ترامپ شیفته شاهزاده است | روابط صمیمانه و پُر زرق‌وبرق ترامپ با سعودی‌ها، اسرائیل را در موقعیت بدی قرار می‌دهد؟
به گزارش اقتصادنیوز، استقبال کاخ سفید از محمد بن سلمان ولیعهد عربستان سعودی، باشکوه‌ترین استقبال در دوران ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ بود و بی‌پرده‌ترین بیانیه در مورد اولویت‌های سیاست خارجی دولت او به شمار می‌رفت.
گاردین در گزارشی نوشت: این دیدار که رسما دیداری کاری نامیده شد، از هر دیدار رسمی دولتی قبلی هم پرزرق‌وبرق‌تر بود. رئیس‌جمهور آمریکا شخصا در چمن جنوبی کاخ سفید (بزرگ‌ترین صحنه نمایشی کاخ سفید) از ولیعهد استقبال کرد؛ سربازان سوار بر اسب با پرچم‌ها و پرواز جنگنده‌ها در آسمان حضور داشتند.
وقتی وارد دفتر بیضی تازه‌طلاکاری‌شده شدند، ترامپ مانند مردی شیفته به نظر می‌رسید. دست ولیعهد را محکم گرفت و چند بار تکرار کرد که چه افتخاری است که دوست پادشاهی اوست. وقتی یک خبرنگار با یادآوری قتل و تکه‌تکه کردن جمال خاشقچی (روزنامه‌نگار واشنگتن‌پست در سال ۲۰۱۸) که دلیل اصلی هفت سال دوری ولیعهد از واشنگتن بود، این حباب طلایی را ترکاند، ترامپ به خبرنگار و شبکه‌اش (ای‌بی‌سی) تاخت و او را مورد حمله قرار داد.
دفاع ترامپ از بن سلمان
ترامپ اعلام کرد که خاشقچی «بسیار جنجالی» بوده و همه او را دوست نداشتند و اصرار داشت که ولیعهد هیچ اطلاعی از قتل او در استانبول توسط ماموران دولتی عربستان نداشته؛ ادعایی که دقیقا در تضاد با نتیجه‌گیری سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا بود.
بی‌اعتنایی ترامپ به حقوق بشر و سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا و طرفداری آشکارش از دیکتاتورها چیز جدیدی نیست. سیاست خارجی آمریکا از همان ژانویه، یعنی لحظه‌ای که او برای بار دوم سوگند ریاست‌جمهوری خورد، قاطعانه در همین جهت تغییر کرده بود. اگر در دیدار روز سه‌شنبه ولیعهد تغییری واقعی دیده می‌شد، آن تغییر در آسمان واشنگتن بود.
ترامپ تأیید کرد که جنگنده‌های پنهان‌کار اف-۳۵ که در پرواز نمایشی برای ولیعهد به نمایش درآمدند، برای فروش به عربستان سعودی در نظر گرفته شده‌اند. این فروش مشروط نخواهد بود و مشخصات اف-۳۵های سعودی دقیقاً مانند اف-۳۵های اسرائیل خواهد بود.
اگر این معامله به مرحله نهایی برسد، یکی از اصول ثابت روابط آمریکا و اسرائیل را زیر پا خواهد گذاشت؛ اصولی که می‌گفت اسرائیل همیشه باید بهترین تسلیحات نظامی را بخرد تا «برتری کیفی» خود را بر دیگر متحدان آمریکا در منطقه حفظ کند. ترامپ با کنار گذاشتن ظاهری این اصل، اعلام کرد که هر دو کشور بهترین‌ها را دریافت خواهند کرد چون هر دو به یک اندازه به واشنگتن نزدیک هستند.
او گفت: عربستان متحد بزرگی است و اسرائیل هم متحد بزرگی است. تا جایی که به من مربوط است، هر دو در سطحی هستند که باید بهترین تجهیزات را دریافت کنند.
این سخنانی نیست که اسرائیل دوست داشته از واشنگتن بشنود و تازه‌ترین ضربه از مجموعه ضربه‌های اخیر به روابط دوجانبه بود.
