جنگ با زمان برای نجات برجام
به گزارش اقتصادنیوز به نقل از ایسنا؛ آن چه مشخص است این که توپ در زمین ایالات متحده و کشورهایی است که با فرصت‌سوزی در چند هفته گذشته ریسمان نازک برجام را در آستانه قطع کامل قرار دادند.
«توافق هسته‌ای ایران با ترکیب اولیه ۱+۵ در حالی پنجمین سال خود را پشت سر می‌گذارد که فاصله برجام تا احیا و مرگ دقیقا یک گام است. جو بایدن، رییس‌جمهور ایالات متحده، که تنها یک ماه از حضور او در کاخ سفید می‌گذرد با بمب ساعتی روبه‌رو شده که جمهوری اسلامی ایران پس از دو سال صبوری برای روز ۵ اسفند ماه تنظیم کرده است. هر چه ایران و بازماندگان در توافق به این ضرب‌الاجل زمانی نزدیک‌تر می‌شوند، تلاش‌ها برای متوقف‌کردن تهران و وادارکردن آمریکای بایدن برای بازگشت به برجام سرعت می‌گیرد. در حالی که ایران هیچ نشانه‌ای از کوتاه‌آمدن در پایان‌دادن به اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی از خود بروز نداده، زنگ خطر در وین، مقر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و پایتخت کشورهای اروپایی به صدا درآمده است.
«کاظم غریب‌آبادی»، سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران نزد سازمان‌های بین‌المللی در وین و همچنین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در چند روز گذشته در حالی که خبرهای مربوط به گزارش‌های ایران به آژانس بین‌المللی را اعلام می‌کرد از عهده فضاسازی خوب رسانه‌ای این امر هم برآمد و به‌خوبی اراده سیاسی ایران برای برداشتن گام‌های نهایی در تاریخ ۵ اسفند را به تصویر کشید. لیستی که غریب‌آبادی با عنوان اقداماتی که ایران ۵ اسفند انجام خواهد داد، منتشر کرد بلافاصله در فضای رسانه‌ای غربی منتشر و مورد توجه قرار گرفت. بر اساس اعلام غریب‌آبادی، اقدام‌های ایران شامل این موارد می‌شود:
مفاد پروتکل الحاقی
کد ۳.۱ اصلاحی ترتیبات فرعی موافقتنامه پادمان (برای اظهار زودهنگام تاسیسات هسته‌ای به آژانس)؛
استفاده از فناوری‌های مدرن و حضور درازمدت آژانس در ایران؛
اقدامات شفاف‌ساز در رابطه با کیک زرد؛
اقدامات شفاف‌ساز در رابطه با غنی‌سازی؛
دسترسی‌ها پیرو مفاد برجام؛
نظارت و راستی‌آزمایی اجرای اقدامات داوطلبانه؛
اقدامات شفاف‌ساز در رابطه با ساخت قطعات سانتریفیوژ.
ساعاتی پس از آن که غریب‌آبادی از این لیست رسما رونمایی کرد، خبر رسید که رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز شنبه دوم اسفندماه راهی تهران خواهد شد. «بهروز کمالوندی» معاون امور بین‌الملل، حقوقی و مجلس و سخنگوی سازمان انرژی اتمی دلایل این سفر را این گونه تشریح کرد: ««رافائل گروسی»، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، به منظور انجام گفت‌وگوهای فنی با سازمان انرژی اتمی ایران عصر شنبه دوم اسفند ماه در راس هیاتی وارد تهران می‌شود و روز یکشنبه سوم اسفند با علی‌اکبر صالحی، رییس سازمان انرژی اتمی ایران و دیگر مسئولان سازمان انرژی اتمی دیدار می‌کند. این سفر در ارتباط با چگونگی اجرای مفاد نامه ۲۷ بهمن ماه ایران به آژانس در راستای اجرای ماده ۶ قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت ایران و به درخواست مدیر کل آژانس انجام می‌شود. مهم‌ترین محورهای این گفت‌وگوها موضوعات فنی و ترتیبات اجرایی توقف نظارت‌های فراتر از پادمان و پروتکل الحاقی و اقدامات داوطلبانه فراپادمانی و نحوه ادامه همکاری‌های دو طرف است.»
