سود افزایش ۷۵ درصدی تعرفۀ اپراتورهای تلفن همراه کجا می‌‎رود؟

به گزارش اقتصادنیوز، روزنامه فرهیختگان نوشت:  مدیران عامل همراه اول، ایرانسل و رایتل در این نامه که در آن به فشار اقتصادی ناشی از پایین بودن قیمت اینترنت اشاره داشته‌اند، با اشاره به شرایط اقتصادی کسب‌وکار‌ها و افزایش نرخ دلار و تداوم تورم، خطاب به رگولاتوری اعلام کرده‌اند تا هفته آینده بسته‌های جدید اینترنتی ارائه می‌دهند که ۷۵ درصد نسبت به قیمت‌های فعلی تغییر خواهند کرد. 

گرچه نمی‌توان آثار و تبعات تورم، تحریم‌ها و همچنین قیمت‌گذاری دستوری دولت در ایجاد ضرر و زیان برای اپراتور‌ها را انکار کرد، اما بعید است دولت و مجلس اجازه شوک افزایش 75 درصدی تعرفه‌ها را به اپراتور‌ها بدهند.

قیمت بسته‌ها چقدر می‌شود؟ 

روز دوشنبه بود که خبری مبنی بر درخواست اپراتور‌های همراه اول، ایرانسل و رایتل برای افزایش قیمت اینترنت تا 75 درصد سروصدا به پا کرد. این اپراتور‌ها در نامه‌ای خطاب به رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، با اشاره به فشار‌های اقتصادی ناشی از افزایش نرخ ارز، تورم و تحریم‌ها، خواستار بازنگری در نرخ‌گذاری خدمات اینترنت شده‌اند. 

اگرچه هنوز واکنش رسمی دولت و مجلس به این درخواست اعلام نشده، اما ابعاد این افزایش قیمت، به‌ویژه در شرایط اقتصادی کنونی، با انتقاد‌هایی از سوی کارشناسان و کاربران همراه بوده است. در گزارش پیش رو به بررسی نرخ 20 بسته اینترنتی اپراتور‌های همراه اول و ایرانسل و قیمت احتمالی آن‌ها پس از افزایش 75 درصدی و با احتساب مالیات پرداخته شده است. بررسی داده‌های محاسبه‌شده نشان می‌دهد قیمت اینترنت همراه اول یک‌ماهه یک گیگابایتی از حدود 15 به حوالی 27 هزار تومان می‌رسد و این عدد در بسته 7 گیگابایتی از 38 هزار تومان به 73 هزار تومان افزایش پیدا خواهد کرد. این عدد در بسته 4 ماهه این اپراتور نیز از 83 هزار تومان به حدود 160 هزار تومان خواهد رسید. بسته یک هفته 6 گیگابایتی نیز از 26 هزار تومان، بیش از 50 هزار تومان قیمت‌گذاری خواهد شد. عدد بسته یک‌ماهه ایرانسل نیز در بسته 1 گیگابایتی از بیش از هزار تومان به بالغ بر 27 هزار تومان افزایش پیدا خواهد کرد. بسته 15 روزه این اپراتور با 5 گیگ حجم نیز از 24 هزار تومان به حدود 46 هزار تومان خواهد رسید. قابل توجه است که با توجه به نزدیک بودن قیمت بسته‌های هر دو اپراتور افزایش 75 درصدی تقریبا تأثیری مشابه روی هر دوی آن‌ها خواهد گذاشت. بر این اساس قیمت بسته‌های پیشنهادی نیز افزایش چشم‌گیری خواهد یافت؛ به این ترتیب برای مثال قیمت بسته پیشنهادی یک‌ماهه 60 گیگابایتی ایرانسل که در حال حاضر حدود 280 هزار تومان به فروش می‌رسد، به حدود 480 هزار تومان خواهد رسید.

800 هزار تومان هزینه مصرف اینترنت ماهانۀ خانوار

سؤالی که در اینجا مطرح می‌شود این است که با فرض قبولی افزایش قیمت 75 درصدی اینترنت، این افزایش قیمت چه تأثیری بر جیب افراد خواهد گذاشت. برای محاسبه این عدد لازم است ابتدا تصویری از میزان مصرف اینترنت افراد داشته باشیم. بهمن سال 1402 مدیرعامل ایرانسل در نشست خبری با اهالی رسانه گفت: «درحالی‌که متوسط مصرف ماهانه اینترنت موبایل در دنیا ۱۵ گیگابایت است اما متوسط مصرف اینترنت موبایل کاربران ایرانی ماهانه ۱۸ گیگابایت است.» 