اهمیت اف ۳۵ برای سعودی‌ها
شاید به همان اندازه فروش اف-۳۵ مهم باشد که دولت ترامپ اعلام کرد ممنوعیت فروش تراشه‌های پیشرفته هوش مصنوعی به عربستان سعودی و امارات متحده عربی را لغو می‌کند. این تصمیم به‌طور چشمگیری به جاه‌طلبی ریاض برای تبدیل شدن به قطب جهانی فناوری کمک می‌کند؛ با دیتاسنترهای عظیم انرژی‌بر که پایه‌های اقتصاد جهانی هوش مصنوعی خواهند بود و عربستان و آمریکا می‌توانند با هم در آن پیشتاز باشند.
گرگوری گز، پژوهشگر مهمان موسسه خاورمیانه در واشنگتن، جاه‌طلبی مشارکت آمریکا و عربستان در اقتصاد هوش مصنوعی را با توسعه میدان‌های نفتی عربستان توسط شرکت‌های آمریکایی در دهه ۱۹۳۰ مقایسه کرد و گفت: این می‌تواند پیوندی واقعا محکم بین دو کشور باشد؛ تضمینی بهتر از هر چیزی که روی کاغذ نوشته شود برای تعهد آمریکا به امنیت عربستان.
در هفته‌ها و ماه‌های اخیر اتفاقات دیگری هم رخ داد که نشان می‌داد آمریکا دست‌کم به‌طور موقت از اولویت دادن به اسرائیل در سیاست خاورمیانه‌ای فاصله گرفته است. روز دوشنبه، قطعنامه پیشنهادی آمریکا در شورای امنیت سازمان ملل شامل عباراتی درباره مسیر احتمالی به سوی استقلال فلسطین بود؛ علی‌رغم تلاش‌های ناامیدانه اسرائیل برای حذف این بندها.
چند ماه قبل، در اواخر ژوئن، ترامپ برخی تحریم‌ها علیه سوریه را برداشت؛ دوباره برخلاف خواست اسرائیل. و در ماه مه، برای نمایش سیاست خارجی‌اش به خاورمیانه سفر کرد و به عربستان، قطر و امارات رفت، اما به اسرائیل نرفت.
چرخش در سیاست آمریکا
همه این‌ها نشان‌دهنده چرخشی در سیاست خاورمیانه‌ای آمریکا از نقطه اوج روابط آمریکا و اسرائیل است؛ نقطه‌ای که احتمالاً زمانی بود که ترامپ در ماه ژوئن آرزوی دیرینه بنیامین نتانیاهو را برآورده کرد و همراه اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای ایران حمله هوایی کرد؛ حمله‌ای که نگرانی گسترده‌ای در کشورهای خلیج فارس ایجاد کرد.
صنم وکیل، مدیر برنامه خاورمیانه و شمال آفریقا در اندیشکده چتم‌هاوس، گفت: رهبران سعودی از اینکه درگیری چقدر سریع می‌توانست به کل منطقه سرایت کند، وحشت‌زده شدند. هرچند اکنون آتش‌بس شکننده‌ای برقرار است، اما ریاض همچنان نگران است که درگیری دیگری با کمترین هشدار آغاز شود.
پس از حملات به ایران، به نظر می‌رسد نتانیاهو حمایت واشنگتن را بدیهی فرض کرده و زیاده‌روی کرد؛ او هدفی در پایتخت قطر (دوحه) را بمباران کرد تا مقامات حماس را ترور کند. گفته می‌شود ترامپ تقریباً هیچ اطلاع قبلی از برنامه بمباران یک متحد نزدیک منطقه‌ای نداشت.
ترامپ در واکنش، در اواخر سپتامبر و در جریان دیدار نتانیاهو از کاخ سفید، او را تحقیر کرد و مجبورش کرد از داخل دفتر بیضی با همتای قطری‌اش تماس بگیرد و عذرخواهی کند.
در کاخ سفید معامله‌محور ترامپ، اسرائیل به‌سختی می‌تواند با کشورهای خلیج فارس رقابت کند. ولیعهد سعودی یک تریلیون دلار سرمایه‌گذاری عربستان در اقتصاد آمریکا را وعده داد. قطر یک هواپیمای لوکس ۴۰۰ میلیون دلاری به ترامپ هدیه داده تا به‌عنوان ایر فورس وان جدید استفاده کند.
