سهم پایین زنان از بازنشستگی؛ رد پای نابرابری‌های گذشته در صندوق کشوری+ نمودار
عکس: اقتصادنیوز/ دانیال شایگان
به گزارش اقتصادنیوز، طبق اطلاعاتی که مرکز پژوهش‌های مجلس منتشر کرده صندوق بازنشستگی کشوری به عنوان یکی از پنج صندوق بازنشستگی بزرگ ایران، در کنار سازمان تأمین اجتماعی نیروهای مسلح، بخش قابل توجهی از جمعیت بیمه‌شدگان و مستمری‌بگیران کشور را تحت پوشش دارد. این صندوق در حال حاضر حدود ۹/۲ میلیون نفر بیمه‌شده و ۵/۲ میلیون نفر مستمری‌بگیر اصلی دارد و مانند بسیاری از صندوق‌های بازنشستگی کشور، به شدت به کمک‌ها و اعتبارات مستقیم دولت از بودجه عمومی وابسته است.
دخل و خرج صندوق بازنشستگی کشوری در سال 1404
طبق گزارش اکوایران به نقل از مرکز پژوهش‌های مجلس، بودجه مصوب صندوق برای سال ۱۴۰۳ بالغ بر ۳۴۵ هزار میلیارد تومان بوده که با مشارکت ۲۸۰ هزار میلیارد تومانی دولت تراز شده است، به طوری که بیش از ۸۱ درصد منابع صندوق از محل اعتبارات دولتی تأمین شده و تنها ۱۲ درصد از کسور بازنشستگی و ۶ درصد از درآمدهای سرمایه‌گذاری حاصل شده است. این وابستگی نسبت به سال‌های گذشته افزایش یافته، به نحوی که سهم اعتبارات دولتی از منابع صندوق از حدود ۶۷ درصد در سال ۱۴۰۱ به ۸۱ درصد در سال ۱۴۰۳ رسیده است. همچنین روند کلی وابستگی صندوق‌های بازنشستگی به بودجه عمومی کشور طی سال‌های اخیر صعودی بوده و از ۱۱ درصد در سال ۱۳۹۶ به بیش از ۱۶ درصد در سال ۱۴۰۳ افزایش یافته است. در همین راستا، بر اساس قانون بودجه سال ۱۴۰۱، صندوق بازنشستگی کارکنان هواپیمایی ملی ایران نیز به صندوق بازنشستگی کشوری منتقل شده است.
در لایحه بودجه سال ۱۴۰۴، اعتبار پیشنهادی برای صندوق بازنشستگی کشوری ۳۹۳/۹ هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده که نسبت به مجموع اعتبارات مصوب سال ۱۴۰۳، رشدی حدود ۵۴ درصدی داشته است. دلیل اصلی این افزایش چشمگیر، لحاظ شدن مبلغی برای متناسب‌سازی مستمری و حقوق بازنشستگان است که برآورد شده این رقم برای بازنشستگان کشوری، لشکری و فولاد در سال ۱۴۰۴ به حدود ۱۸۵ هزار میلیارد تومان برسد؛ این در حالی است که در سال قبل، این رقم ۵۰ هزار میلیارد تومان بود و در سال جدید رشد ۲۷۰ درصدی داشته است. منابع مورد نیاز برای این متناسب‌سازی قرار است از محل یک واحد درصد افزایش مالیات بر ارزش افزوده تأمین شود. در نتیجه، در لایحه بودجه سال ۱۴۰۴، سهم اعتبارات صندوق‌های بازنشستگی از بودجه عمومی به حدود ۱۷/۱ درصد افزایش یافته که معادل تقریبی ۷۷۷ هزار میلیارد تومان می‌شود.
صندوق بازنشستگی کشوری به جهت شمولیت و تعداد افراد تحت پوشش یکی از مهمترین صندوق‌های کشور است و تراز بودن دخل و خرج آن نیز از همین روی اهمیت دارد.
افراد تحت پوشش صندوق بازنشستگی کشوری
طبق گزارشی که صندوق بازنشستگی کشوری منتشر کرده، در سطح ملی از مجموع یک‌میلیون و ۷۵۷ هزار و ۷۳۱ نفر مستمری‌بگیر، حدود ۶۲۲ هزار نفر (۳۵/۴ درصد) زن و بیش از یک‌میلیون و ۱۳۵ هزار نفر (۶۴/۶ درصد) مرد هستند. این ترکیب جنسیتی تقریباً در همه استان‌ها مشاهده می‌شود، به‌جز مواردی معدود مانند استان البرز که زنان با سهم ۴۶/۸ درصدی، به مردان نزدیک شده‌اند. استان تهران با ۳۳۹ هزار مستمری‌بگیر، بیشترین جمعیت تحت پوشش را دارد که سهم زنان در آن ۴۲/۳ درصد و سهم مردان ۵۷/۷ درصد است. پس از تهران، استان‌های اصفهان (۱۲۰ هزار نفر) و خراسان رضوی (۱۳۹ هزار نفر) بالاترین آمار را دارند، که هر دو نیز نسبت نسبتاً بالایی از زنان مستمری‌بگیر را نشان می‌دهند. کمترین میزان سهم زنان مربوط به استان کهگیلویه و بویراحمد است که فقط ۱۷/۳ درصد از کل مستمری‌بگیران آن را زنان تشکیل می‌دهند. همچنین در استان‌های ایلام، اردبیل، سیستان و بلوچستان، بوشهر و گلستان نیز سهم زنان کمتر از ۳۰ درصد است.
این آمار نشان‌دهنده یک روند کلی در توزیع جنسیتی بازنشستگان کشوری است که احتمالاً ریشه در نرخ مشارکت پایین‌تر زنان در مشاغل دولتی طی دهه‌های گذشته دارد. تفاوت‌های منطقه‌ای نیز می‌تواند به عوامل فرهنگی، اجتماعی، سطح توسعه‌یافتگی و فرصت‌های شغلی برای زنان در گذشته بازگردد. استان‌هایی مانند البرز، تهران و اصفهان که سهم زنان در آن‌ها بالاتر از میانگین کشوری است، عمدتاً از نظر شهری‌نشینی، سطح تحصیلات و فرصت‌های شغلی برای زنان در وضعیت مطلوب‌تری قرار داشته‌اند. در مقابل، استان‌هایی با سهم پایین‌تر زنان بازنشسته، اغلب در مناطق کمتر توسعه‌یافته یا با ساختار سنتی‌تر اجتماعی قرار دارند. این الگوی نابرابر جنسیتی در جمعیت بازنشسته صندوق بازنشستگی کشوری می‌تواند در تحلیل سیاست‌های آتی متناسب‌سازی حقوق و برنامه‌ریزی‌های اجتماعی و اقتصادی، مورد توجه جدی قرار گیرد.
