ماجرای برکناری یک مقام مهم وزارت خارجه روسیه توسط پوتین
به گزارش اقتصادنیوز به نقل از روزنامه فرهیختگان، محمدحسین صفارهرندی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام سه‌شنبه در گفت‌و‌گو با صداوسیما گفت که اسرائیل حمله به ایران را ساعاتی پیش از وقوع از طریق یک کانال دیپلماتیک به روسیه اطلاع داده است. او گفت که «در روسیه و از زبان برخی مقامات آن کشور، دو یا سه روز پیش از آغاز عملیات نظامی اسرائیل تماسی از محافل اسرائیلی با برخی سطوح دیپلماسی روسیه برقرار شده بود و طی آن به آن‌ها گفته بودند کار‌هایی را که با ایران داشتید متوقف کنید، چون ایران ظرف یکی دو روز آینده کارش تمام است.» این خبر علاوه بر اینکه دلیل دیگری بر درک ناقص اسرائیل از میزان قدرت ایران محسوب می‌شود، درکنار دیگر اخبار این روز‌های روسیه پیامی مهم در مورد موضع همسایه شمالی در جنگ تحمیلی به ایران را در خود گنجانده است؛ پیامی که برخی سعی دارند آن را نشنیده بگیرند و روایت معکوسی را علیه روابط دو کشور بازنشر دهند.
آیا بوگدانوف همان رابط اسرائیل است؟
خبری که صفارهرندی آن را بیان کرده در کنار این خبر که یک معاون وزیر خارجه روسیه به فاصله دوهفته بعد از آتش‌بس غیررسمی بین ایران و اسرائیل عزل شده است، این سؤال را به وجود می‌آورد که آیا آن کانال دیپلماتیک، همین فرد یعنی بوگدانوف، نماینده ویژه پوتین در امور خاورمیانه است یا خیر؟ 18 تیرماه ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه میخائیل بوگدانوف، معاون وزیر امور خارجه این کشور را از سمت خویش برکنار کرد. همچنین پوتین با امضای حکم دیگری، وی را از وظایف خود به‌عنوان نماینده ویژه رئیس‌جمهور روسیه در امور منطقه خاورمیانه و کشور‌های آفریقایی نیز برکنار کرد. اگرچه بوگدانوف سعی در طبیعی جلوه‌دادن احکام برکناری خود داشته و گفته است: «دیگر وقتش رسیده بود و من به سن بازنشستگی رسیده‌ام.» اما اگر فرد مورد اشاره صفارهرندی همان بوگدانوف باشد، آن‌وقت می‌توان متصور بود نزدیکی او به اسرائیل و تکیه‌اش به گزاره‌های القایی تل‌آویو عامل مؤثرتری برای عزلش باشد تا ادعای بازنشستگی، آن هم در کوران پرحادثه‌ترین مقطع زمانی غرب آسیا. پوتین که در سال گذشته شاهد کنارگذاشتن بشار اسد، متحد خود از قدرت در سوریه بوده و دیگر متحدش نیز توسط اسرائیل مورد حمله قرار گرفته، برای اینکه قافیه را در غرب آسیا به طور کامل به آمریکا نبازد باید در مقابل اسرائیل محتاطانه قدم بردارد. کنارگذاشتن بوگدانوف که اصالتی یهودی دارد و به اسرائیل نزدیک است از این جنبه اهمیت دارد که باعث می‌شود از اثر‌گذاری مطلق اسرائیل بر مشی سیاسی و امنیتی روسیه در مورد آینده پرتنش احتمالی غرب آسیا جلوگیری شود.
