پشت‌پرده جنجالی شدن فروش اف35 آمریکا به عربستان | بی‌توجهی ترامپ به نگرانی‌های اسرائیل
به گزارش اقتصادنیوز، روز گذشته دیدار ولیعهد عربستان محمد‌بن‌سلمان، و دونالد ترامپ در دفتر بیضی‌شکل کاخ سفید درحالی صورت گرفت که این ملاقات به نقطه عطفی در معادلات تسلیحاتی و سیاسی خاورمیانه تبدیل شده است. پس از اعلام دونالد ترامپ مبنی بر توافق بر فروش جنگنده‌های آمریکایی اف35 به عربستان، آن هم بدون اشاره به لزوم عادی‌سازی ارتباط با اسرائیل، نشان دهنده تغییرات احتمالی موازنه قدرت در منطقه است.
طرحی که شکست خورد
سی‌ان‌ان ورد در گزارشی نوشت: طرح اولیه مورد نظر واشنگتن درصدد بود تا ساختار ژئوپلیتیک خاورمیانه را دگرگون کند. در این طرح آمده بود که در صورت موافقت ریاض با عادی‌سازی ارتباط با اسرائیل که باعث تسهیل روند تعامل گسترده‌تر با کشورهای مسلمان می‌شد، این کشور یک بسته امنیتی بزرگ از سوی آمریکا دریافت کند. این بسته امنیتی شامل جنگنده‌های رادارگریز اف35 بود که از پیشرفته‌ترین هواپیماهای جنگی نسل پنجم آمریکا به‌شمار می‌آیند. در نتیجه، این اقدام پیوند راهبردی میان ریاض و واشنگتن را استحکام می‌بخشید و همچنین فصل تازه‌ای از روابط اسرائیل با عربستان گشوده می‌شد.
اما با توجه به اظهارات اخیر دونالد ترامپ پس از دیدار با ولیعهد، به نظر می‌رسد که فقط بخش تسلیحاتی این توافق در حال محقق شدن است.
ترامپ روز دوشنبه اعلام کرد که آمریکا به‌زودی فروش جنگنده‌های اف35 به عربستان را شروع خواهد کرد. او در ادامه سعودی‌ها را متحد بزرگ آمریکا خواند. در این اظهارات هیچ اشاره‌ای به اسرائیل یا بخش سیاسی معامله نشد، امری که به‌احتمال زیاد نشان‌دهنده توقف این روند حداقل برای زمان حال است.
اقتصادنیوز: عربستان خواستار دستورالعملی سریع و شفاف به‌سوی تشکیل دولت فلسطینی است؛ در غیر این صورت خبری از عادی‌سازی روابط با اسرائیل نخواهد بود.
تغییر موازنه قدرت منطقه‌ای به سود عربستان
فروش اف35 می‌تواند موازنه قدرت نیروهای نظامی در خاورمیانه را به‌شدت تغییر دهد. بر این اساس، عربستان نخستین کشور عربی است که به این جنگنده فوق‌پیشرفته دسترسی خواهد داشت. این جنگنده‌ها تاکنون تنها در اختیار اسرائیل قرار گرفته بود.
با اینکه این توافق نیازمند بررسی دولت آمریکا و نظارت کنگره است، اما دولت ترامپ طی سه سال آینده می‌تواند روند تأیید را پیش ببرد، حتی اگر با مخالفت اسرائیل مواجه شود. در این صورت، تعادل نظامی منطقه به نفع ریاض تغییر خواهد کرد.
منابع متعدد سعودی می‌گویند که ریاض موفق شده تا پرونده خرید اف35 را از پرونده عادی‌سازی روابط با اسرائیل جدا کند؛ هرچند دولت ترامپ همچنان عادی‌سازی را هدف اصلی سیاست خارجی خود می‌داند. با این‌وجود، ترامپ جز زمان‌بندی فروش، هیچ جزئیاتی از هرگونه تضمین احتمالی به اسرائیل ارائه نکرده است.
بن‌بست عادی‌سازی و اختلافات داخلی اسرائیل
پیش از شروع جنگ در غزه، دولت بایدن باور داشت که در آستانه نهایی‌کردن توافق عادی‌سازی میان عربستان و اسرائیل قرار دارد؛ اما جنگ‌طلبی و پافشاری بنیامین نتانیاهو بر رد تشکیل دولت فلسطینی این روند را از مسیر خارج کرد. حامیان راست‌افراطی او نیز اجازه نمی‌دادند که در بلندمدت نوعی از حاکمیت فلسطینی، حتی تحت محدودیت‌های امنیتی اسرائیل تشکیل شود.
در نتیجه، به‌نظر می‌رسد که ترامپ تصمیم گرفته تا به جای تمرکز بر این بخش، در بخش عملی قابل پیشبرد و فروش تسلیحات به عربستان حرکت کند، حتی بدون شرط عادی‌سازی.
پشت‌کردن ترامپ به نتانیاهو؟
به گفته نواف عبید، پژوهشگر ارشد دپارتمان مطالعات جنگ در کالج کینگ، ترامپ کاملا روشن کرد که این دو موضوع را از هم جدا کرده است و حاضر نیست به‌خاطر نتانیاهو فروش تسلیحات و اقلام نظامی را متوقف کند.
