معضل «اضافه‌ظرفیت» اقتصاد چین را زمین‌گیر می‌کند؟

به گزارش اقتصادنیوز، باوجود ترسیم چشم‌انداز روشن از اقتصاد آمریکا و جهان ازسوی باراک اوباما، رییس جمهور آمریکا، اگر اخبار اقتصادی جهان را مطالعه کنید حتما متوجه نگرانی مردم از اقتصاد جهان خواهید شد. همه جا صحبت از این است که آیا دوباره درحال عقب‌گرد و بازگشت به یک بحران جدید مالی در جهان هستیم؟

بانک مرکزی آمریکا (فدرال رزرو)، روز چهارشنبه گذشته از ادامه روند کاهشی خرید اوراق قرضه آمریکا خبر داد که این مسئله روی کاغذ منجر به افزایش نرخ بهره در آمریکا خواهد شد. این اعلام نظر هم‌اکنون هم اثرات خود را به‌جای گذاشته و سبب التهاب در بسیاری از بازارهای سراسر جهان شده‌است. به‌عنوان نمونه، ترکیه نرخ بهره بانکی خود را از ۷۵. ۷ به ۱۲ درصد افزایش داده‌است. اما علاوه‌بر تمام این عوامل، یک عامل مهم دیگر نیز وجود دارد که سبب رکود بازار شده و آن‌هم اخباری است که از چین درباره کاهش تولیدات این کشور به گوش می‌رسد. بدیهی است کاهش رشد تولید در چین بمنزله کاهش تقاضا برای مواد اولیه خام و امثال‌ آن خواهد شد که این مسئله سبب یک تکان جدی دیگر به پیکره اقتصاد جهان خواهد شد.

برای اطلاع از اتفاقات پیش‌روی اقتصاد چین، شبکه «ریل نیوز نتورک»، گفتگویی را با مینکی‌لی، نویسنده کتاب «اوج‌گیری چین و سقوط اقتصاد سرمایه‌داری جهان» انجام داده است.

وی در پاسخ به سوالی راجع به پدیده بازار هراسی و اتفاقات ناشی از رکود بازار در چین و دلیل وقوع این اتفاقات، به گزارش هفته بانک «اچ اس بی‌سی» استناد کرده و گفت: در این گزارش اطلاعاتی مربوط به شاخص مدیران خرید (PMI) چین و بخش تولید این کشور منتشر شده‌است. شاخص‌های منتظر شده ازسوی این بانک نشان می‌دهد شاخص تولید در چین به کمتر از ۵۰ درصد افت کرده‌است. بنابر این شاخص اعلامی از سوی این بانک اکنون ۶. ۴۹ است. عدد بالای ۵۰ در این شاخص نشان دهنده رشد اقتصادی بوده و رقم پایین‌تر از آن از رکود اقتصادی حکایت دارد. بنابراین نگرانی بازار از این است که بخش تولید در چین نه تنها دچار کندی شده بلکه دچار انقباض نیز شده‌است که این اتفاقات پیام مهمی مبنی بر آینده نه‌چندان امیدوارکننده در اقتصاد جهان به‌دنبال دارد.

از «مینکی‌لی» این سؤال پرسیده شد که مردم اکنون درباره دو موضوع مهم صحبت می‌کنند: اولی، حجم امکانات زیرساختی در چین است که بسیاری از آن‌ها با صرف اعتبارات بالا ساخته شده‌اند و دیگری، نظراتی است که معتقدند این اضافه ظرفیت‌ها اقداماتی مصنوعی هستند تا نشان دهند اقتصاد کشور درحال رشد سریع‌تر از معمول است. آیا این اقدامات درحال کند شدن است؟ وی در پاسخ به این سؤال گفت: مسلماً اقتصاد چین از این مشکل اضافه ظرفیت رنج می‌برد که این مشکلات عمدتاً از حجم بالای سرمایه‌گذاری ناشی می‌شود. این سرمایه‌گذاری اغلب حدود ۵۰ درصد از کل تولید ناخالص ملی چین را به‌خود اختصاص می‌دهد.

