صادرات کالاهای دارای فناوری بالا دارد به صفر نزدیک می شود

به گزارش اقتصادنیوز روزنامه اعتماد نوشت:در واقع اگر بخواهیم دقیق‌تر بگوییم، 37 درصد از صادرات ایران تا پایان مهر ماه امسال، مبتنی بر خام‌فروشی بوده. 24 درصد محصولات مبتنی بر منابع طبیعی مثل گاز و نفت و معادن و... 8 درصد از محصولات صادراتی ایران اصلا نیاز به فناوری خاصی نداشته‌اند و 30 درصد از آنها نیز محصولاتی با فناوری متوسط بوده‌اند.

البته سهم محصولات با فناوری بالا از سبد صادراتی ایران در سال 89 بالغ بر 2.3 درصد بوده. 5 سال بعد به 7دهم درصد رسیده. در سال 99 یعنی در یک دهه، از 2.3 درصد به نیم درصد سقوط کرده. اما از آن زمان سه سال گذشته و 4دهم درصد از آن عدد هم کاسته شده و حالا تقریبا به سمت صفر می‌رود.

موضوعی که نشان می‌دهد رقابت‌پذیری در اقتصاد ایران چقدر ضعیف شده و سرمایه‌گذاری و روش‌های تولیدی دانش‌بنیان چقدر افت کرده است.

نگاهی به 4112 قلم کالای صادراتی کشور در پایان پاییز امسال نیز نشان می‌دهد که 85 درصد از کل ارزش صادرات غیرنفتی ایران را 114 قلم کالا تشکیل می‌دهند. به عبارتی این 114 قلم کالا در یک طرف ایستاده‌اند و نزدیک به 4هزار کالای باقیمانده در یک طرف دیگر!

از طرفی، 41 درصد از این 114 قلم کالای صادراتی هم محصولاتی بوده‌اند که کاملا‌ از مشتقات نفتی به حساب می‌آیند و با «بدعت» به جای‌مانده از دولت احمدی‌نژاد، در رده «کالای غیرنفتی» دسته‌بندی می‌شوند. محصولاتی مانند «گاز طبیعی مایع شده» یا همان «ال‌پی‌جی» یا «پروپان مایع شده» و «متانول» که عمده‌ترین کالای صادراتی ایران به لحاظ ارزشی تا پایان پاییز سال جاری هستند.

چرا صادرات با فناوری بالا مهم است؟

اما چرا این همه بر صادرات با سطح فناوری بالا تاکید می‌شود؟ دلیل اینکه صادرات با فناوری بالا اهمیت خیلی زیادی دارد، درآمدی است که در مقایسه با خام‌فروشی نصیب یک کشور می‌کند. به عبارتی ارزش صادراتی هر تن محصول با فناوری بالا چندین برابر سایر محصولات است.

در نیمه اول امسال میانگین ارزش صادراتی هر تن محصول اولیه 425 دلار و محصول مبتنی بر منابع 208 دلار بوده است. در همین مدت زمان، هر تن کالای صادراتی با فناوری سطح متوسط 460 دلار و فناوری پایین به‌طور متوسط ۸۲۱ دلار قیمت داشته است. اما در همین مدت زمان، هر تن کالای صادراتی با فناوری سطح بالا به‌طور میانگین بیش از ۱۰ هزار دلار قیمت داشته است!

چرا صنایع مدرن نداریم؟

برخی از کشورهایی که همزمان با ایران یا حتی پس از ایران، برنامه‌های توسعه صنعتی را آغاز کرده‌اند تا حد قابل‌توجهی در سطح بالایی قرار دارند. اما در ایران به زودی برنامه هفتم توسعه اجرایی می‌شود و هنوز میزان صادرات کالای با فناوری بالا در سطح یک‌دهم درصد از کل صادرات‌مان است!

چرا ایران در دستیابی و نهادینه کردن صنعت مدرن ناموفق بوده است؟ پاسخ به این سوال را موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی مرداد ماه امسال اینگونه داده است که «یکی از عواملی که منجر به توسعه پایین‌تر صنایع با فناوری بالا در مقایسه با صنایع منبع‌محور در کشور شده، سهم کمتر از یک درصدی هزینه‌های تحقیق و توسعه از تولید ناخالص داخلی است.

این در حالی است که در عمده کشورهای توسعه یافته نظیر ژاپن، امریکا، آلمان و چین سهم هزینه‌های تحقیق و توسعه از تولید ناخالص داخلی در بازه دو تا پنج درصدی است.»

در برنامه‌های پنج ساله سوم تا پنجم توسعه کشور برای سهم تحقیق و توسعه از تولید ناخالص داخلی هدف‌گذاری سه درصدی شده بود و این هدف در برنامه ششم توسعه به چهار درصد افزایش یافت. اما به لحاظ عملکردی مقدار این شاخص در سال‌ 97 برابر با 65صدم، در سال 98 برابر با 58 صدم و در سال 99 برابر با 43صدم درصد بود.

نتیجه آنکه ایران در شاخص «سهم ارزش افزوده صنعتی در تولید ناخالص داخلی»به رده 74 سقوط کرده و پایین بودن توان رقابتی محصولات صنعتی با رتبه ۱۱۲ در شاخص «سهم صادرات صنعتی از کل صادرات» به تصویر کشیده شده است.