روزی که ظریف با باران بازگشت
وزیرخارجه هم دیروز در پستی اینستاگرامی از «حمایت‌های بی‌دریغ مردم عزیز و دلاور ایران، نخبگان ارجمند و مسوولان محترم در طول دوران خدمتگزاری به‌ویژه در ۳۰ ساعت گذشته» تشکر کرد. موضوعی که می‌تواند نشان‌دهنده پایان ماجرای استعفا و بازگشت وزیرخارجه به دولت باشد. روحانی در نامه‌اش خطاب به وزیرخارجه، ضمن تایید دغدغه ظریف درباره «حفظ شأن و اعتبار وزارت‌خارجه» گفت که «همه دستگاه‌های دولتی یا حاکمیتی در زمینه روابط خارجی باید در هماهنگی کامل با وزارت‌خارجه» باشند. او همچنین بر «اعتماد رهبری و رئیس‌جمهور به ظریف» تاکید کرد. در عین حال، رئیس‌جمهور در این نامه به‌صورت تلویحی به‌دلیل استعفای ظریف یعنی «فشارها به دستگاه دیپلماسی و حتی شخص رئیس‌جمهور» اشاره کرد.
در پایان نامه نیز روحانی، «شادی و پایکوبی دشمنان قسم‌خورده نظام از جمله رژیم صهیونیستی را مهم‌ترین دلیل موفقیت «محمدجواد ظریف» و «بزرگ‌ترین دلیل برای استمرار فعالیت او در سمت وزیرخارجه» توصیف کرد.
اشاره روحانی به توییت روز سه‌شنبه بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی است که نوشته‌بود: «واکنش من به استعفای ظریف: ظریف رفت؛ از دستش راحت شدیم. مادامی که من اینجا هستم، رژیم ایران به سلاح هسته‌ای نخواهد رسید.»
روحانی در پایان نامه خود خطاب به وزیر امورخارجه، بار دیگر بر «اعتماد خود، مجموعه نظام جمهوری اسلامی و به‌خصوص مقام معظم رهبری به وزیرخارجه» تاکید کرد‌ه‌است.
سهل‌انگاری اداری
در شرایطی که از نامه روحانی خطاب به ظریف این‌گونه استنباط می‌شد که فشار‌های خارج از دولت به «دستگاه دیپلماسی، دولت و حتی رئیس‌جمهور منتخب مردم عامل استعفای ظریف» بوده‌است، سردار سرلشکر قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه در واکنش به این استعفا ضمن تاکید بر اینکه «مسوول سیاست خارجی جمهوری اسلامی حتما آقای ظریف است»، دلیل استعفای وی را «برخی ناهماهنگی‌ها در نهاد ریاست جمهوری» اعلام کرد که در نهایت «به گلایه‌مندی و استعفای ایشان منجر شد.»
موضع سرلشکر سلیمانی حاکی از آن است که اختلافات در درون دولت عامل استعفای وزیرخارجه بوده است.
سرلشکر سلیمانی در همین ارتباط گفت: «حتما آقای ظریف، مسوول سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران است و طی مدت مسوولیت در وزارت امورخارجه کشورمان همواره مورد حمایت و تایید مقامات عالی‌رتبه نظام، به‌ویژه مقام معظم رهبری(مد ظله‌العالی) بوده و هستند.»به گزارش سپاه‌نیوز، فرمانده نیروی قدس سپاه در واکنش به این موضوع تاکید کرد: « ایشان برای تامین منافع ملی کشور پیوسته اقدامات ارزشمندی را در سطوح گوناگون انجام داده و در مسیر مبارزه با دشمنان قسم خورده انقلاب اسلامی و ملت ایران نیز همراهی لازم را داشته‌اند.»
سرلشکر سلیمانی با اشاره به عدم حضور ظریف در ملاقات اخیر رئیس‌جمهور کشور سوریه با روحانی نوشت: «در جریان سفر اخیر آقای بشار اسد به تهران و ملاقات او با آقای دکتر روحانی رئیس‌جمهور محترم، برخی ناهماهنگی‌ها در نهاد ریاست‌جمهوری که مطرح هم شده، منجر به عدم حضور وزیر امورخارجه کشورمان در این ملاقات و متعاقبا گلایه‌مندی ایشان شده است.»