مهم‌ترین دستاویز حمله به روسیه چه بود؟
در شرایطی که برخی به دنبال این هستند تا روسیه را به‌عنوان یک شریک ناکارآمد در مباحث امنیتی علیه ایران جلوه دهند و این‌گونه تجویز کنند که روسیه از مناسبات امنیتی ایران به طور کامل کنار گذاشته شود، خبر برکناری فردی که احتمالاً رابط اسرائیل است به‌علاوه حمایت‌های علنی روسیه از مواضع ایران در محکومیت حمله به اماکن هسته‌ای، محکومیت تجاوز به ایران و تأکید بر لزوم جلب‌اعتماد ایران مبنی بر عدم حمله مجدد به‌عنوان پیش‌نیاز بازگشت به مذاکره، نشان می‌دهد روسیه علی‌رغم حضور بوگدانوف یهودی‌تبار به‌عنوان دستیار پوتین در امور خاورمیانه در بعد سیاسی همسو با ایران حرکت می‌کرد. یکی از مهم‌ترین گزاره‌هایی که منتقدان تحکیم روابط روسیه با ایران مطرح می‌کنند پاسخ او به سؤال یک خبرنگار در مورد این بود که «آیا روسیه برنامه‌ای برای حمایت از ایران در جنگ تحمیلی اسرائیل دارد؟» برخی از این مصاحبه صرفاً اظهاراتی از پوتین را موردتوجه قرار می‌دهند که به دغدغه‌های روسیه در مورد اسرائیل اشاره می‌کند. پوتین در این مصاحبه ضمن اشاره به حمایت از موضع ایران در مورد تداوم فعالیت‌های هسته‌ای با این توجیه که تعداد زیادی از روس‌تباران در اسرائیل زندگی می‌کنند، جملاتی در این مورد گفته بود که می‌توان نگرانی امنیتی اسرائیل را بر‌طرف کرد. برخی از یک پاسخ چنددقیقه‌ای که اغلب آن مواضع حمایتی از ایران است صرفاً همین جملات را دست گرفته و در مورد عدم حمایت روسیه از ایران در جنگ اخیر اغراق می‌کنند. حال آنکه پوتین چند گزاره مهم حمایتی از ایران را نیز مطرح کرد. علاوه بر جملات حمایتی از ایران، پوتین در جایی از این نشست در موردحمایت روسیه از ایران گفت: «با ایران در تماس هستیم، ایران هیچ‌درخواست حمایت دیگری از ما نداشته است.» این گزاره را تاکنون مقامات ایرانی نیز چندین‌بار مطرح کرده‌اند که ایران درخواست حمایتی از روسیه- به‌ویژه از این دریچه که روسیه به طور مستقیم وارد جنگ شود- نداشته است.
پیام انتقالی اسرائیل چه پاسخی از پوتین گرفت؟
رئیس‌جمهور روسیه در این نشست که در روز‌های پرالتهاب جنگ ایران برگزار می‌شد، متذکر شد که «متخصصان روس در نیروگاه هسته‌ای بوشهر در ایران فعالیت دارند، 250 نفرند و می‌توانند به 600 نفر هم برسند. ما جایی نمی‌رویم؟» این اقدام روسیه از دو جنبه اهمیت دارد؛ اولاً به طرف اسرائیلی پیام می‌دهد که در نیروگاه‌های هسته‌ای ایران نیرو‌های روسی نیز حضور دارند. چنین اطلاعی باعث می‌شد یک دلیل دیگر هم برای اینکه اسرائیل از حمله به نیروگاه‌های هسته‌ای ایران اجتناب کند به وجود بیاید. اما پیام مهم‌تری که از این اظهارنظر برداشت می‌شد این بود که روسیه به پیامی که از کانال بوگدانوف مبنی بر نابودی ایران ارسال شده بود اعتنایی نداشته و حتی در جهت عکس آن نیز اقدام کرده است.
همه مناسبات امنیتی در مواضع رسانه‌ای تشریح نمی‌شوند
علاوه بر جملات حمایتی صریح رئیس‌جمهور روسیه آنچه باید به آن توجه داشت این است که مواضع اعلامی لزوماً بیانگر همه آنچه وجود دارد نیست و مناسبات سیاسی ایجاب می‌کند بخش زیادی از تعاملات فی‌مابین کشور‌ها در حوزه مباحث اقتصادی و امنیتی به‌ویژه در مورد دو کشور تحت تحریم علنی نشود. برای همین رئیس‌جمهور روسیه در این مصاحبه صرفاً به‌طورکلی اشاره کرد که «روسیه و ایران اعتماد متقابل در سطح بالایی دارند؛ ما به دوستان ایرانی خود سیگنال‌های خاصی داده‌ایم.» در مورد چرایی عدم مواجهه علنی شدیدتر روسیه با اسرائیل علاوه بر گزاره حضور تعداد زیادی از روس‌تباران در سرزمین‌های اشغالی که پوتین مورد اشاره قرار داد باید به این نکته نیز توجه داشته باشیم که حضور نماینده‌ای یهودی‌تبار در مورد مسائل منطقه می‌توانست به پررنگ‌کردن گزاره‌های حمایتی از اسرائیل کمک کند اما با کنارگذاشتن بوگدانوف اثرات القایی بیش از اندازه نیز کمرنگ‌تر شده‌اند و این امر باعث می‌شود فضا از واقعیات میدانی دور نشود.
