محصولات طرح «خوداتکایی» در چه وضعیتی قرار دارند؟
به گزارش اقتصاد نیوز، مقام معطم رهبری، بارها بر خودکفایی در محصولات اساسی بخش کشاورزی تاکید کردهاند. ایشان در دیداری که اخیرا با اعضای هیات دولت، داشتند، اظهار کردهاند: «بخش کشاورزی مهم است؛ آن چیزی که ما از وزیرجهاد و از مجموعه این وزارتخانه توقّع داریم، این است که در تولید محصولات حیاتی باید خودکفایی بهوجود بیاید؛ یعنی خودکفایی را به حرف و گپ این و آن نگاه نکنید که آقا گندم، بیرون ارزانتر است، و مانند اینها. ما باید به خودکفایی برسیم؛ در موادّ حیاتی باید به خودکفایی برسیم.»
تا خود اتکایی برنج چقدر راه است؟
در پی این اظهارات، عباس کشاورز، معاون امور زراعت وزارت جهادکشاورزی، بیان کرده است: «ما برای هشت محصول اساسی برنج، جو، گندم، حبوبات، پنبه، چغندر قند، ذرت و دانههای روغنی طرح خوداتکایی تهیه کردهایم که ضریب خوداتکایی آنها نیز در این طرحها مشخص شده است.»
یکی از محصولاتی که طرح خود اتکایی برای آن تدوین شده است، برنج است. در ایران همه ساله در حدود سه هزار تن برنج مصرف میشود، که از این میزان؛ بین 1500 تا دو هزار تن آن در کشور تولید شده و باقی آن به کشور وارد میشود.
دراین راستا، کاوه خاکسار، مدیر کل دفتر غلات و محصولات اساسی وزارت جهادکشاورزی، توضیح داده است: طرح خوداتکایی برنج آماده شده و اکنون منتظر تامین اعتبار است تا اجرای آن آغاز شود. برنج جزو هشت طرح اقتصاد مقاومتی است که بناست در برنامه ششم توسعه در دستور کار قرار گیرد و اعتبار مورد نیاز آن تامین شود.
او ادامه داد: این طرح با تمرکز در استانهای گیلان و مازندران و کاهش تدریجی سطح در سایر استانها اجرا می شود، گفت: این طرح شامل پروژههایی است که وزارت جهادکشاورزی براساس آن با ارایه طرحها و پروژهها به افزایش تولید کمک کرده و برای اجرای آنها نیز تسهیلات و حمایتهای لازم را ارایه می دهد، برای مثال روی بذر مورد نیاز یارانه به کشاورزان پرداخت میکند، ضمن اینکه حمایتهای یاد شده تنها در دو استان گیلان و مازندران انجام می گیرد.
خاکسار با بیان اینکه در طرح خوداتکایی برنج کاهش سطح زیر کشت پیش بینی شده است، اظهارداشت: ما در این طرح پروژه هایی داریم که سبب افزایش عملکرد در واحد سطح میشوند.
مصرف 4.5 میلیون تنی جو در کشور
جو یکی از محصولات کشاورزی مهم برای کشور محسوب میشود که خوراک حیوانات است و طرح خود اتکایی آن نیز در دستور کار وزرات جهادکشاورزی است.
در ایران سالانه در حدود سالانه حدود 2.5 تا 3 میلیون تن، جو تولید میکند و بسته به کسری هر سال، حدود یک تا دو میلیون تن جو وارد کشور میشود.
کاوه خاکسار در زمینه جو، به خبرگزاری مهر، توضیح داده است: اکنون طرحی تدوین شده است که در آن افزایش ضریب خوداتکایی جو در کشور در نظر گرفته شده است. به اعتقاد بنده، با اجرای طرح مذکور ما موفق میشویم نیاز کشور به واردات جو را تقریبا برطرف کنیم چون محصولی است که مورد استفاده دام قرار میگیرد، و رشد تقاضا برای آن بستگی به طرحهای افزایش تولید در امور دام دارد. با اجرای طرح مذکور نیاز کشور به واردات جو تا سال ۱۴۰۴ برطرف میشود.
وی با اشاره به اینکه تاکید وزارت جهادکشاورزی بر روی افزایش سطح زیرکشت نیست، ادامه داد: ما قصد داریم با افزایش عملکرد در واحد سطح تولید جو را بالا ببریم البته این طرح هنوز آغاز نشده است. این طرح جزو هشت طرح اقتصاد مقاومتی است که بناست در برنامه ششم توسعه در دستور کار قرار گیرد و اعتبار مورد نیاز آن تامین شود.
نیمی از ذرت مصرفی در کشور وارد میشود
ذرت نیز جزو محصولات کشاورزی مهم است که گونهای از آن (ذرت سیلویی)به مصرف انسان می رسد و گونهای از آن(ذرت علوفهای) به مصرف دام میرسد.
مصرف انواع ذرت در کشور سالیانه در حدود 6 میلیون تن است، که میزان بیشتری از آن، به عنوان علوفه صرف دام میشود. از این میزان قرسی به 3.5 میلیون تن ذرت وارد میشود.
