داعش در کمین است | تروریست ها تاکتیک‌های جدید را امتحان می کنند، ابزارهای قدیمی مقابله را کنار بگذاریم
به گزارش اقتصاد نیوز، در سال‌های اخیر گروه تروریستی داعش با ایجاد تغییر در ساختار و تاکتیک‌های خود، به تهدیدی پیچیده‌تر و گسترده‌تر برای امنیت جهانی تبدیل شده‌است.
به همین منظور، بررسی چالش‌های نوین مقابله با این گروهک‌ها و درنظر گرفتن رویکردهای منطقه‌ای و بلندمدت ضرورت زیادی پیدا کرده‌است. از طرفی، با تقویت راهبردهای منطقه‌ای و همکاری‌های بین‌المللی می‌توان در مهار افراط‌گرایی در سراسر جهان حرکت کرد.
منطقه جدید نفوذ داعش کجاست؟
آوا گرینجر ویلیامز در نشنال اینترست نوشته است: در ژانویه ۲۰۲۵، در جریان فستیوال «ماردی گرا» در ایالت لوئیزیانا آمریکا که با تیراندازی فردی مسلح که بعدا مشخص شد از اعضای داعش بوده است، موجی تازه از خبرها درباره «احیای دوباره داعش» به وجود آمد. هرچند خلافت سرزمینی داعش سال‌ها پیش فروپاشیده است، اما موجودیت کلی آن از میان نرفته است. این گروه با سازگاری و تغییر تاکتیک، به شاخه‌های غیرمتمرکزتری تقسیم شد که در مناطق گوناگون، از ساحل آفریقا گرفته تا جنوب آسیا، نفوذ و جای‌پا پیدا کرده‌اند.
اقتصادنیوز: پژوهشگر فلسطینی می نویسد: طرفداران اسرائیل ادعاهای زیادی را مطرح می‌کنند؛ اما اگر قرار باشد یکی از آن ها صحت داشته باشد، یا حداقل نادرست نباشد، رد راه‌حل دو دولتی توسط فلسطینیان است.
این تهدید بالقوه نیاز به واکنش‌هایی تکامل یافته از سمت دولت‌ها در سراسر جهان دارد و صرفا نمیتوان آن‌را به ارگان‌های مبارزه با تروریست واگذار کرد. ابزارهایی که به فروپاشی خلافت داعش کمک کردند، دیگر کارآمد نیستند. حملات پهپادی، ترورهای هدفمند و عملیات‌های نظامی، توان چندانی برای مقابله با شبکه‌های غیرمتمرکزی که با ایدئولوژی زنده می‌ماند، ندارند؛ چرا که نمی‌توانند اکوسیستم‌های دیجیتال، پیوندهای فراملی و نارضایتی‌های محلی‌ای را که همچنان مانند سوخت افراط‌گرایی عمل می‌کند، به طور مؤثر مختل کنند.
چه باید کرد؟
در عوض اتخاذ رویکردهایی بلندمدت که بر تقویت تاب‌آوری محلی متمرکز باشند بسیار ضروری است. این رویکردها شامل پشتیبانی از تلاش‌های ضدشورش در سطح منطقه، ارتقای تبادل اطلاعات امنیتی، و سرمایه‌گذاری در طرح‌هایی است که حاکمیت و مشروعیت را در مناطق آسیب‌پذیر تقویت می‌کنند.
همکاری‌های هماهنگ امروزه میان ترکیه، اردن و عراق، نمونه‌ای مطمئن و مناسب از هماهنگی عملگرایانه و مبتنی بر ابتکار عمل منطقه‌ای چگونه است.
خطر افزایش داشته است
امروز چنین رویکردهایی به‌خصوص در آفریقا مورد نیاز است. زیرمجموعه‌های داعش در دولت‌های شکننده و مناطق مستعد درگیری مستقر شده‌اند و از مرزهای نفوذپذیر و ضعف‌های حکمرانی سوءاستفاده می‌کنند.
برای نمونه در نیجریه، شاخه داعش در غرب آفریقا روزبه‌روز پیشرفته‌تر شده و با استفاده از بمب‌های کنار جاده‌ای و کمین کردن، کاروان‌های نظامی را در ایالت‌های بورنو و آداماوا، هدف حمله قرار می‌دهد. این حملات از اوایل سال ۲۰۲۵ تاکنون ده‌ها کشته برجای گذاشته‌اند.
