خطر تداخل تجارت و سیاست در دوران ترامپ

با توجه به تاثیر تصمیمات رئیس‌جمهوری آمریکا بر نرخ بهره و بازارهای مختلف، در گذشته، روسای جمهور آمریکا از روش‌های مختلف برای حل چالش تضاد منافع استفاده کرده‌اند. تبدیل اموال به اسناد خزانه و گسترش سبد دارایی به بازارهای مختلف (تنوع‌زایی) روش‌هایی است که احتمال ایجاد شرایط تضاد منافع را برای مقامات عمومی تا حد زیادی کاهش می‌دهد. در کنار این دو روش، واگذاری اموال در قالب «تولیت چشم بسته» blind trust یکی‌دیگر از روش‌های تجارت‌زدایی از سیاست است که در سال‌های اخیر در آمریکا و برخی دیگر از کشورهای توسعه‌یافته مورد استقبال قرار گرفته است. در چنین قراردادی مقامات سیاسی، در ازای دریافت سود مقرر شده و بدون دخالت و نظارت بر فعالیت مالی مجموعه واگذار شده، مدیریت اموال خود را به شخص دیگری واگذار می‌کنند.

سخنگوی رئیس‌جمهور منتخب آمریکا اعلام کرد که دونالد ترامپ حدود 40 میلیون دلار از دارایی خود در بازار سهام را در میانه تابستان واگذار کرده است. هر چند به نظر می‌رسد تامین مالی کمپین انتخاباتی یکی از دلایل ترامپ برای فروش سهامش بوده، اما به عقیده وکیل خانواده ترامپ کاهش احتمال تضاد منافع در تصمیم ترامپ بی‌تاثیر نبوده است. طی روزهای گذشته این دومین خبری است که در رابطه با سرنوشت دارایی ترامپ در زمان حضور در کاخ سفید منتشر شده است. پیش از این دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری منتخب آمریکا، اعلام کرده بود که برای رفع «تعارض منافع» (Interest Conflict) در دوران ریاست جمهوری خود، مدیریت اموال خود را در قالب یک قرارداد «تولیت‌گری چشم بسته» (Blind trust) به اعضای خانواده‌اش واگذار خواهد کرد. به علت تاثیرگذاری تصمیمات برخی از مقامات بر نرخ بهره در بازارهای مختلف، سیستم سیاسی آمریکا از مکانیزم‌های مختلفی برای حل تعارض منافع شخصی و منافع عمومی در پست ریاست جمهوری و برخی دیگر از مناصب بخش عمومی استفاده می‌کند. بر اساس یکی از این مکانیزم‌ها برخی از مقامات آمریکایی از جمله رئیس‌جمهور و معاون اول، مدیریت کسب و کار خود را از طریق قرارداد تولیت‌گری چشم‌بسته به یک فرد یا نهاد مالی می‌سپارد (به غیر از خانواده خود شخص) و طرف دوم قرارداد (trustee)، درآمد و منافع حاصل از این دارایی را مطابق با قرارداد فیمابین و در زمان‌های مشخص به وی عودت می‌دهد. سابقه استفاده از «تولیت چشم بسته» به سال 1978 باز می‌گردد. یعنی زمانی که تصویب قانون «اخلاق دولتی» باعث تعیین سازوکار و خط مشی استفاده از مکانیزم «تولیت چشم‌بسته» شد. در واقع تولیت چشم بسته بیش از اینکه مبنای اقتصادی داشته باشد بر پایه‌های حقوقی بنا شده است.

دو شرط اساسی در یک قرارداد تولیت چشم بسته، آزادی متولی در مدیریت دارایی واگذار شده و عدم داشتن هرگونه ارتباط بین متولی و واگذارکننده ‌است. از مزایای بلایند تراست می‌توان به این نکته اشاره کرد که صاحبان مناصب دولتی با واگذاری مدیریت اموال خود، از اتهاماتی مانند معامله پنهانی و اقدامات بر اساس انگیزه شخصی مبرا خواهند بود. اعلام خبر واگذاری مدیریت اموال ترامپ به فرزندانش دو واکنش عمده در فضای خبری آمریکا به دنبال داشت. غالب اظهارنظرهای ارائه شده نوع واگذاری مدیریت کسب و کار ترامپ را متضاد با شروط تولیت چشم بسته دانسته است. از جمله این واکنش‌ها می‌توان به مقاله‌ای از پایگاه خبری CNN اشاره کرد که از قرارداد ترامپ با فرزندانش با کنایه «اعتماد چشم بسته با چشم‌های باز» یاد کرده است. یکی دیگر از ایراداتی که به تصمیم ترامپ وارد شده، احتمال سوءاستفاده فرزندان ترامپ از نفوذ سیاسی برای تقویت موقعیت اقتصادی خانواده ترامپ است. قرار گرفتن سه تن از فرزندان ترامپ در کمیته انتقالی کاخ سفید نمونه‌ای از ناگزیر بودن فرزندان ترامپ از حضور در عرصه سیاست آمریکاست. در مقابل انتقادهای وارده بر تصمیم رئیس‌جمهور منتخب آمریکا، برخی از صاحب‌نظران اعتقاد دارند می‌توان به خانواده ترامپ در رعایت اصول تولیت چشم بسته اعتماد کرد. یکی از پیچیدگی‌های ارائه راه حل برای حل تعارض منافع رئیس‌جمهور منتخب آمریکا حجم عظیم دارایی‌های دونالد ترامپ است. بر اساس آمارهای ارائه شده از سوی نشریه «تایمز» ارزش دارایی‌های ترامپ در حال حاضر حدود 300 برابر ارزش دارایی باراک اوباماست. بر اساس آمارهای بانک جهانی ارزش دارایی ترامپ از تولید ناخالص داخلی 25درصد از کشورهای عضو سازمان ملل بیشتر است. کسب و کارهای ترامپ در تعداد زیادی از کشورها، که آمریکایی‌ها با آنها روابط دیپلماتیک حساسی دارند، ریشه دوانده است. به گزارش واشنگتن پست، حداقل ۱۱۱ شرکت ترامپ در کشورهایی از آمریکای جنوبی، آسیا و خاورمیانه مستقر هستند. راه‌اندازی تعدادی از این کسب و کارها در طول برپایی رقابت انتخاباتی ترامپ بوده است که می‌توان پروژه ساخت هتل در عربستان سعودی را از جمله آنها دانست. گستره و حجم امپراتوری تجاری ترامپ باعث شده برخی از صاحب‌نظران واگذاری مدیریت امپراتوری ترامپ را معادل با خودکشی تجاری خانواده ترامپ عنوان کنند.