به گفته کاوه خاکسار ما در تولید ذرت سیلویی که مصارف انسانی دارد، مشکل جدی نداریم و در تولید ذرت علوفهای باید به فکر رسیدن به خود اتکایی باشیم که در این زمینه طرح خود اتکفایی را نیز تدوین کردهایم.
مدیر کل دفتر غلات و محصولات اساسی وزارت جهادکشاورزی، در این زمینه توضیح میدهد: عملیات اجرایی طرح خوداتکایی تولید ذرت در برنامه ششم توسعه آغاز میشود و تا افق ۱۴۰۴ ادامه دارد. یکی از اهداف ما در این طرح افزایش کارایی مصرف آب است، ضمن اینکه ذرت یکی از گیاهانی است که مصرف آب زیادی دارد.
سرانه مصرف حبوبات در کشور پایین است
سرانه مصرف حبوبات هر ایرانی، سالانه 10 کیلوگرم است، این در حالیست که طبق نظر کارشناسان، این ر قم باید به 50 کیلوگرم برسد.
بنابراین با وجود اینکه امسال در ایران در حدود 220 هزار تن نخود، حدود ۲۴۰ هزارتن لوبیا و حدود ۷۳ هزار تن عدس، تولید میشود ولی این میزان کفایت نکرده و در سال گذشته قریب به 127 هزار تن عدس، 13 هزار تن نخود و 448 هزار تن انواع لوبیا به کشور وارد شده است. بنا براین فاصله قابل توجهی میان تولید و مصرف حبوبات در کشور وجود دارد.
از سوی دیگر با توجه به اینکه باید برنامهریزیهای لازم برای بالا رفتن سرانه حبوبات در کشور، انجام شود، نیاز به واردات حبوبات در کشور وجود دارد بنابراین حبوبات نیز جزو انواع محصولات کشاورزی است که طرح خوداتکایی آن تدوین شده است.
خاکسار درباره طرح افزایش ضریب خوداتکایی در حبوبات، اظهار کرده است: هدف کلی این طرح ساماندهی تولید حبوبات، خوداتکایی در تولید این محصولات و ایجاد بازار مناسب برای صادرات آنهاست. به اعتقاد ما، اگر در زمینه تولید حبوبات کار شود، امکان صادرات این محصولات برای ما ایجاد خواهد شد، ضمن اینکه در حال حاضر نیز این محصولات را صادر می کنیم اما میزان آن زیاد نیست. به طور کلی صادرات حبوبات از کشور، نسبت به واردات این محصولات کمتر است. از دیگر اهداف این طرح کاهش هزینههای تولید و رقابتی کردن تولید حبوبات نسبت به دیگر محصولات زراعی است.
مدیر کل دفتر غلات و محصولات اساسی وزارت جهادکشاورزی، در این زمینه بیان کرد: در طرح خودکفایی، پروژههای مختلفی در نظر گرفته شده است که تحقق اهداف فوق را امکان پذیر می کنند و از جمله آنها می توان به پروژه ساماندهی بذر حبوبات و همچنین پروژه تحقیقات، آموزش و ترویج اشاره کرد.
گام بزرگ در جهت خوداتکایی چغندر قند
چغندر قند نیز جزو محصولات مهم کشاورزی است که طرح رسیدن به خود اتکایی برای آن تدوین شده است.
تولید قند و شکر در دوران دولت قبل به واسطه واردات بیرویه این محصول نابود شده بود. طوریکه به گفته بهمن دانایی، رئیس انجمن تولیدکنندگان قند و شکر در مقاطعی، میزان آن به 500 هزار تن در سال رسیده بود، این در حالی است که دولت یازدهم طرح ممنوعیت واردات شکر به کشور را پیش گرفت که به واسطه آن اکنون تولیدکنندگان شکر سالانه میتوانند یک میلیون و 400 هزار تن شکر تولید کنند و نیاز به واردات شکر در کشور کاهش چشمگیری یافته است.
و در واقع اکنون از حدود سالانه دو میلیون و 400 هزار تن مصرف شکر در کشور در حدود یک میلیون و 400 هزار تن آن در داخل کشور تامین میشود که این میزان، حدود نیمی از مصرف داخلی را تشکیل میدهد.
ولی با این همه، هنوز تا خود اتکایی در شکر فاصله داریم و به نظر میرسد که برای رسیدن به خوداتکایی باید برنامریزیهای لازم صورت گیرد.
پیمان حصادی، رئیس گروه محصولات صنعتی وزارت جهاد کشاورزی، در این زمینه گفته است: ما برنامه داریم که با افزایش سطح زیر کشت، تا افق 1404 به حدود ۹ میلیون و ۷۰۰ هزار تن چغندر تولیدی برسیم.
با طرح خود اتکایی بخش عمدهای از پنبه کشور را تامین میکنیم
پنبه نیز از محصولاتی است که طرح خوداتکایی آن در دستور کار قرار گرفته است. همچنانکه اگر صنعت نساجی کشور سالانه به 120 هزار تن پنبه نیاز دلشته باشد به گفته علی مظفری رئیس هیئت مدیره اتحادیه پنبه و دانههای روغنی ایران، از این میزان 90 هزار تن آن، به کشور وارد میشود.