به‌استناد داده‌های مؤسسه صلح استکهلم، عربستان بزرگ‌ترین خریدار تسلیحات آمریکا طی سال‌های اخیر بوده و عبید معتقد است فروش این جنگنده‌ها در هر حالتی دیر یا زود رخ می‌داد؛ درواقع ترامپ فقط فرآیند طبیعی آن را سریع‌تر کرده است. سعودی‌ها نیز می‌گویند که عادی‌سازی را در آینده منتفی نمی‌دانند، اما این روند هیچ ارتباطی با خرید تسلیحات ندارد و به این زودی‌ها اتفاق نخواهد افتاد.
وضعیت برای اسرائیل خوب نیست
یکی از منابع امنیتی اسرائیلی گفته است که مجهز شدن عربستان به جنگنده‌های نسل پنجم برای اسرائیل به‌شدت نگران‌کننده است. او تأکید می‌کند که اسرائیل سال‌ها تلاش کرده تا هیچ کشوری در خاورمیانه توانایی‌های هوایی هم‌سطح با این رژیم را نداشته باشد، به‌ویژه در حوزه اف. 35به گفته او، این میزان از نگرانی مبالغه‌آمیز نبوده و این وضعیت واقعا برای اسرائیل خوب نیست.
چرا چنین توافقی با امارات صورت نگرفت؟
در ماه‌های پایانی دوره نخست ترامپ، آمریکا با فروش این جنگنده‌ها به امارات موافقت کرد، معامله‌ای که امارات را نخستین کشور عربی دارای این جنگنده‌ها می‌کرد. در مقابل، امارات روابط خود با اسرائیل را برقرار کرد. این قرارداد اما در دولت بایدن به دلیل نگرانی از تعمیق همکاری‌های نظامی امارات با چین لغو شد. آمریکا نمی‌خواست فناوری پیشرفته‌ترین جنگنده خود در معرض انتقال احتمالی به پکن قرار گیرد و امارات نیز حاضر نبود تا محدودیت‌های عملیاتی حاکمیتی مدنظر آمریکا را بپذیرد.
دنیل شاپیرو، سفیر پیشین آمریکا در اسرائیل می‌گوید همین نگرانی‌ها درباره روابط عربستان و چین نیز وجود دارد و ریاض باید تعهدات مشابهی را بپذیرد تا این قرارداد با منافع امنیتی آمریکا سازگار باشد.
سینتزیا بیانکو، پژوهشگر شورای روابط خارجی اروپا معتقد است که معامله عربستان با آمریکا به‌شدت برای امارات ناخوشایند است، اما ممکن است مجدد تلاش‌هایی را برای تجدیدنظر آمریکا درباره توافق با خود انجام دهد.
بی‌توجهی ترامپ به قانون کنگره
یکی دیگر از نکات حائز اهمیت در این توافق، بی‌توجهی دونالد ترامپ به قانون آمریکا است که براساس آن، آمریکا در قبال برتری کیفی نظامی اسرائیل متعهد است و باید فروش هرگونه تسلیحات پیشرفته را با این معیار بسنجد.
شاپیرو هشدار داده است که ترامپ در شتاب خود برای نهایی‌کردن یک قرارداد بزرگ تسلیحاتی با کشوری ثروتمند مثل عربستان، فرآیند بررسی را ناکافی رها کرده است، به‌خصوص به دلیل رابطه نزدیک او با رهبران خلیج فارس که حتی از رابطه‌اش با اسرائیل نیز نزدیک‌تر توصیف شده است.
انتقادها در خود اسرائیل نیز بالا گرفته است؛ رئیس پیشین ستاد ارتش این رژیم گفته است که نتانیاهو توان دفاع از منافع ملی اسرائیل را از دست داده و نتوانسته مانع چنین توافقی شود.
محاسبات اقتصادی در برابر پیامدهای ژئوپلیتیکی
به گفته مارک کنسیان، کارشناس امنیت و دفاع مرکز مطالعات راهبردی بین‌المللی، ترامپ فروش تسلیحات را بیش از آنکه مسئله‌ای سیاسی بنداند، یک مسئله اقتصادی و محاسباتی تلقی می‌کند. همین نگاه باعث شده که او بیش از رؤسای جمهور پیشین آمریکا نسبت به فروش گسترده تسلیحات تمایل داشته باشد.
با این حال، آمریکا همچنان کنترل قابل‌توجهی بر تسلیحات فروخته‌شده به عربستان خواهد داشت، زیرا بهره‌برداری از این سامانه‌ها نیازمند پشتیبانی فنی مداوم پیمانکاران آمریکایی است. این سطح از کنترل شاید نگرانی‌های واشنگتن را کاهش دهد، اما برای اسرائیل که قدیمی‌ترین و نزدیک‌ترین رابطه امنیتی را با آمریکا در خاورمیانه دارد، به‌هیچ وجه کافی نخواهد بود.
ارسال نظر