات نظامی ترکیه در خاک عراق ادامه یابد و همچنین مخاطرات امنیتی تازه‌ای پدید آید، چراکه برخی نیروها ممکن است جذب گروه‌های دیگر شوند یا با نام و ساختار متفاوت به فعالیت خود ادامه دهند.