حسن حسینپور، معاون اداره کل پنبه دانههای روغنی و نباتات صنعتی وزارت جهاد کشاورزی درباره شرایط فعلی تولید پنبه و جزئیات طرح خوداتکایی این محصول بیان کرده است: اکنون کشت پنبه در ۱۷ استان کشور انجام میشود و سطح زیر کشت این محصول در سالجاری حدود ۷۰ هزار هکتار است.
معاون اداره کل پنبه دانههای روغنی و نباتات صنعتی وزارت جهادکشاورزی، تدوین طرح افزایش ضریب خوداتکایی پنبه را مورد اشاره قرار داد و کرده است: در این طرح پیش بینی شده است که در افق ۱۴۰۴ سطح زیر کشت پنبه به ۱۱۰ هزار هکتار، تولید وش به ۴۰۵ هزارتن و میزان پنبه محلوج به ۱۷۵ هزار تن برسد همچنین پیشبینی شده است تولید در واحد سطح از ۲.۲ تن در حال حاضر به ۳.۶ در افق ۱۴۰۴ افزایش یابد.
حسینپور، نیاز صنایع نساجی کشور به پنبه را ۱۲۰ هزار تن عنوان و اضافه کرد: ما در سال ۱۴۰۴ به تولید حدود ۱۷۵هزار تن پنبه محلوج میرسیم.
از جشن خودکفایی تا تلاش برای اتکایی
کمتر از 10 سال پیش در ایران برای خودکفایی گندم، جشنی برگزار شد. جشنی که شادیاش دیری نپایید چون در سالهای بعد ایران به یک واردکننده گندم تبدیل شد. و در ادامه این ماجرا نیز با توجه به محدودیتای کشت به جای طرح «خودکفایی»، طرح «خود اتکایی گندم» پیگیری شد.
اکنون نیز شرایط به گونهایست که در ایران سالانه حدود 11 میلیون تن گندم مصرف میشود که از این میزان حدود هشت میلیون تن آن در کشور تولید میشود و ما بقی آن به کشور وارد میشود.
بنابراین طرح خوداکتفایی گندم نیز که از محصولات مهم کشاورزی است در دستور کار وزارت جهاد کشاورزی قرار گرفته است.
اسماعیل اسفندیاری پور، مشاور وزیر و مجری طرح گندم، در این زمینه گفته است: اکنون برنامهی طرح اقتصاد مقاومتی برای گندم تا افق ۱۴۰۴، تدوین میشود که حدود دو سال است براساس این برنامه عمل میکنیم و خوشبختانه پیش بینیهای ما نیز درحال تحقق پیدا کردن است. مثلا در سال ۱۳۹۱ حدود دو میلیون و ۵۰ هزار تن گندم از کشاورزان خریداری شد و این رقم در سال ۹۲، به ۴ میلیون و ۸۰۰ هزارتن رسید.
مشاور وزیر جهادکشاورزی با بیان اینکه تولید گندم باید حفظ منابع پایه انجام شود، توضیح داد: ما اعتقاد داریم حمایت یک جانبه از تولید گندم مانند گذشته به پایداری تولید کمک نمیکند و تولید زمانی پایدار است که ما به مباحث زیربنایی آن توجه داشته باشیم. مواردی مانند آبیاری تحت فشار، استفاده صحیح از منابع آبی محدودی که در اختیار داریم و رعایت تناوب زراعی.
وی با اشاره به اینکه در طرح تدوین شده برای خوداتکایی گندم، به دنبال بالا بردن سطح مد نظر نیست، بیان کرد: و هدفمان بیشتر افزایش بهره وری و تولید در واحد سطح است، اضافه کرد: در این طرح کار اصلی را کشاورزان انجام میدهند و وظیفه وزارت جهادکشاورزی پشتیبانی و تامین تدارک است که این اقدام با همکاری خود تولیدکنندگان انجام میشود.
چقدر در موضوع دانههای روغنی میتوانیم به خودکفایی برسیم؟
طبق گفته محمد قبله، دبیر انجمن تولیدکنندگان و واردکنندگان روغن، بیش از 90 درصد دانههای روغنی که در ایران فرآوری شده و به روغن خوراکی تبدیل میشوند، وارداتی هستند.
بنابراین دانههای روغنی نیز از محصولاتی هستند که طرح خوداتکایی برای آنها تدوین شده است. پیشتر محمود حجتی، وزیرجهاد کشاورزی در این باره گفته بود: در راستای سیاستهای اقتصاد مقاومتی، طرح افزایش تولید دانه های روغنی با جدیت اجرا میشود.
وی اضافه کرد: تولید کلزا و دانه های روغنی در کشور با افزایش بهره وری، استفاده از بذر مناسب و آخرین یافته های علمی افزایش پیدا میکند.
عباس کشاورز معاون امور زراعت وزارت جهاد نیز دراین باره، بیان کرده است: در تولید دانههای روغنی تا حد زیادی میتوان به خوداتکایی دست یافت.