ناگفته پیداست که تصمیم ایران برای معلق‌کردن اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی زنگ‌های خطر را در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که طبق برجام، مسئولیت نظارت و گزارش بر اجرای تعهدات فنی تهران را بر عهده دارد، به صدا درآورده است. هر چند ایران در چند ماه اخیر به دلیل درز برخی اخبار و اسناد محرمانه ادعایی در اختیار آژانس درباره فعالیت‌های هسته‌ای‌اش رابطه نه‌چندان آرامی را با این نهاد ناظر فنی تجربه می‌کند اما به نظر می‌رسد که گروسی قصد دارد با حضور در تهران از تمام ظرفیت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای نجات توافق یا خرید زمان برای نجات آن استفاده کند.
خبر سفر گروسی به تهران تنها خبر برجامی روز گذشته نبود بلکه خبر شاید مهم‌تر را وزارت خارجه فرانسه منتشر کرد. به گزارش روزنامه انگلیسی «دیلی‌میل» به نقل از رویترز، وزارت خارجه فرانسه روز گذشته اعلام کرد: «ژان ایو لودریان» وزیر خارجه فرانسه ۱۸ فوریه در جلسه‌ای با همتایان آلمانی، انگلیسی و امریکایی خود درباره وضعیت ایران گفت‌وگو خواهد کرد. پیش از این «باراک راوید»، خبرنگار صهیونیست، در صفحه توییتر خود به نقل از وزارت خارجه آلمان اعلام کرد وزرای خارجه تروییکای اروپا روز پنجشنبه در پاریس برای صحبت درباره ایران دیدار خواهند کرد و سپس در جلسه‌ای مجازی با وزیر خارجه امریکا به گفت‌وگوها در این خصوص ادامه خواهند داد. پیش‌تر پایگاه تحلیلی «پالتیکو» گزارش کرد دیپلمات‌های اتحادیه اروپا از «آنتونی بلینکن» وزیر خارجه امریکا دعوت کرده‌اند تا روز دوشنبه هفته آینده (۲۲ فوریه، چهارم اسفند ماه) در ویدیوکنفرانس با وزرای امور خارجه این اتحادیه در خصوص موضوع ایران، روسیه، چین و ترکیه شرکت کند.
تلاش کشورهای اروپایی برای یافتن راهی به منظور متوقف‌کردن قطاری که تهران راه انداخته، در حالی صورت می‌گیرد که ایران از نخستین روزهای قطعی‌شدن پیروزی جو بایدن در انتخابات امریکا و پس از آن در ۳۰ روز گذشته روزانه جدیت خود در معلق‌کردن اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را به تصویر کشیده و محمدجواد ظریف حتی راهکار استفاده جوزپ بورل از ظرفیت خود به عنوان هماهنگ‌کننده در کمیسیون مشترک برجام را هم روی میز قرار داده بود. در حالی که تنها ۵ روز تا ضرب‌الاجل تهران باقی مانده برخی کارشناسان ادعا می‌کنند که دولت بایدن از این ضرب‌الاجل تعیین شده از سوی تهران عبور خواهد کرد؛ چراکه تن دادن به آن را بروز سیگنال ضعف در مقابل ایران آن هم در نخستین روزهای حضور در کاخ سفید می‌داند. با این همه در شرایطی که تهران می‌گوید پس از لغو تحریم‌ها توسط امریکا فورا اجرای تعهدات هسته‌ای خود را از سر می‌گیرد اما به نظر می‌رسد که ۱+۴ و ایالات متحده امریکا به خوبی می‌دانند که شرایط برای بازگشت ایران به تعهداتش از صبح ششم اسفند ماه مانند گذشته نخواهد بود. حتی به گواه بسیاری از کارشناسان هسته‌ای گام‌هایی که ایران پیش از این در حوزه تحقیق و توسعه و آزمایش و نصب سانتریفیوژهای جدید برداشته عملا بازگشت به گذشته را غیر ممکن کرده است. در چنین شرایطی جو بایدن و تیم او بر سر دو راهی اتفاقا مشخصی قرار گرفته‌اند: بایدن یا باید مسیر دونالد ترامپ را در قبال ایران ادامه داده و شاهد توسعه روزانه برنامه هسته‌ای ایران باشد یا با لغو تحریم به دغدغه متحدان اروپایی‌اش که برجام و تعهدات فنی ایران را کمکی به نظام منع اشاعه می‌دانستند، توجه کند.