باوجود افزایش باور‌ها درباره عدم توازن اقتصاد چین و لزوم اصلاح این مسئله در آینده، اما همچنان بر سر این مسئله که چه زمانی این اصلاحات باید انجام شود، بحث و اختلاف نظر وجود دارد. همچنین درباره شاخص تولید چین باید تأکید کرد در واقع دو شاخص وجود دارد که سرمایه‌گذاران باید آن‌ها را مدنظر قرار دهند. یکی شاخص بانک «اچ اس بی‌سی» و دیگری شاخص رسمی تولید است که به زودی منتشر خواهد شد. این شاخص با تقلید از شاخص تولید آمریکا تنظیم شده‌است. شاخص تولید آمریکا بسیار پخته‌تر و دارای قدمت تاریخی بیشتری است و درنتیجه بسیار قابل اعتماد‌تر است. اما شاخص چین نسبت به شاخص آمریکا قابل اتکا نیست و باید همچنان منتظر داده‌های بیشتر باشیم تا اطلاعات بهتری درباره سمت و سوی اقتتصاد چین به‌دست آوریم.

وی همچنین در پاسخ به سؤالی درباره اعلام اخیر بانک مرکزی آمریکا که احتمالا منجر به افزایش نرخ بهره در این کشور خواهد شد، و تأثیر آن بر اقتصاد چین گفت: قطعاً این تأثیر جدی نخواهد بود. مسئله‌ای که درباره آن صحبت می‌کنیم این است که آمریکا طرحی را اجرا کرده که اصطلاحاً «تسهیل کمّی»، نام دارد و چاپ گسترده دلار در واکنش به بحران سال‌های ۲۰۰۹-۲۰۰۸ میلادی انجام شد. حالا با گذشت سال‌های بسیار از این اتفاقات، بانک مرکزی آمریکا معتقد است اقتصاد این کشور درحال حاضر دچار نوعی بن‌بست شده و قصد دارد از برنامه «تسهیل کمّی» فاصله بگیرد. اما مشکل اینجاست که در زمان اجرای برنامه «تسهیل کمّی»، حجم بالایی دلار به بازارهای سراسر جهان تزریق شد و این مسئله سبب ظهور حباب‌های پولی در اقتصادهای نوظهور شد. بنابراین اگر بانک مرکزی اروپا تصمیم بگیرد از سیاست‌های «تسهیل کمّی» فاصله بگیرد، دلار‌ها از سایر مناطق جهان دوباره به آمریکا سرازیر خواهند شد که می‌تواند برخی از اقتصادهای نوظهور نظیر روسیه، برزیل و آفریقای جنوبی را تهدید کند. این مسئله برای چین خطر چندانی نخواهد داشت. چراکه چین هنوز تاحدودی کنترل سرمایه داشته و اقتصاد این کشور تنها از راه سرمایه گذاری اداره می‌شود. مگر اینکه یک خروج سرمایه جدی از چین رخ دهد که این مسئله منجر به نابودی سرمایه‌گذاری در چین می‌شود. بنابر این تأثیر روی اقتصاد چین باید حداقل در کوتاه مدت محدود شود. همچنین درباره عدم تعادل در اقتصاد چین و حجم افزوده و سرمیاه‌گذاری بیش از حد در چین تصور بر این است که در میان مدت اثر قابل توجهی مشاهده نخواهد شد.
مینکی‌لی، همچنین درباره نگرانی چین نسبت به طرح تسهیل کمی بانک مرکزی آمریکا تصریح کرد: از نظر طرف چینی، آن‌ها در یک موقعیت متناقض قرار دارند. به‌عبارت دیگر و البته روی کاغذ، اگر دلار دچار کاهش ارزش شود، این کاهش ارزش دلار سبب زیان سرمایه‌ای این کشور در ذخایر ارزی آن می‌شود. در عین حال، کاهش ارزش دلار بر صادرات چین تأثیر خواهد گذاشت. بنابراین چین باید بین این دو نگرانی تعادل برقرار کند. یکی از نگرانی‌ها ارزش منابع ارزی چین و دیگری تأثیر کاهش ارزش دلار بر رقابت در صادرات چین است.

اما در طرف آمریکایی، نرخ بیکاری همچنان بسیار بالاست و از سوی دیگر دستمزد کارگران نیز نه تنها افزایش پیدا نکرده حتی احتمال کاهش آن نیز می‌رود. به عبارت دیگر سرمایه‌گذاران آمریکایی به بهترین نحو عمل می‌کنند به‌طوری‌که نرخ سود سهام شرکت‌های آمریکایی در مقایسه با عصر پیش از رکود، بهبود قابل توجه و بهتری یافته‌است.