روسیه متذکر شده بود که اسرائیل روی دیوار محکمی راه نمی‌رود
محاسبه غلط طرف اسرائیلی که مدعی نابودی چندروزه ایران بود و این انگاره غلط را نیز به کانال روسی منتقل کرده، اثری کاملاً معکوس را در پی آورد. توانمندی واکنشی ایران و همبستگی ملی عوامل شکست این طراحی بود و اتفاقاً محدودیت‌های نظامی اسرائیل و متحدانش را آشکار کرد. رئیس‌جمهور روسیه در ایام جنگ به وجود این همبستگی در بین ایرانیان اشاره کرده بود تا این پیام را غیرمستقیم داده باشد که تل‌آویو روی دیوار محکمی راه نمی‌رود. شکست طراحی براندازی ایران، روسیه را مطمئن‌تر کرده در تعامل با ایران رؤیاپردازی‌های سست طرف غربی را مبنا قرار ندهد و توجه خود را معطوف به واقعیاتی کند که مملو از مؤلفه‌های قدرت سخت و نرم ایران هستند. برکناری معاون وزیر خارجه روسیه را نیز در همین چهارچوب می‌توان تحلیل کرد. ایران اکنون باید از درک به وجود آمده برای رونق هرچه بیشتر دستاوردها در تعاملات فی‌مابینی استفاده کند. توصیه‌های غیرواقع‌بینانه‌ای که مناسبات بین‌الملل را از دریچه احساسی تحلیل کرده و هرگونه کنش طرف مقابل را با چک‌لیستی مطلق‌انگارانه ارزیابی می‌کنند، بدون توجه به لزوم تأمین منافع حداکثری قهر دیپلماتیک را توصیه می‌کنند. چنین تجویزی باعث می‌شود ایران نتواند از درک به وجود آمده طرف مقابل برای تأمین حداکثری منافع سیاسی، اقتصادی و امنیتی بهره ببرد.
ادراک به وجود آمده نباید خراب شود
حفظ و توسعه منافع باعث می‌شود دلایل بیشتری برای پایبندی طرف مقابل به ادراک به وجود آمده از واقعیت‌های میدانی روی میز قرار بگیرد. این پایبندی در ادامه قطعاً در توسعه مناسبات امنیتی و دفاعی نیز بدون اثر نخواهد بود، همان‌طور که در تعاملات سیاسی این اثر کاملاً مشهود است. در یکی از مهم‌ترین مواضع سیاسی اخیر هم‌راستا با منافع ایران، روسیه چهارشنبه اعلام کرد که «نگران تهدید حملات جدید به تأسیسات هسته‌ای ایران است.» ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه به خبرنگاران گفت: «تهدیدهای منظم علیه ایران مبنی بر انجام حملات موشکی و بمباران جدید تأسیسات هسته‌ای آن، بی‌شک نگرانی جدی ایجاد می‌کند. بدبینی به چنین اظهاراتی با این واقعیت که تحت پوشش نگرانی خیالی برای عدم اشاعه سلاح‌های هسته‌ای مطرح می‌شوند، تشدید می‌شود.» این اظهارات پاسخی به تهدیدهای صریح ترامپ مبنی بر حمله مجدد به تأسیسات هسته‌ای ایران محسوب می‌شود و می‌تواند هم از جهت ایجاد هماهنگی اطلاعاتی با ایران و هم از جهت فشار سیاسی برای مهار جنگ‌طلبی طرف مقابل کارایی داشته باشد.
ارسال نظر