سهم بنزین از هزینه‌های خانوار چقدر است؟
به گزارش اقتصادنیوز، در گزارش پیشین اقتصادنیوز درباره معمای قیمت‌گذاری بنزین در ایران با تیتر «بلایی که تثبیت قیمت بنزین بر سر اقتصاد ایران و سفره مردم آورد»؛ گفته شد که سیاست بنزینی در ایران دهه‌هاست که اسیر چرخه معیوب «انجماد و شوک» است.
شاهین کارخانه در بخشی از گزارش خود در اقتصادنیوز نوشت: دوره‌های طولانی تثبیت دستوری قیمت که به انباشت یارانه پنهان و رشد مصرف می‌انجامد و ناگزیر به یک شوک درمانی ناگهانی، مانند آبان ۱۳۹۸، ختم می‌شود. در آن گزارش تلاش شد به این پرسش پاسخ دهیم که چه می‌شد اگر به‌جای این چرخه، سیاست «تعدیل تدریجی» با رشد متوسط سالانه ۳۲ درصد (مشابه آنچه در دوره‌های ۱۳۷۳ تا ۱۳۸۳ و 1386 تا 1394 رخ داد) ادامه می‌یافت؟
همانطور که دیدیم، چرخه انباشت عدم تعادل به دلیل انجماد قیمتی حاصل از سیاست تثبیت و سپس تخلیه آن از طریق شوک، دلیل مرکزی مشکل قیمت‌گذاری بنزین در ایران است. مشکل، ناتوانی در ایجاد یک مکانیزم تعدیل و افزایش تدریجی قیمت است که مردم بتوانند خود را با آن تطبیق دهند. اما اگر روند افزایش تدریجی و پلکانی قیمت بنزین تداوم می‌یافت، امروز قیمت بنزین چند تومان بود؟ به این پرسش در دو سناریو پاسخ دادیم.
اگر طرح مخرب تثبیت قیمت‌ها اجرا نمی شد
در سناریوی اول گفتیم که اگر سیاست تعدیل تدریجی که در دوره سال‌های ۱۳۷۳ تا ۱۳۸۳ اجرا می شد و قیمت بنزین به طور متوسط سالانه حدود ۳۲ درصد افزایش پیدا می‌کرد، در سال ۱۳۸۳ متوقف نمی‌شد و ادامه می‌یافت، قیمت بنزین در سال ۱۳۸۶ (زمان بحران سهمیه‌بندی) به حدود ۱۸۴ تومان می‌رسید (در مقابل قیمت 100 تومان دستوری) و قیمت در سال ۱۳۸۹ (زمان هدفمندی) حدود ۴۲۳ تومان می‌شد (در مقابل قیمت ۴۰۰ تومان سهمیه‌ای).
همچنین قیمت بنزین در سال ۱۳۹۸ (زمان بحران دوم و اتفاقات تلخ آبان 98) به حدود 5 هزار و 148 تومان می‌رسید (در مقابل دو نرخ 1500 تومان سهمیه و 3 هزار تومان آزاد) و در نتیجه، اگر میزان رشد متوسط ۳۲ درصدی که در سال‌های ۱۳۷۳ تا 1383 اتفاق افتاد، تداوم می‌یافت، قیمت بنزین در سال ۱۴۰۵ به حدود 35 هزار تومان می‌رسید.
در سناریوی دوم نیز دوره ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۴ را مبنا قرار دادیم. این دوره، شامل شوک سهمیه‌بندی و شوک هدفمندی بود و قیمت بنزین از 100 تومان در سال ۱۳۸۶ به هزار تومان در سال ۱۳۹۴ رسید که رشد سالانه 32 درصد را نشان می‌دهد. این سناریو، هزینه واقعی تثبیت قیمت بنزین را در فاصله سال‌های 1394 تا 1398 نشان می‌دهد.
قیمت در سال ۱۳۹۴ به هزار تومان رسیده بود. اگر سیاست‌گذار به جای تثبیت و انجماد قیمت در سطح هزار تومان، صرفاً همان روند تعدیل متوسط ۳۲ درصدی (که ترکیبی از تورم و واقعی‌سازی بود) را ادامه می‌داد؛ قیمت بنزین در سال ۱۳۹۵ به 1320 تومان می‌رسید. در سال ۱۳۹۶ قیمت به هزار و 742 تومان می‌رسید و در سال ۱۳۹۷ نیز بنزین 2 هزار و 299 تومان می‌شد. در نهایت قیمت در سال ۱۳۹۸ (سال بحران آبان 98) به 3 هزار و 35 تومان می‌رسد.
مطابق این سناریو، اگر میزان رشد متوسط ۳۲ درصدی که پس از اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها در سال‌های ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۴ مشاهده شد، پس از آن نیز ادامه می‌یافت، قیمت بنزین در سال ۱۴۰۵ به 21 هزار تومان می‌رسید.
سهم ناچیز بنزین از هزینه‌های خانوار
در سمت خانوار، بررسی سهم هزینه بنزین از حداقل دستمزد ماهانه، هسته اصلی این تله بنزینی را آشکار می‌سازد. اگر سبد مصرفی ثابت ۱۰۰ لیتر بنزین در ماه را به‌عنوان شاخص در نظر بگیریم، سهم آن از حداقل دستمزد در سال ۱۳۵۹ حدود ۴.۸ درصد بود.
این سهم در میانه دهه ۷۰ و در سال ۱۳۷۳، به دلیل تثبیت قیمت، به ارزان‌ترین حالت خود یعنی ۱.۴ درصد از حداقل دستمزد رسید. در ادامه با اجرای سیاست تعدیل، در سال ۱۳۸۳ این سهم به ۶.۶ درصد و در سال ۱۳۹۴ به اوج خود یعنی ۱۱.۸ درصد از حداقل دستمزد ماهانه بالغ شد که فشار واقعی‌تری بر مصرف‌کننده وارد می‌کرد.
اما امروز، در سال ۱۴۰۳، با وجود تورم شدید در سایر کالاها و انجماد قیمت بنزین، سهم هزینه همان ۱۰۰ لیتر بنزین (با احتساب نرخ ترکیبی سهمیه‌ای و آزاد که حدود ۲۱۰ هزار تومان می‌شود) به شدت سقوط کرده و به تنها ۱.۹ درصد از حداقل دستمزد ماهانه رسیده است.
ارسال نظر