نگاهی به اعداد و ارقام هزینه بسته‌های اینترنت دو اپراتور کشور نشان می‌دهد در بسته‌های کم‌حجم، قیمت یک گیگ اینترنت همراه اول و ایرانسل با مالیات ارزش افزوده درحال حاضر ماهانه 15 هزار و 477 تومان است. اگر این رقم را در 18 گیگابایت ضرب کنیم، درحال حاضر قیمت مصرف ماهانه یک کاربر ایرانی به 278 هزار تومان و پس از افزایش 75 درصدی نیز به 487 هزار تومان خواهد رسید. اما این قیمت‌ها را نباید مبنای محاسبه قرار دارد؛ چراکه قیمت بسته‌های بلندمدت تعرفه پایین‌تری دارد. برای مثال، بسته 4 ماهه 15 گیگابایتی دو اپراتور درحال حاضر 91 هزار و 388 تومان است. اگر مبنا را بسته‌های بلندمدت در نظر بگیریم، هر ایرانی به طور میانگین ماهانه نزدیک به 110 هزار تومان صرف خرید 18 گیگابایت اینترنت موبایلی خواهد کرد. براین اساس، در صورت افزایش 75 درصدی هزینه بسته‌های اینترنت اپراتور‌های تلفن همراه، هزینه مصرف 18 گیگابایت اینترنت برای هر نفر به 192 هزار تومان خواهد رسید. اگر مبنای بعد خانوار را 4 نفر در نظر بگیریم، هزینه ماهانه خانوار به حول‌وحوش 800 هزار تومان می‌رسد، عددی که درحال حاضر 440 هزار تومان است. 

نکته قابل ذکر اینکه، اگر فردی بخواهد از بسته‌های کم‌حجم استفاده کند و در ماه چندین بار بسته اینترنت بخرد، با فرض قبول افزایش 75 درصدی قیمت اینترنت از سوی دولت و مجلس، هزینه‌های اینترنت فرد به طور عجیب‌وغریبی بالا خواهد رفت. برای مثال فردی را در نظر بگیریم که ماهانه 3 بار اینترنت 6 گیگ (درمجموع ماهانه 18 گیگابایت) خریداری می‌کند. هزینه اینترنت وی از 122 هزار تومان فعلی به 214 هزار تومان پس از افزایش 75 درصدی خواهد رسید. 

یک سؤال دیگر در خصوص اثرات افزایش فرضی 75 درصدی قیمت اینترنت این است که در آن صورت درآمد اپراتور‌ها چقدر افزایش خواهد یافت. نگاهی به صورت مالی همراه اول نشان می‌دهد در سال 1402 حدود 54 درصد از درآمد عملیاتی شرکت مربوط به بخش داده و پیامک بوده است. با فرض اینکه با کنار گذاشتن پیامک، حول و حوش 50 درصد از درآمد شرکت‌های همراه اول و ایرانسل مربوط به درآمد‌های اینترنت باشد، در سال 1403 درآمد همراه اول از اینترنت به حدود 37 همت می‌رسد. حال افزایش 75 درصدی تعرفه‌ها عملاً با مصرف سال 1403، رقم درآمد عملیاتی این شرکت از اینترنت را حدود 27.5 همت افزایش داده و به حدود 65 همت می‌رساند. اما گروه ایرانسل هنوز داده‌های سال 1403 خود را منتشر نکرده و با فرض اینکه همچون همراه اول، درآمد عملیاتی شرکت (نه کل گروه)، افزایش 37 درصدی را در سال 1403 تجربه کرده باشد، درآمد عملیاتی شرکت می‌تواند از حدود 39 همت در سال 1402 به 54 همت در سال گذشته افزایش یافته باشد. در آن صورت، اگر 50 درصد از درآمد شرکت را مربوط به دیتا و اینترنت در نظر بگیریم، سهم داده به حدود 27 همت می‌رسد که افزایش 75 درصدی آن می‌تواند درآمد شرکت از بخش داده را 20 همت دیگر افزایش داده و کل درآمد بخش دیتا را به 47 همت برساند، عددی که مجموع درآمد عملیاتی شرکت را به ارقام چشمگیری می‌رساند. 

52 درصد از درآمد ایرانسل به جیب دولت می‌رود! 