فرمانده نیروی قدس سپاه تاکید کرد: «قرائن نشان می‌دهد هیچ‌گونه تعمدی برای عدم حضور آقای دکتر ظریف در این ملاقات نبوده است و باید تاکید کنم ایشان به‌عنوان وزیر امورخارجه جمهوری اسلامی ایران مسوول اصلی در حوزه سیاست خارجی کشور هستند.»
سرلشکر سلیمانی در پایان با اشاره به ذوق‌زدگی ضدانقلاب و دشمنان ملت ایران از این اتفاق گفت: «این ذوق زدگی و سوارشدن بر موج اتفاقی که ناشی از «سهل‌انگاری اداری» است، هیچ تاثیری بر اراده نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران در پیشبرد اهداف و منافع ملی و نیز پیروزی درخشان جبهه مقاومت اسلامی نخواهد گذاشت و ملت با عظمت ما تحت زعامت و هدایت‌های مقام معظم رهبری حضرت امام خامنه‌ای عزیز(مدظله العالی) مسیرآینده روشن و تمدن‌ساز انقلاب و صیانت از امنیت و منافع ملی خود را با وحدت و جدیت‌دنبال خواهد کرد.»
همچنین حسام‌الدین آشنا، مشاور رئیس‌جمهوری نیز روز سه‌شنبه در واکنش به استعفای محمدجواد ظریف وزیر امورخارجه در حساب کاربری خود در توییتر نوشته بود: «امان از ناهماهنگی‌ها!»
پست اینستاگرامی ظریف
پس از مخالفت رئیس‌جمهور با استعفای وزیرخارجه ایران، ظریف در پیامی اینستاگرامی از حمایت‌های مردم و مسوولان (به‌ویژه در ۳۰ ساعت گذشته) قدردانی و ابراز امیدواری کرد که وزارت‌خارجه با صلابت مسوولیت‌های خود را به انجام برساند. وی در این نامه به صراحت درخصوص ادامه کار خود اظهارنظر نکرد؛ اما از محتوای پیام این‌گونه برآورد می‌شد که به کار در سمت وزیرخارجه ادامه خواهد داد. ظریف روز سه‌شنبه و در واکنش به خبر استعفای دیپلمات‌ها و مدیران وزارت امورخارجه در حمایت از ادامه کار او در این وزارتخانه ابراز امیدواری کرده بود که استعفای وی «تلنگری برای بازگشت وزارت امورخارجه به جایگاه قانونی‌اش در روابط خارجی» باشد.
بهره‌مندی دولت از حضور ظریف
محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس‌جمهور نیز به بازگشت وزیرخارجه واکنش نشان داد و گفت: «مجموعه دولت همچنان از حضور موثر و با نشاط دکتر ظریف بهره‌مند خواهد بود.» به گزارش «ایسنا» محمود واعظی در صفحه توییتر خود نوشت: «باعث خوشوقتی است که اعلام کنم به‌رغم ذوق‌زدگی دشمنان قسم خورده انقلاب و نظام، با عدم پذیرش استعفای دکتر ظریف از سوی رئیس‌جمهور، مجموعه دولت همچنان از حضور موثر و با نشاط ایشان بهره‌مند خواهد بود. »
انسجام در سیاست خارجی
حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس هم در واکنش به بازگشت ظریف به وزارت‌خارجه تاکید کرد که با بازگشت او هماهنگی‌ها در سیاست خارجی بیشتر خواهد شد و شاهد وحدت و انسجام بیشتر در این عرصه خواهیم بود. فلاحت‌پیشه در گفت‌وگو با «ایسنا» گفت: «خدا را شکر که استعفای ظریف به‌گونه‌ای حل شد که مولفه‌های قدرت و امنیت ملی کشور را تقویت کرد.»
