«خودکفایی گندم» با اقتصاد ایران چه کرد؟

به گزارش اقتصادنیوز، امروز خبر رسید که دولت ولادمیر پوتین به بهانه از دست دادن بازار کشورهای دیگر قصد دارد تنها به تامین نیازهای داخلی بپردازد و به نوعی سیاست خودکفایی گندم را در پیش گرفته است.

بر اساس گزارش انجمن ملی صادرات روسیه کاهش شدید قیمت‌ غلات در بازار داخلی روسیه (درکنار جلوگیری از صادرات) منجر شده است که صنعت کشاورزی روسیه به سمت ورشکستگی حرکت کند. تصمیم ولادمیر پوتین بر خودکفایی در تولید گندم حالی انجام می‌شود که ایران نیز پیش‌تر تجربه چنین کاری را داشته است.

آبان ماه سال 83 بود که در ایران جشن خودکفایی گندم برگزار شد ولی این موضوع دیری نپایید. چون در ایران به خاطر مشکلاتی مانند خشکسالی و البته تبعاتی که تلاش برای خودکفایی گندم وجود داشت، این موضوع متوقف شد.

بر اساس گزارش‌هایی تلاش برای خودکفایی گندم باعث ایجاد بحران شدیدی در بخش خوراك دام شد، چون ميل به كشت گندم به منزله خداحافظی با كشت جو بود.

از سوی دیگر نیز وضعیت به گونه‌ای پیش رفت که به واسطه افزايش تحريم‌ها آن‌قدر مبادلات تجاری سخت و گران شد كه ديگر واردات خوراك دام نیز انجام نمی‌شد. حاصل آن شد كه انبارهای خوراك دام يكی يكی خالی شدند و هر روز دام‌های بيشتری به کشتارگاه می‌رفتند.

نتیجه چنین وضعیتی آن شد که يونجه، جو، كلزا و ديگر خوراك دام و طيور در کشور کاهش یافت و گران شد که این موضوع اگر به اندازه نرخ ارز بر اقتصاد ايران تاثير نداشت، كمتر از آن هم تاثير نداشته است.

از سوی دیگر نیز به دنبال كاهش خوراك دام و طيور خيلی زود قيمت گوشت قرمز و مرغ افزايش پيدا كرد و بعد نیز قيمت تخم‌مرغ و انواع محصولات لبنی گران شد.

ولی گرانی و ایجاد شدن بحران در همین مرحله متوقفق نماند. در مرحله بعدی به دليل ارزان‌تر بودن آرد و گندم نسبت به خوراك دام و تمايل دامداران به استفاده از آرد و گندم به جای خوراك دام برای دام‌های خود، دولت تصميم گرفته گندم و آرد را برای نان را گران‌تر كند. يعنی چرخه‌ بعدی تاثير خوراك دام به نان نیز رسید.

افزايش قيمت آرد و نان، منجر به افزايش قيمت انواع شيرينی، ماكارونی، بيسكويت و اقلام ديگری که از آرد استفاده می‌كردند نیز شد.

از نگاه خیلی‌ها همگی اين اتفاقات ناشی از تصميم ایران برای خودكفايی گندم بود كه به آن نیز نرسيديم و حتی مجبور شدیم که از آمريكا هم گندم وارد كنيم.

در همین راستا محمد حسین، کریمی‌پور، رئيس پيشين کميسيون کشاورزی اتاق ايران، در گفت‌وگو با اقتصادنیوز با بازخوانی موضوع خودکفایی ایران در زمینه گندم در سال 83 بیان کرد: اگر نگاهی به ادبیات زمان برگزاری جشن خودکفایی بیندازیم متوجه می‌شویم که همان زمان نیز مدیران فنی بخش کشاورزی ما از لفظ خودکفایی استفاده نمی‌کردند بلکه آنها معتقد بودند که اتفاقی که در حوزه گندم ایران در حال وقوع است، خوداتکایی است ولی مدیران سیاسی ما آن زمان از عبارت «خود کفایی» استفاده کردند.

او همچنین بیان کرد: آن زمان هدف از به ثمر نشستن این طرح آن بود که بتوانیم در ایران با وجود محدودیت‌های خاک و آب با افزایش بهره‌وری و راندمان کار، تولید گندم را در کشور در واحد سطح افزایش دهیم و در واقع مجموع تولید را به مجموع مصرف نزدیک کنیم.

رئيس پيشين کميسيون کشاورزی اتاق ايران افزود: آن زمان خبرگان وزارت کشاورزی در نظر داشتند که در زنجیره تولید تا مصرف گندم نقاط مخاطره و ایرادات زنجیره کشف شود و برنامه جامعه‌ای که نقاط را شناسایی و درمان کند، تدوین شود.

او افزود: در این برنامه در زمینه‌های سم، بذر، کود، آگاه‌سازی کشاورزان، برنامه‌های ترویجی، تشکیل کلوپ گندم طلایی و ... برنامه‌ریزی‌هایی انجام و اجرا شد که نشان داد اگر به بهر‌ه‌وری فکر کنیم به نتیجه خواهیم رسید.

کریمی‌پور بیان کرد: ولی این برنامه ادامه‌دار نبود چون در دولت نهم و دهم مدیران مجرب کشاورزی حذف شده یا رفتند. و به جای آنها افرادی با تجارب محدود و سلیقه‌های غیرعلمی در زراعت و باغداری مشغول به کار شدند که تبعات حضور آنها نیز این بود که برنامه‌ بهره‌وری در حوزه کشاورزی و از جمله طرح گندم رها شد. به طوری که در حالی که حدود 10 سال قبل در گندم افزایش بهره‌وری در واحد سطح داشتیم ولی در پایان دولت دهم به یکی از واردکنندگان گندم در دنیا تبدیل شدیم.

او افزود: البته درباره موضوعی مانند خودکفایی، در محصولات کشاوزی، سوال من اینجاست که با توجه به وضعیت آب در ایران ، باید بررسی کنیم که آیا این به صلاح کشور است که ایران محصولاتی مانند گندم و جو را هدف قرار داده و آتش کند که به خودکفایی برسد؟ این موضوعی است که بسیاری از کارشناسان کشاورزی را تشکیک کرده است که به خاطر مشکلاتی مانند وجود اراضی خرد، منابع آب کاملا تخریب شده، بهره‌وری پایین کشاورزی در ایران، اصرار به خود کفایی در این محصولات چقدر به صلاح کشور است؟ برخی کارشناسان معتقدند که تلاش برای این موضوع به منزله زدن تیر خلاص به باقی مانده‌ آب مجروح ایران است.

کریمی‌پور بیان کرد: اصرار بر خودکفایی در محصولات کشاورزی در این وضعیت، ضداقتصاد مقاومتی است. این شرایط تلاش برای خودکفایی به منزله از بین بردن همه پتانسیل‌های موجود برای کشاورزی در داخل کشور در رزوهای قحطی و البته تحریم بیشتر است.