شرکت ایرانسل با این استدلال که بورسی نیست، اطلاعات صورت مالی خود را منتشر نمی‌کند اما چند سالی است که سالانه گزارشی تحت عنوان «گزارش پایداری» را منتشر می‌کند. آخرین گزارش پایداری مربوط به عملکرد سال 1402 است. براساس گزارش ایرانسل، این شرکت در سال 1402 حدود 37.8 همت درآمد عملیاتی داشته که 52 درصد از آن را در قالب حقوق دولتی، بیمه و مالیات به حساب دولت و شرکت‌های زیرمجموعه آن پرداخت کرده است. از این 52 درصد، حدود 45 درصد از آن مربوط به مالیات، سهم دولت، سهم هزینه خدمات عمومی الزامی (USO) و سهم سازمان تنظیم مقررات (CRA) بوده و 7 درصد مابقی نیز مربوط به سهم شرکت ارتباطات زیرساخت، عوارض گمرکی، سهم شهرداری و بیمه است. 

طبق گزارش شرکت ایرانسل، این شرکت از حدود 37.8 همت از درآمد عملیاتی خود در سال 1402، مبلغ 19 هزار و 629 میلیارد تومان را به دولت و نهاد‌های عمومی (زیرساخت، گمرک، شهرداری و بیمه) پرداخت کرده است. از آن مبلغ، 4.3 همت درآمد مالیاتی واریزی به حساب سازمان امور مالیاتی بوده، 10.2 همت مربوط به سهم 28.1 درصدی دولت از درآمد اپراتور بوده، نزدیک به 1.9 همت مربوط به سهم 7 درصد هزینه خدمات عمومی الزامی (USO) است و همچنین بیش از 2.9 همت نیز مربوط به پرداختی‌های ایرانسل به شرکت ارتباطات زیرساخت، گمرک، شهرداری و بیمه است. طبق آنچه در جدول آمده، پرداختی‌های ایرانسل به دولت و نهاد‌های عمومی از 45 میلیارد تومان در سال 1385 به 1.3 همت تا سال 1390، به 5.2 همت تا سال 1397، به حدود 6.9 همت تا سال 1400، 11.9 همت تا سال 1401 و 19.6 همت در سال 1402 رسیده است. 

شرکت ایرانسل در «گزارش پایداری» سال 1402 خود می‌گوید در سال ۱۴۰۲ حدود ۵۲ درصد از کل درآمد ایرانسل در قالب مالیات، سهم CRA، عوارض شهرداری، گمرک، بیمه و... به دستگاه‌های دولتی و نهاد‌های عمومی پرداخت شده است. 

سهم 44 درصدی دولت از درآمدهای همراه اول

برخلاف ایرانسل که در گزارش پایداری خود اشاره بسیار محدودی به جزئیات درآمد و هزینه خود می‌کند، همراه اول شرکت بورسی بوده و به صورت ماهانه آمار عملکرد و به صورت فصلی و سالانه صورت مالی خود را با ریز جزئیات در سامانه کدال منتشر می‌کند. براساس گزارش همراه اول، در سال 1403 درآمد عملیاتی این شرکت حدود 73 هزار و 864 میلیارد تومان بوده که رشد بیش از 41.2 درصدی داشته است. 

گرچه همراه اول در صورت مالی خود جزئیات درآمد و هزینه‌ها را اعلام نکرده (صورت حسابرسی شده هنوز منتشر نشده)، اما براساس گزارش ماهانه، این شرکت در سال 1403 حدود 67 هزار و 943 میلیارد تومان درآمد داشته که حدود 92 درصد از آن مربوط به درآمد سرویس‌های ارتباطی شامل مکالمه، پیام کوتاه، اینترنت و پیامک انبوه بوده. حدود یک درصد از آن مربوط به درآمد دفاتر خدماتی، آوای انتظار، هواداری و سایر و درآمد فروش خطوط جدید و 7.4 درصد مابقی مربوط به درآمد استفاده از امکانات شبکه توسط سایر شرکت‌های تلفن همراه (اتصال متقابل) است.

اما همچون ایرانسل، گزارش‌های صورت مالی همراه اول نیز نشان می‌دهد حدود 44 درصد از درآمدهای عملیاتی این شرکت عاید دولت و نهادهای عمومی می‌شود. برای مثال در سال 1403 از درآمد عملیاتی تلفیقی همراه اول که 73 هزار و 864 میلیارد تومان بوده، 32 هزار و 247 میلیارد تومان از آن مستقیما به جیب دولت و نهادهای عمومی می‌رود. این رقم شامل 20 هزار و 613 میلیارد تومان حق‌السهم دولت، 2.7 همت سهم شرکت ارتباطات زیرساخت و 8.9 همت نیز مربوط به مالیات و سایر واریزی‌های همراه اول به شرکت‌های بیمه، گمرک، سازمان مالیاتی و شهرداری‌هاست.