جریان پول‌های کلان هم در حوزه عمومی و هم خصوصی ادامه دارد. عربستان، قطر و امارات با هم نزدیک به ۵ میلیارد دلار در صندوقی که توسط داماد ترامپ، جرد کوشنر، مدیریت می‌شود سرمایه‌گذاری کرده‌اند.
ترامپ همواره نشان داده که با حاکمان تمام عیار بیشتر از رهبران منتخب احساس نزدیکی می‌کند. محمد بن سلمان هیچ‌کدام از محدودیت‌هایی را ندارد که نتانیاهو برای حفظ ائتلافش با آن دست‌وپنجه نرم می‌کند.
ترامپ نمی‌خواهد اشتباه بایدن را تکرار کند
ولیعهد همچنین همیشه صراحتا اعلام می‌کند که اگر آمریکا ناامیدش کند، پادشاهی‌اش برای تسلیحات و تضمین‌های امنیتی به سراغ چین خواهد رفت.
عقب نشینی تحقیرآمیز و آن مشت معروف
ترس از «از دست رفتن» عربستان به نفع چین به دولت قبلی هم برمی‌گردد. همین ترس باعث شد جو بایدن از موضع «منزوی کردن» ولیعهد به خاطر قتل خاشقچی عقب‌نشینی تحقیرآمیزی کند؛ سفر به جده در ژوئیه ۲۰۲۲ و آن مشت‌زدن معروف با ولیعهد.
برخی ناظران می‌گویند تغییر جهت‌های چند ماه اخیر به معنای بازتنظیم اساسی سیاست آمریکا در خاورمیانه نیست. آن‌ها اشاره می‌کنند که در زیر لایه درخشان دیدار سعودی، برخی موارد ظاهراً سطحی‌تر از آن چیزی هستند که در ابتدا به نظر می‌رسیدند.
ولیعهد در اعلام وعده یک تریلیون دلاری سرمایه‌گذاری، هیچ بازه زمانی مشخص نکرد. هنوز معلوم نیست آمریکا دقیقاً چند فروند اف-۳۵ به ریاض خواهد فروخت. چندین موضوع مهم اجلاس (مثل پیمان دفاعی دوجانبه و توافق انرژی هسته‌ای غیرنظامی) به نظر نمی‌رسد به این زودی به نتیجه برسند؛ چون کنگره می‌تواند جلوی آن‌ها را بگیرد.
موضوع عادی‌سازی روابط عربستان با اسرائیل در چارچوب پیمان ابراهیم مطرح شد، اما ولیعهد مودبانه آن را به کناری گذاشت و گفت عادی‌سازی منوط به تعهد جدی به ایجاد کشور فلسطین است؛ چیزی بسیار فراتر از عبارات مبهم و مشروط قطعنامه روز دوشنبه شورای امنیت.
دانیل لوی، رئیس پروژه آمریکا/خاورمیانه و تحلیلگر منطقه، در مورد پرونده فلسطین و به‌ویژه غزه تغییر چندانی نمی‌بیند: در مورد پرونده فلسطین، به نظر من هیچ امیدی نیست. اسرائیل دست کاملاً بازی دارد. گروگان‌ها را بیرون آورده‌اند و هنوز دارند غزه را بمباران می‌کنند.
اما در تصویر کلی‌تر، او معتقد است که هر چقدر هم سیاست آمریکا در خاورمیانه تغییر کند، در اصل همان می‌ماند: اگر حماقت‌های خاص دولت بایدن را کنار بگذاریم، منافع خانوادگی دولت ترامپ را اضافه کنیم و واکنش به رویدادها و برخی زیاده‌روی‌های اسرائیل را هم در نظر بگیریم، فکر نمی‌کنم شاهد یک بازتنظیم اساسی باشیم.
او می‌گوید سیاست آمریکا در طول سال‌ها در اصل تغییر نکرده است: سیاستی که عمدتاً توسط افرادی با درک بسیار سطحی از منطقه هدایت می‌شود که سرنخ‌هایشان را اساسا از اسرائیل و تعداد انگشت‌شماری از حاکمان منطقه می‌گیرند.
ارسال نظر