در نواحی جنوبی‌تر مانند اوگاندا و جمهوری دموکراتیک کنگو، شبه‌نظامیان وابسته به داعش با خشونت بیشتری عمل می‌کنند، آن‌ها روستاییان را به‌قتل می‌رسانند، خانه‌ها را به آتش می‌کشند و مدارس را مورد حمله قرار می‌دهند. این اقدامات همگی تلاش‌های عمدی داعش برای تفرقه‌افکنی در جوامع، به منظور تضعیف اندک اقتدار دولت های موجود است.
در موزامبیک، بیشتر حملات زیرساخت‌های انرژی و مقامات محلی را مورد هدف قرار می‌دهند، اقدامی که نشان‌دهنده اهداف بلندمدت داعش برای تضعیف حکمرانی و روندهای اقتصادی است. در چنین بستری، واضح است که داعش نه تنها به بقای خود ادامه نمی‌دهد؛ بلکه درحال تبدیل شدن به سازمانی ساختاریافته، جاه‌طلب‌تر و خطرناک‌تر می‌شود.
این امر به‌ویژه در تلاش گروهک‌های داعش برای نفوذ به مناطق ساحلی غرب آفریقا بسیار مشهود است، چرا که با دسترسی به بنادر این گروهک‌ها می‌توانند شورش‌های درون‌مرزی خود را به شبکه‌هایی منطقه‌ای با قابلیت‌های فراملی تبدیل کنند. همان‌طور که به تازگی فرمانده ستاد فرماندهی آفریقا در آمریکا هشدار داده است، این پایگاه‌های ساحلی نوظهور می‌توانند خطوط حیاتی عملیاتی و اقتصادی مهمی برای شبه‌نظامیان وابسته به داعش فراهم کنند و دامنه نفوذ و تاب‌آوری آن‌ها را به طور چشمگیری افزایش دهند.
جنوب آسیا نیز اکنون نیز به جبهه‌ای حیاتی در کمپین در حال تحول داعش تبدیل شده است. شاخه منطقه‌ای آن، داعش خراسان که در افغانستان و پاکستان مستقر است، عملیات خود را از طریق مجموعه‌ای از حملات برجسته علیه مقامات طالبان، جوامع شیعی و منافع خارجی افزایش داده است.
عملیات اخیر، شامل بمب‌گذاری‌های انتحاری و حملات پیچیده شهری، نشان‌دهنده تسلط تاکتیکی و استراتژی هدفمند گروهک‌های داعش برای بی‌ثبات‌سازی منطقه است. این گروهک در جنوب آسیا روزبه‌روز بیشتر خود را به‌عنوان رهبری جهادی و فراملی معرفی می‌کند. به این ترتیب، این شاخه به طور مداوم منافع و متحدان غربی را تهدید کرده و به جذب نیرو از کشورهای همسایه آسیای مرکزی می‌پردازد. روندی مشابه از تحولاتی که در بخش‌هایی از آفریقا نیز مشاهده می‌شود، یعنی چرخش از خشونت‌های پراکنده به ساختارهای هماهنگ که هدف گسترش نفوذ و نمایش قدرتی فراتر از مرزها را در سر دارند. بنابراین، تا زمانی که چنین حملاتی را به‌عنوان بخشی از یک الگوی گسترده‌تر نپذیریم، از درک ابعاد واقعی تهدید گروهک تروریستی داعش، عاجز خواهیم بود.
تهدیدی فراتر از میدان‌های جنگ خارجی
خطرات و تهدیدات ناشی از وجود داعش ، محدود به برخی کشورها و منطقه‌های خاص در جهان نیست؛ بلکه تأثیرات آن در کشورهای غربی نیز به‌وضوح قابل مشاهده است. به خصوص در مناطقی که همچنان باعث الهام‌بخشیدن به رادیکالیزه شدن افراد محلی و حملات انفرادی است.
