برگ‌هایی ازمحرمانه‌های مذاکرات وین

منابعی مطلع در گفتگو با Amwaj.Media درباره‌ی آنچه در وین رخ خواهد داد و مواردی که احتمالاً مطرح خواهد شد، و آنچه بر مبنای تحولات داخلی ایران می‌توان در مورد آینده حدس زد، توضیحاتی داده‌اند.

این رسانه مستقر در لندن که بر مسائل خاورمیانه متمرکز است، نوشت: منابع آگاه در تهران که خواسته‌اند نامشان فاش نشود، گزارش‌هایی را مبنی براین‌که سندی که اکنون در پایتخت اتریش در دست مذاکره است، شامل ۲۰ صفحه می‌شود، تأیید کرده‌اند.

یک منبع ارشد سیاسی ایران به شرط ناشناس ماندن به این رسانه گفت این سند ۲۰ صفحه‌ای "تا آنجا که من می‌دانم، کل توافق است"، و توضیح داد که این سند سه پیوست را شامل می‌شود.

این منبع تأکید کرد که این سه پیوست مربوط هستند به لغو تحریم‌ها و تعهدات هسته‌ای، و "آخری نیز درباره‌ی برنامه‌ی اجرایی است، که شامل ترتیبات و راستی‌آزمایی می‌شود." او همچنین در ادامه گفت ضمائم این سند نیازمند نهایی‌شدن "تصمیم کمیسیون مشترک" است. 

راستی آزمایی ۱۰ روزه

به نوشته Amwaj یک رسانه‌ی محافظه‌کار ایرانی روز ۳۰ دی به نقل از یک منبع ناشناس، مدعی شد که درباره‌ی اقدامات مربوط به راستی‌آزمایی لغو تحریم‌ها که طی ۱۰ روز غیر پیاپی انجام می‌شود، "همه‌ی طرف‌ها توافق کرده بودند."

این رسانه‌ی ایرانی در ادامه تأکید کرد که در هر روز از این ۱۰ روز، بخشی از اقدامات آمریکا برای بازگشت به پایبندی به توافق هسته‌ای انجام خواهد شد. با این حال، ایران "تا پایان مراحل راستی‌آزمایی هیچ اقدامی انجام نخواهد داد."

روز آماده‌سازی

منابع آگاه به شرط ناشناس ماندن به این رسانه گفته‌اند روندی که در رسانه‌های ایران مطرح شده مربوط به "روز آماده‌سازی" است که در سندی ۲۰ صفحه‌ای که ایران و آمریکا در وین، به طور غیرمستقیم بر سر آن مذاکره کرده‌اند.

این منبع ارشد سیاسی با امتناع از پرداختن به جزئیات گفت منظور از "روز آماده‌سازی" مجموعه‌ای از مراحل قبل از "روز راستی‌آزمایی" است.

یک منبع سیاسی ارشد دیگر از ایران، در پاسخ به سؤال این رسانه درباره‌ی طول مراحل راستی‌آزمایی، با اشاره به این‌که در مورد بیشتر گا‌م‌های مربوط به مسئله‌ی هسته‌ای توافق صورت گرفته است، گفت: "مذاکرات در مورد این موضوع ادامه دارد". با این حال و همان‌طور که مذاکره‌کنندگان ایران و آمریکا بارها در گذشته تأکید کرده‌اند، این نکته‌ی مهم را باید در نظر گرفت تا زمانی که در مورد همه چیز توافق نشود، توافقی صورت نگرفته است.

تعجیل ایران علی‌رغم رد ضرب‌الأجل‌های ساختگی

منابع آگاه در تهران با نگاهی اجمالی به چالش‌های باقی‌مانده در مورد احیای توافق هسته‌ای (برجام)، موارد مهم و کلیدی موجود در مذاکرات را مشخص کردند.

همه‌ی منابعی که این رسانه با آن‌ها صحبت کرده است، این ادعا که ایران عمداً و برای خرید زمان در مذاکرات تعلل می‌کند را رد کرده‌اند. در واقع گفته می‌شود ایران به دنبال طولانی کردن مذاکرات نیست، زیرا هرچه زودتر تحریم‌های آمریکا علیه ایران برداشته شود به نفع اقتصاد ایران است.

در عین حال، همان‌طور که منبع ارشد سیاسی دوم خاطرنشان کرد، "نباید برای به نتیجه رسیدن مذاکرات ضرب‌الاجل ساختگی تعیین کرد." این نشان می‌دهد ایران با این‌که آماده‌ی دستیابی به نتیجه است، در مواجهه با ضرب‌الاجل‌های غرب که در رسانه‌ها منعکس می‌شود، تحت فشار قرار نخواهد گرفت.

