رمزگشایی کتاب «راز سر به مهر»؛ ناگفته هایی از مذاکرات برجامی

این مجموعه گزارشی است توصیفی و مستند درباره روند یکی از مهمترین پرونده های تاریخی ایران که می کوشد قرائت ایرانی از برهه ای مهم در سرنوشت معاصر را به تصویر بکشد.

جماران هر شب بخش هایی جذاب از این کتاب را منتشر می کند:

روندهای هم‌زمان در روزهای شلوغ مسقط

• پروندۀ هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران به‌نحو شگرفی یکسال پس از گزارش خرداد 1389ش، دکتر ظریف که در بند چهارم آن به «تهدیدهای طراحی شده قطعنامۀ 1929» من‌جمله از کارانداختن ناوگان حمل و نقل کشور به عنوان یکی از اهداف اصلی قطعنامه توجه داده بود، با تحولاتی تازه وارد مسیری متفاوت شد. طی گزارش مورد اشاره، این هشدار به روشنی آمده بود که به‌منظور طراحی مناسب برای کاهش خسارات تحریم‌ها و آمادگی برای برخورد با آثار فوری آنها ضروری است، پیشنهادهایی در سطح تصمیم‌گیران نظام مطرح و دنبال شود، زیرا «برخی آثار تحریم‌های جدید مانند امکان توقیف کشتی‌های شرکت کشتی‌رانی و مؤسسات وابسته می‌تواند فوری و غافلگیر کننده باشند».
• اطلاعات موجود نشان می‌دهد مقارن همان ایام، مهندس محمد سوری یکی از باسابقه‌ترین مدیران صنعت حمل‌و‌نقل کشور که برای بیش از دو دهه مسئولیت شرکت نفتکش جمهوری اسلامی ایران را عهده‌دار بود، طبق روایت شفاهی خود به‌منظور تشریح تبعات قطعنامه و تحریم‌ها در تیرماه 1390ش، با دکتر ولایتی مشاور امور بین‌الملل مقام معظم رهبری در بیمارستان مسیح دانشوری به گفتگو می‌نشیند. او طی آن گفتگو در پاسخ به پرسش دکتر ولایتی مبنی بر اینکه «آیا راه‌حلی برای رفع مسائل تحریم وجود دارد؟» اشاره می‌کند: برای حل مشکلات جاری ناوگان دریایی باید با واسطۀ یک کشور دوست مانند «ترکیه، چین، عمان و امثالهم» که در تجارت دریایی کشور سهم دارند، مسائل را به صورت پنهانی با ایالات متحدۀ آمریکا حل کرد. دکتر ولایتی با نفی ارتباط از طریق ترکیه به دلیل برخی ملاحظات سیاسی آن زمان که ای‌بسا برخاسته از مسائل سوریه بود، چین و عمان را مناسب تشخیص داد.
• این روایت در روزنامۀ شرق به تاریخ 26/12/1397ش، نشر شده است.

روند رسمی از کجا آغاز شد؟

• آن‌گونه که آقای سوری روایت می کند؛ وی همان لحظه این نظرات شفاهی وزیر خارجۀ وقت را مکتوب کرده، به رویت ایشان رسانده و پس از برخی اصلاحات ویرایشی از سوی دکتر صالحی، در اولین فرصت آنچه را که دیگر «پیش‌نویس دکتر صالحی» باید نام نهاد، به دکتر سالم تحویل می‌دهد.

«گام‌به‌گام» از استانبول یا گام عملی جان کری از واشنگتن؟

• کمتر از دو هفته پس از دریافت نامۀ دوم اوباما در فروردین 1391ش، و بعد از مدت‌ها که مذاکرات متوقف شده بود، تحولی مهم روی داد. در اجلاس استانبول[1] ، آمریکایی‌ها در کنار سایر کشورهای «پنج به‌اضافۀ یک» درخواست خود برای اجرای «فوری» قطعنامه‌های شورای امنیت را کنار نهاده و از یک روند «گام‌به‌گام» که روسیه از آن سخن می‌گفت، جانبداری کردند. دولت دکتر احمدی‌نژاد و مذاکره کنندۀ ارشد آن، دکتر جلیلی هم پس از مدت‌ها تبلیغ که پروندۀ هسته‌ای ایران بسته شده، در استانبول اذعان کردند هنوز مذاکره را باور دارند و ایران حاضر است برای «موضوع تمام ‌شدۀ هسته‌ای» نه تنها به میز مذاکره بازگردد، بلکه با اندیشۀ پیشنهادی «گام‌به‌گام» هم همراهی نشان دهد. براین اساس مذاکرات استانبول نقطۀ عطفی تازه شد، چرا که طی آن نوعِ رویکرد طرف‌ها به مذاکره، تغییری اساسی پیدا کرد. ازاین‌رو طرف‌ها در مصاحبه‌های خود بعد از استانبول این جلسه را موفقیت‌آمیز توصیف کردند.