قمار بلندپروازانه خلیج فارس در هوش مصنوعی

به گزارش اقتصادنیوز، عبارت «داده همان نفت جدید است» در خلیج فارس معنای ویژه‌ای دارد؛  رهبران این منطقه در حال سرمایه‌گذاری گسترده در حوزه هوش مصنوعی هستند تا اقتصادهای وابسته به سوخت‌های فسیلی خود را متنوع و مدرن کنند. وزیر دارایی عربستان سعودی، محمد الجدعان اوایل امسال گفت: «ما به‌جای نفت،  داده صادر خواهیم کرد». این بلندپروازی منطقی است، چراکه  هوش مصنوعی نیازمند سرمایه، زمین و انرژی فراوان است  و این موارد در خلیج فارس به وفور یافت می‌شود.

سرمایه‌گذاری‌های بزرگ در هوش مصنوعی

آنگونه که اکوایران گزارش داده است، شرکت دولتی جدید عربستان در حوزه هوش مصنوعی به نام هومین (Humain) از سوی صندوق سرمایه‌گذاری عمومی این کشور که ۹۴۰ میلیارد دلار دارایی دارد، پشتیبانی می‌شود. ابوظبی نیز از طریق صندوق هوش مصنوعی ام‌جی‌ایکس (MGX) در این حوزه سرمایه‌گذاری می‌کند. ماه گذشته، در جریان سفز  دونالد ترامپ به منطقه، هر دو صندوق در شکل‌گیری همکاری‌هایی با شرکت‌های فناوری آمریکایی نقش داشتند؛ همکاری‌هایی که طبق آن  در ازای تامین سرمایه و میزبانی از مراکز داده، دسترسی به تراشه‌ها و استعدادهای فنی را دریافت می‌کنند.

فرصتی به‌موقع برای اقتصادهای خلیج فارس

زمان‌بندی این اقدامات نیز مناسب است؛ چراکه آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی می‌کند که تقاضای نفت از پایان این دهه روند کاهشی پیدا خواهد  کرد. اگر این تلاش‌ها به درستی انجام شود، ورود کشورهای خلیج فارس به حوزه هوش مصنوعی می‌تواند سرمایه‌گذاری را افزایش داده، بهره‌وری را تقویت کند  و بار هزینه‌های سنگین خدمات دولتی را سبک کند. به گفته شرکت مشاوره مک‌کنزی، پذیرش هوش مصنوعی می‌تواند ۱۵۰ میلیارد دلار به اقتصاد کشورهای شورای همکاری خلیج فارس اضافه کند.

چالش کاهش قیمت نفت و تامین مالی پروژه‌ها

اما از منظر تحلیلگران فایننشیال تایمز، موفقیت در این مسیر تضمینی نیست و  موانع قابل‌توجهی بر سر راه آن قرار دارد. خلیج فارس در گذشته سابقه چندان موفقی در تنوع‌بخشی به اقتصاد خود نداشته است. ریاض اکنون صدها میلیارد دلار صرف پروژه‌های عظیم زیرساختی کرده است که از بودجه اولیه فراتر رفته‌اند. این درحالی است که با کاهش قیمت نفت و فشار بیشتر بر منابع مالی عمومی، منطقه باید استراتژی دقیق‌تری برای هوش مصنوعی اتخاذ کند.

خطر اتکای بیش از حد به مراکز داده

هرچند خلیج فارس ظرفیت‌های لازم برای پاسخ‌گویی به تقاضای جهانی در زمینه پردازش داده را دارد، اما اتکا به میزبانی مراکز داده نباید به تنها راهبرد رشد اقتصادی منطقه تبدیل شود. این مراکز مقدار زیادی انرژی و آب مصرف می‌کنند که می‌تواند به سایر بخش‌های اقتصاد آسیب بزند.

لزوم استفاده از هوش مصنوعی در صنایع راهبردی

منطقه خلیج فارس می‌تواند با تشویق استفاده از هوش مصنوعی در صنایع راهبردی خود، مانند تولید، مدیریت بنادر و زیرساخت‌های انرژی، به رشد پایدارتری دست یابد. به عنوان نمونه، شرکت آرامکوی عربستان از هوش مصنوعی برای شناسایی انسدادها و نشت‌ها استفاده می‌کند. مراکز شهری امارات متحده عربی نیز ظرفیت بالایی برای رشد از طریق به‌کارگیری هوش مصنوعی در حوزه‌هایی مانند خدمات مالی و زیرساخت‌های شهر هوشمند دارند.

چالش پنهان کمبود مهارت و استعداد

دسترسی به مهارت و استعداد نیز چالشی مهم است. در حال حاضر، امارات می‌تواند با حقوق بالا و مالیات پایین، متخصصان فناوری را از خارج جذب کند. اما برای ساختن یک زیست‌بوم پایدار و مستقل در حوزه هوش مصنوعی، این منطقه باید بیش از پیش در پرورش مهارت‌های فنی و راه‌اندازی استارتاپ‌ها، از طریق موسسات فناوری و دانشگاه‌های خود سرمایه‌گذاری کند.

بهبود آموزش و مهارت‌آموزی در سطح عمومی نیز ضروری است تا بتوان با پیامدهای از دست رفتن شغل در اثر گسترش فناوری مقابله کرد. یک مطالعه در سال ۲۰۲۲ نشان می‌دهد که دانش‌آموزان اماراتی در دروس ریاضی، خواندن و علوم از میانگین کشورهای عضو سازمان همکاری‌ اقتصادی و توسعه (OECD) عملکرد ضعیف‌تری دارند. بر اساس گزارش‌ها، عربستان سعودی نیز با کمبود قابل‌توجه نیروی انسانی در مشاغل مرتبط با هوش مصنوعی مواجه است؛ به‌ویژه در حوزه‌های یادگیری ماشین و علم داده که کمبود تا حدود ۵۰ درصد برآورد می‌شود.

اعتمادسازی؛ حلقه مفقوده توسعه هوش مصنوعی 

در نهایت، کشورهای خلیج فارس باید یک چارچوب نظارتی قوی برای هوش مصنوعی ایجاد کنند. شرکت‌های خارجی  نسبت به سپردن داده‌های خود به نهادهایی که تحت کنترل حاکمان اقتدارگرای این منطقه است  محتاط‌ هستند، چرا که این داده‌ها می‌توانند برای اهدافی چون نظارت استفاده شوند. اگر این کشورها می‌خواهند میزبان مراکز داده باشند، از داده‌های خصوصی برای بهبود خدمات عمومی استفاده کنند یا از هوش مصنوعی برای نوآوری بهره ببرند، باید نشان دهند که حافظان قابل اعتمادی برای داده‌ها هستند.

ممکن است داده همان نفت جدید باشد، اما رشد اقتصادی بلندمدت از مسیر هوش مصنوعی به سادگی ساختن دکل‌های نفتی و خط لوله نخواهد بود.