سد ایران در برابر آمریکا/ تحلیل روزنامه دولت از نشست اخیر رهبران پنج کشور آسیای مرکزی در واشنگتن
به گزارش اقتصادنیوز به نقل از روزنامه ایران، شام کاری دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا با رهبران پنج کشور تاجیکستان، ازبکستان، قزاقستان، قرقیزستان و ترکمنستان که چهارشنبه هفته گذشته در کاخ سفید برگزار شد، نمودار روشنی از جایگاه حیاتی آسیای مرکزی در میدان رقابت فشرده بازیگران بزرگ جهانی و منطقه‌ای به شمار می‌آید که همزمان در جغرافیای اقتصادی و امنیتی واشنگتن، پکن، مسکو و تهران جریان دارد و نشان می‌دهد هر یک از این بازیگران می‌کوشند نقشی تعیین کننده در شکل دهی به نظم آینده منطقه‌ای ایفا کنند.
تأکیدی که ترامپ در دیدار با میهمانان آسیایی‌اش بر احیای مشارکت اقتصادی و امنیتی در این منطقه داشت، به عنوان بخشی از تلاش برای بازگرداندن ایالات متحده به عرصه‌ای معنادار می‌شود که پس از خروج این کشور از افغانستان تا حد زیادی از دایره اولویت‌های واشنگتن خارج شده بود.
اکنون با ورود مجدد به این منطقه شکل تازه‌ای از میدان تلاقی منافع ایالات متحده، چین، روسیه، ترکیه، اروپا، ایران و حتی کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس را شکل داده است. فارغ از جست‌و‌جوی اهداف اقتصادی و امنیتی آمریکا که بویژه در رقابت با چین معنا پیدا می‌کند، آسیای مرکزی برای ایران اهمیت راهبردی ویژه‌ای دارد؛ چه این حوزه با جایگاه ژئوپلیتیک خاص خود به وضوح حلقه‌ای استراتژیک در زنجیره ارتباط شرق و غرب به شمار می‌رود؛ منطقه‌ای که از یک سو مسیر چین به خاورمیانه را از طریق ایران شکل می‌دهد و از سوی دیگر راه‌های ارتباطی چین با اروپا را از مسیر روسیه تسهیل می‌کند و ایران را در نقش محوری قرار می‌دهد که ظرفیت‌های ترانزیتی، اقتصادی و استراتژیک‌اش، آن را برای بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای به منبعی حیاتی تبدیل می‌کند، به‌گونه‌ای که هر تصمیم یا تغییر سیاستی در این کریدورها می‌تواند تأثیر عمیقی بر شبکه پیچیده تبادلات اقتصادی و معادلات ژئوپلیتیکی اوراسیا و خاورمیانه برجای بگذارد.
فرصت تهران
کاخ سفید در حالی شاهد میزبانی ترامپ از رهبران پنج کشور آسیای مرکزی و تلاش آشکار برای تثبیت جایگاه در آسیای میانه بود که تهران پیش‌تر نشان داده بود قصد دارد نفوذ تاریخی و مناسبات راهبردی خود با این حوزه استراتژیک را احیا کند؛ هدفی که طی یک سال گذشته در سفرهای مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری به تاجیکستان و ترکمنستان و دیدار با رئیس‌جمهوری ازبکستان بازتاب پیدا کرد و به روشنی از نگاه بلندمدت تهران برای بهره‌گیری هدفمند از ظرفیت‌های ترانزیتی و اقتصادی کشور در این بخش از منطقه آسیا حکایت می‌کرد.
این راهبرد که در واقع بازتعریفی از نقش ایران به عنوان حلقه‌ای محوری در شبکه ارتباط شرق و غرب اوراسیا محسوب می‌شود، افزون بر اینکه امکان گسترش جریان تجارت میان آسیای مرکزی و بازارهای جهانی را فراهم می‌آورد، با استفاده همزمان از مزیت جغرافیایی و ظرفیت‌های ترانزیتی و میراث تاریخی ایران امکان مقابله با فشارهای خارجی و تحریم‌ها را نیز افزایش می‌دهد. این وضعیت، ایران را در موقعیتی قرار می‌دهد تا با مدیریت رقابت بازیگران منطقه‌ای و جهانی بتواند نفوذ اقتصادی، سیاسی و دیپلماتیک خود را در قلب اوراسیا بازتعریف و نقش تعیین کننده‌ای در معادلات پیچیده این منطقه ایفا کند.
تأثیر ایران در آسیای مرکزی ریشه در عمق تاریخی و فرهنگی دارد و از طریق اشتراکات زبانی، میراث ادبی و سابقه تمدنی پارسی با تاجیکستان و دیگر کشورها تقویت می‌شود؛ این بستر نرم، تهران را قادر ساخته است تا افزون بر مناسبات دیپلماتیک، تأثیری مستمر و عمیق بر نگرش‌های اجتماعی و فرهنگی منطقه اعمال کند.
این کشورها امروز در تقاطع منافع متقاطع بازیگران متعددی قرار گرفته‌اند که تداوم ثبات و بهره‌مندی شان از ظرفیت‌های اقتصادی و فرهنگی آنها، در گروی مصلحت اندیشی رهبران این پنج جمهوری و مدیریت دقیق رابطه با تهران در چهارچوب منافع متوازن است؛ امری که در سایه تنش‌های دیپلماتیک نیازمند دقت و مراقبت ویژه است.
ارسال نظر