در حالی که اروپا تلاش می‌کند بر خلاف چهار سال گذشته با امریکای بایدن در مسیر یکسانی در برجام قرار بگیرد، رایزنی‌ها با تهران نیز از سوی بازیگران متفاوت شدت گرفته است. بازیگرانی که تلاش می‌کنند با پیشنهاد میانجی‌گری میان ایران و امریکا یا تلاش برای کم‌کردن از اختلاف‌های منطقه‌ای ایران و عربستان سعودی فضا را از بن‌بست فعلی خارج کنند. تنها در ۱۰ روز گذشته تهران میزان نخست‌وزیر عراق و وزیر خارجه قطر بوده و تماس‌های تلفنی ۷۲ ساعت اخیر حسن روحانی، رییس‌جمهور ایران با رییس‌جمهوری سوییس و آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان هم نشان از سرعت گرفتن همین تلاش‌ها دارد. در حالی که تیم بایدن ادعا می‌کند این ایران است که باید گام‌های هسته‌ای برداشته شده خود را به عقب بازگرداند اما با نزدیک شدن به ضرب الاجل زمانی ۵ اسفند، آن چه از زبان ناظران پرونده ایران در رسانه‌های بین‌المللی به گوش می‌رسد این است که تیم بایدن میراث‌دار اشتباهی است که دونالد ترامپ در خروج از برجام کرد و اکنون نیز باید برای جبران این اشتباه از تبدیل‌شدن اختلاف هسته‌ای با ایران به بحرانی جدید جلوگیری کند.
با این وجود به نظر می‌رسد که تیم بایدن همچنان قصد دارد از زمان برای سنجش بیشتر فضا استفاده کند. «جرالدین گریفیت» سخنگوی منطقه‌ای وزارت خارجه امریکا، عصر روز گذشته در گفت‌وگو با شبکه سعودی «العربیه» به موضوع هسته‌ای ایران پرداخت. بر اساس ترجمه خبرگزاری فارس، واشنگتن مجددا اعلام کرد که پیش از منصرف‌شدن ایران از آن چه اقدامات ناقض خوانده شده، به توافق بازنخواهد گشت. این سخنگوی وزارت خارجه امریکا همچنین با ادعای این که منطقه نگران پرونده هسته‌ای ایران است، گفت: «تمام گزینه‌ها برای تعامل با [موضوع] هسته‌ای ایران در دولت «بایدن» مطرح است.»
گریفیت در ادامه با ادعای این که واشنگتن به طور کلی گزینه دیپلماسی را ترجیح می‌دهد، اعلام کرد: «ما به دنبال یک توافق هسته‌ای جدید هستیم که فعالیت‌های ایران در منطقه دربربگیرد.» او همچنین ادعا کرد که افزون بر جلوگیری ایران برای در اختیار گرفتن آن چه سلاح هسته‌ای خوانده شده، امنیت منطقه نیز برای امریکا اولویت دارد. سخنگوی وزارت خارجه امریکا در پایان اعلام کرد: «با هم‌پیمانان خود برای پیشبرد روند دیپلماتیک درباره پرونده هسته‌ای ایران همکاری می‌کنیم.»
به گزارش «اعتماد»، در حالی که عمده پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که جو بایدن تا روز دوشنبه هفته آینده تحریم‌های وضع شده توسط ترامپ علیه ایران را لغو نخواهد کرد و ایران نیز اجرای داوطلبانه پروتکل را متوقف نمی‌کند، هنوز امیدواری به نجات برجام ادامه دارد. رایزنی‌های سه کشور اروپایی در پاریس و پس از آن مشورت با آنتونی بلینکن می‌تواند بر چند و چون رایزنی‌های گروسی در ایران در روز شنبه تاثیرگذار باشد. آن چه مشخص است این که توپ در زمین ایالات متحده و کشورهایی است که با فرصت‌سوزی در چند هفته گذشته ریسمان نازک برجام را در آستانه قطع کامل قرار دادند.»