ایدئولوژی این گروه‌ها در فضای دیجیتال کنونی و جوامع آسیب‌پذیر، همچنان پابرجا بوده و اغلب در پلتفرم‌های رمزگذاری‌شده، کمپین‌های تبلیغاتی آنلاین و شبکه‌های حاشیه‌ای تبلیغ می‌َشود؛ امری که ردیابی و کنترل آن‌ها را دشوارتر کرده است. وضعیت غیرمتمرکز داعش که ایدئولوژی آن بر خشنونت استوار است، چالشی جدی برای دستگاه‌های امنیتی کشورهای غربی خواهد بود که باید در چارچوب محدودیت‌های قانونی و منابع محدود، به چنین تهدیدات متغیر و پنهانی پاسخ دهند.
هشدارهای مقامات امنیتی غرب
در اواخر سال ۲۰۲۴، کن مک‌کالوم، مدیر کل سازمان امنیت بریتانیا، اولین به‌روزرسانی ملی درباره تهدیدات گروهک‌های داعش از سال ۲۰۲۲ را ارائه داد. او در ادامه اعلام کرد که داعش بزرگ‌ترین نگرانی اوست. با این حال، او تایید کرد که فشار بسیار زیادی بر دستگاه‌های اطلاعاتی وجود دارد، چراکه آن‌ها مجبور به اتخاذ تصمیمات سخت و سریع درباره اولویت‌بندی‌های امنیتی می‌شوند.
اظهارات مک‌کالوم تنها به بریتانیا محدود نیست؛ بلکه بازتاب‌دهنده واقعیتی حیاتی در سراسر جهان غرب است، اینکه زیر نظر گرفتن تهدیدات کافی نیست، بلکه باید با مختل کردن شرایطی که به رشد آن‌ها کمک می‌کند، از رشدشان جلوگیری شود. جلوگیری از رادیکال شدن فضا به معنای کاهش تعداد افرادی است که به تهدیدات بالقوه برای امنیت ملی کشورها تبدیل می‌شوند، که در نهایت منجر به کاهش اقدامات تروریستی می‌شود.
به‌نظر می‌رسد که اقداماتی که تاکنون صورت گرفته است، اغلب ناکافی بوده و به دلیل فقدان وجود اعتماد در جوامع و اتکای بیش از حد به نظارت‌های مستقیم، با شکست مواجه شده‌اند.
پیشگیری موفقیت‌آمیز تهدیدات تروریستی نیازمند اقداماتی فراتر از مداخلات زودهنگام بوده و مستلزم استراتژی‌های بلندمدتی است که بر پایه اعتمادسازی، مشارکت مردم و مقابله با شرایطی که ایدئولوژی‌های افراطی در آن رشد می‌کنند، بنا شده باشد.
ضرورت استراتژی بلندمدت برای مقابله با رادیکالیزاسیون جوانان
چنین استراتژی‌هایی اهمیتی حیاتی برای حفاظت از جمعیت جوان جوامع که بیشتر در معرض شست‌وشوی مغزی قرار دارند، دارد. به علاوه نظارت بر فضای دیجیتال که بستر مناسبی را برای گسترش سریع محتوای افراطی فراهم می‌کند، اولویت دارد. برنامه‌ریزی برای چنین چالشی نیازمند سرمایه‌گذاری مستمر در آموزش، ایجاد سواد دیجیتال و تجهیز جوامع به ابزارهای شناسایی و مقابله با نفوذ افراطی است. مدارس، خانواده‌ها، رهبران مذهبی و مقامات محلی همگی نقشی کلیدی در آگاه‌سازی مردم پیش از ریشه دواندن رادیکالیزه شدن دارند.
لزوم واکنش متعهد و سازگار
اگر واقعاً می‌خواهیم اقداماتی موثر در برابر گروه‌هایی تروریستی چون داعش داشته‌باشیم، باید تهدیدات آن را به رسمیت بشناسیم. در این شرایط امنیتی پرتنش که منابع محدود و بحران‌های متعدد جهانی تیتر اخبار را به خود اختصاص داده‌اند، واکنش ما باید متعهدانه و انعطاف‌پذیر باشد.
واقعیت این است که دیگر نمی‌توانیم تهدید را تا زمان وقوع اتفاقی خاص، نادیده بگیریم. امنیت به واکنش‌های پس از حمله بعدی بستگی ندارد، بلکه به پیشگیری از شرایطی بستگی دارد که وقوع حمله را اجتناب‌ناپذیر می‌کند.
ارسال نظر