آخرین موانع: دامنه تحریم‌ها و تضمین آمریکا

ایران از دولت جو بایدن خواسته است تا به تحریم‌های اعمال شده از سوی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق آمریکا پس از خروج وی از برجام در اردیبهشت ۱۳۹۷، رسیدگی کند.

منبع ارشد سیاسی دوم می‌گوید مذاکره‌کنندگان ایرانی به ویژه خواستار آنند که "تحریم‌هایی که بر منافع اقتصادی ایران از برجام، تأثیر گذاشته‌اند، لغو شوند." بحث اصلی این است که ایران می‌گوید همه‌ی تحریم‌های دوران ترامپ باید برداشته شود، زیرا این تحریم‌ها برای این طراحی شده‌اند تا ایران مجبور شود بر سر جایگزینی برای برجام مذاکره کند. به همین دلیل است که مشاجراتی طولانی بر سر تحریم‌های غیرهسته‌ای اعمال شده از سوی دولت ترامپ وجود دارد. 

نکته‌ی آخر، اما مهم‌، این است که ایران به دنبال تضمین قطعی اقتصادی است، تا مطمئن شود ایالات متحده بار دیگر از برجام خارج نخواهد شد. ناظران و مقامات در تهران بارها به صراحت گفته‌اند که ایران نیازمند این اطمینان است تا بدون نگرانی از اقدامات تلافی‌جویانه‌ی آمریکا، نهادهای خارجی بتوانند با شرکای ایرانی همکاری کنند.

با توجه به این‌که واضح است، ارائه‌ی هرگونه تضمین از سوی بایدن ارزش محدودی دارد، هم‌اکنون رویکردی کل‌نگرانه به حمایت از برنامه‌ی هسته‌ای، تجارت و سرمایه‌گذاری ایران در برابر نقض احتمالی برجام از سوی آمریکا وجود دارد.

بیانیه سیاسی کنگره آمریکا برای حل معمای تضمین

به گزارش اکوایران، درحالیکه مذاکرات در وین برای احیای برجام به یک مقطع حساس می رسد، ایران پیشنهاد کرده است که کنگره آمریکا در مورد تعهد خود به توافق هسته ای با تهران «بیانیه سیاسی» ارائه کند، 

حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه، در مصاحبه اختصاصی با فایننشال تایمز، گفت که واشنگتن نتوانسته است به درخواست ایران برای تضمین اینکه هیچ طرفی قادر به ترک توافق نیست، پاسخ دهد. تهران همچنین می‌خواهد همه تحریم های اعمال شده توسط ترامپ لغو شود.

امیرعبداللهیان گفت: «اصولاً افکار عمومی در ایران به دلیل خروج آمریکایی‌ها از برجام نمی‌توانند سخنان یک رئیس دولت را به عنوان تضمین بپذیرند، چه رسد به آمریکا».

کارشناسان می گویند عملاً غیرممکن است که دولت بایدن تضمین‌های حقوقی مورد نیاز تهران را ارائه دهد. اما امیرعبداللهیان گفت که به مذاکره‌کنندگان ایران به طرف‌های غربی پیشنهاد کرده‌اند که «حداقل مجلس‌ها یا رؤسای مجالس آن‌ها از جمله کنگره آمریکا می‌توانند در قالب بیانیه‌ای سیاسی پایبندی خود به توافق و بازگشت به اجرای برجام را اعلام کنند».

نقش نظارتی شمخانی

به نوشته Amwal.Media یکی از جنبه‌های قابل توجه در مذاکرات برجام، ورود علنی علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران به مناقشه است.

شمخانی روز ۲۴ بهمن در توییتی نوشت گفتگوی تلفنی با علی باقری کنی، مذاکره‌کننده‌ی ارشد هسته‌ای ایران " دو گزاره" را درباره‌ی مذاکرات وین در "ذهن" او قطعی کرد؛ این‌که مذاکره‌کنندگان ایرانی "برای پیشبرد دستورالعمل منطقی و قانونی تهران" با "افزایش لحظه به لحظه‌ی سختی کار" مواجه هستند. شمخانی همچنین از "تداوم نمایش ابتکار عمل از سوی طرف‌های غربی برای فرار از تعهدات" انتقاد کرد.