او با بیان اینکه «جریان‌های سیاسی در کشور برخورد منطقی و هوشمندانه با موضوع استعفای ظریف داشتند» افزود: «سه جریان اصلی سیاسی در مجلس یعنی فراکسیون‌های ولایی، مستقلین و امید هم در موضوع استعفای ظریف، مواضع منطقی و در راستای منافع ملی کشور اتخاذ کردند. حتی منتقدین به ظریف هم ضمن قدرشناسی بر لزوم حفظ ثبات در وزارت‌خارجه و ادامه مسوولیت وزیرخارجه تاکید داشتند.» فلاحت‌پیشه تاکید کرد: «این یکی از ویژگی‌های نظام ما است که اگر مشکلی در کشور به‌وجود می‌آید آن را با برداشتن یک گام رو به جلو حل می‌کند. نتیجه استعفای ظریف هم هماهنگی بیشتر در سیاست خارجی، رفع گلایه‌ها و کدورت‌ها بود؛ به عبارت دقیق‌تر می‌توان گفت نتیجه وحدت و انسجام بیشتر در سیاست خارجی شد.»
رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس با بیان اینکه «بعد از استعفای ظریف دشمنان بیش از قبل شناسایی شدند» تاکید کرد: «موضع نتانیاهو نشان داد که چقدر دشمنان جمهوری اسلامی ایران از همدلی و هماهنگی دولت و ملت نگران هستند ما باید در ادامه راه با درک وضعیت کشور امور را به پیش ببریم و در آینده شاهد هماهنگی‌های بیشتر باشیم.»
ارتباط میان استعفای ظریف و سفر اسد
در عین حال حسین امیر عبداللهیان، دستیار ویژه رئیس مجلس شورای اسلامی در امور بین‌الملل با اشاره به اینکه «ارتباطی میان استعفای ظریف و سفر اسد به تهران وجود ندارد» گفت: «سفر رئیس‌جمهور سوریه به تهران در این مقطع زمانی پیام پنهان اما بزرگی را در پی داشت.»
به گزارش «ایسنا» امیرعبداللهیان در گفت‌وگو با شبکه العالم درباره استعفای وزیرخارجه گفت: «برخی از رسانه‌ها برای اینکه اثر سفر بشار اسد به تهران را کمرنگ کنند با موضوع استعفایی که شاید برای چندمین بار جناب آقای ظریف به رئیس‌جمهور داده‌اند همراه و این‌گونه تحلیل می‌کنند که بخشی از حاکمیت در ایران موافق سفر آقای بشار اسد نبوده است که من به‌عنوان یک دیپلمات با صراحت و شفافیت می‌گویم چه در دوره‌ای که بنده معاون آقای ظریف بودم و چه بعد از آن بارها دکتر ظریف با بشار اسد در دمشق دیدار داشتند و ایشان بارها در جلسات و پیگیری‌های صورت گرفته از انجام سفر بشار اسد به تهران استقبال می‌کرد. از همین رو هیچ ارتباطی در رابطه با موضوع استعفا و حضور اسد در تهران وجود ندارد.»
دلایل احتمالی استعفای ظریف
پس از اعلام استعفای محمدجواد ظریف، تحلیلگران و ناظران سه دلیل را برای استعفای او بر شمردند.
به نظر می‌رسد که اختلافات فرادولتی و نارضایتی وزیر امورخارجه از موازی‌کاری‌های نهادهای غیردولتی در امور روابط خارجی که در بخشی از نامه حسن روحانی نیز به آن اشاره شده، از جمله علل مهم استعفای وی بوده است.
برخی دیگر از تحلیلگران اما اختلاف با شخص روحانی و سایر اجزای دولت را عامل استعفای رئیس دستگاه دیپلماسی توصیف کردند. نامه سردار سلیمانی و عدم حضور ظریف در دیدار روحانی و اسد نیز در همین چارچوب قابل تحلیل است. سومین دسته از کارشناسان، استعفای ظریف را یک تاکتیک از سوی او قلمداد کردند، تاکتیکی که هدف از آن امتیاز‌گیری از سایر نهادهای دولتی و حاکمیتی بود که در زمینه سیاست‌خارجی نقش ایفا می‌کنند. به عبارت دیگر ظریف قصد داشت تا با اعلام این استعفا، با قدرت و اختیارات بیشتری به وزارت‌خارجه بازگردد و سکان دستگاه دیپلماسی را در دست بگیرد.