یک روز بعد از آن، در ۲۵ بهمن، شمخانی نوشت مذاکرات وین "به مرحله‌ای رسیده که می‌توان در مورد نتیجه‌ی آن با قطعیت و بدون نیاز به گمانه‌زنی اعلام نظر کرد. تصمیم سیاسی آمریکا برای تحقق یا استنکاف از پذیرش الزامات شکل‌گیری توافق قابل اتکاء و پایدار بر اساس اصول پذیرفته شده در برجام، می‌‌تواند جایگزین گمانه‌زنی‌ها شود."

اظهارات شمخانی در مورد مذاکرات نشان‌دهنده‌ی بیشتر شدن نقش دبیر شورای امنیت ملی در پرونده‌ی هسته‌ای و همچنین احتمال گفتگوی مستقیم با آمریکا در آینده بر سر مسائل دیگر است.

شمخانی اخیراً به دلیل اشاره به امکان گفتگوی مستقیم با آمریکا در صورت پیشرفت در برجام، مورد انتقاد شدید تندروها قرار گرفت. اظهارات شمخانی منجر به انتقاد تند و علنی روزنامه‌ی کیهان از وی شد. 

Amwaj.Media مدعی است: علاوه بر این، گمان می‌رود که دبیر شورای عالی امنیت ملی در فروردین ماه ۱۴۰۰ در عراق با ویلیام جوزف برنز، مدیر سازمان سیا ملاقات داشته است. این دیدار با آغاز مذاکرات غیرمستقیم دولت بایدن با ایران برای احیای برجام هم‌زمان بوده است.

به ادعای این رسانه، به نظر می‌رسد افزایش نفود شمخانی به دنبال قدرت‌گرفتن متحدانش -و احتمالاً به قمیت از دست دادن برخی از تندروها، از جمله سعید جلیلی- باشد.

در سال پایانی ریاست‌جمهوری حسن روحانی، رئیس‌جمهور میانه‌رو (۱۳۹۲ تا ۱۴۰۰)، یک "منبع آگاه" مواضعی تند اتخاذ می‌کرد که به طور معمول از رسانه‌ی انگلیسی زبان پرس تی‌وی پخش می‌شد. دست کم در یک مورد، این انتقادات باعث شد که عباس عراقچی، مذاکره‌کننده‌ی ارشد ایران در آن زمان، آشکارا به این "منبع آگاه" حمله کند و بگوید قطعا این منبع، هر چه هست، «آگاه» نیست. به ادعای Amwaj.Med گفته می‌شود این منبع آگاه پیمان جبلی، رئیس وقت شبکه‌ی پرس‌تی‌وی بوده است.

پرس تی‌وی در زمان ریاست‌جمهوری روحانی و قبل از روی کار آمدن ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور محافظه‌کار ایران در مرداد ۱۴۰۰، از سوی برخی ناظران ایرانی به "مانع‌تراشی" با هدف برهم زدن مذاکرات احیای برجام متهم شد. دوره‌ی ریاست‌جمهوری روحانی بدون به نتیجه رسیدن برجام به پایان رسید و جبلی در مهرماه - با حمایت رسانه‌های وابسته به شورای عالی امنیت ملی- به ریاست صدا و سیما منصوب شد.

با توجه به اظهار نظر مکرر شمخانی درباره‌ی مذاکرات برجام، از جمله اشاره‌ی علنی او به تماس تلفنی با باقری کنی در روز ۲۵ بهمن، این رسانه از یک منبع ارشد ایرانی دیگر درباره‌ی این‌که چه کسی بر پرونده‌ی هسته‌ای در تهران نظارت می‌کند، پرسید. پاسخ صریح بود؛ "خود او است".

تمایل تهران برای توافق تا پیش از نوروز

با توجه به این‌که مذاکرات احیای برجام وارد مرحله‌ی نهایی شده است، اختلافاتی در مورد این‌که چگونه می‌توان زودتر به نتیجه رسید، وجود دارد. مقامات ایرانی تمایل دارند مذاکرات پیش از آغاز سال نوی ایرانی در فروردین ۱۴۰۱ به نتیجه برسد.اما به طور کلی به نظر می‌رسد تهران در حال حاضر سعی می‌کند از اعلام ضرب‌الاجل پرهیز کند.

در همین حال، شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار است در هفته‌های آینده برای نشست فصلی خود، تشکیل جلسه دهد. با توجه به چندین توافق لحظه آخری بین ایران و آژانس در سال گذشته به منظور جلوگیری از صدور قطعنامه علیه تهران، ایران و همکاری‌اش با نهاد ناظر سازمان ملل، در دستور کار شورای حکام قرار دارد. به نظر می‌رسد در این فصل هم همین الگو ادامه خواهد داشت.