واشنگتن به توافق با تهران خوش بین است

ششمین دور گفت وگوهای ایران و گروه 1+5 در سال جاری میلادی با هدف بحث درباره رسیدن به یک توافق جامع بر سر برنامه انرژی هسته ای ایران 12 تیر (3 ژوئیه) آغاز شد.

ایران و کشورهای گروه موسوم به 1+5 (آمریکا، فرانسه، انگلیس، روسیه، چین و آلمان) 23 نوامبر 2013 (3 آذر 1392) به پیمانی موقت برای حل و فصل بیش از یک دهه جنجال غرب بر سر برنامه انرژی هسته ای جمهوری اسلامی دست یافتند. اجرای این توافق از 20 ژانویه (30 دی) آغاز شد و زمان آن 29 تیر (20 ژوئیه) به پایان می رسد، اما تمدید این زمان به توافق همه طرف ها برای ادامه گفت وگو بستگی دارد. موضوعی که محمد جواد ظریف با اشاره به آن متذکر می شود: این زمان تقربیا مشخص است و براساس توافق ژنو تا 24 نوامبر (سوم آذرماه) خواهد بود. فقط نیاز است که در مذاکرات به این نتیجه برسیم که به تمدید مذاکرات احتیاج داریم و اینکه روش تمدید را اعلام کنیم.

وی خاطرنشان می کند که ما نمی خواهیم مذاکراتی را تمدید کنیم که دوباره 10روز مانده به پایان مهلت برگردیم و در شرایط تنگنای زمانی مذاکره کنیم بلکه می خواهیم از الان تا پایان، زمان بندی مذاکرات تا آذرماه را طراحی کنیم که انشا الله برای رسیدن به توافق نهایی مورد استفاده قرار گیرد.

پیش از این خبرگزاری ها و رسانه های مهم غربی با استناد به منابع مختلف از احتمال تمدید مهلت مذاکرات هسته ای بین ایران و 1+5 پس از پایان موعد 20 جولای، خبر داده بودند. البته تاریخ های متعددی برای تمدید مهلت مذاکرات ذکر شده بود. در حالی که برخی منابع تمدید چند روزه مهلت مذاکرات را محتمل دانسته بودند، برخی منابع دیگر از تمدید چند ماهه و حتی 6 ماهه مهلت مذاکرات سخن به میان آوردند و حالا براساس گفته های آقای وزیر این مذاکرات برای چهار ماه دیگر تمدید می شود.

قهقرا در گردنه توافق
یکی از مهمترین نکاتی که دستیابی به توافق جامع هسته ای را با وقفه مواجه کرد، تصمیم گیری در رابطه با نحوه اجرای گام نهایی و توقف اعمال تحریم هاست. برهمین اساس دیپلمات‌های غربی پشنهاد کرده اند که به جهت آنکه در صورت حصول توافق هسته‌ای در هفته یا ماه‌های پیش رو برچیده شدن کامل شبکه در هم تنیده تحریم‌های ایران ممکن است سالها و یا حتی دو دهه طول بکشد، دولتهای غربی باید به دنبال تنظیم مرحله به مرحله برداشته شدن تحریم‌های ایران در بخش‌های مختلف باشند؛ البته این روند به شکل مکانیزه ای اعمال می شود تا در صورت عدم پایبندی ایران به تعهدات هسته‌ای خود امکان وضع مجدد آنها وجود داشته باشد. اندازه این گام‌ها متناسب با امتیازاتی خواهد بود که ایران به طرف مقابل می‌دهد.

یکی از این دیپلمات‌ها به رویترز می گوید که هر اقدام ایران با پاسخ مناسب طرف مقابل مواجه خواهد شد و تمام فرایند برداشته شدن تحریم‌ها چندین سال طول خواهد کشید. برداشته شدن تحریم‌های نفتی ایران نیز به نوع و زمانبندی اقدامات هسته‌ای ایران منوط شده است. اما برداشته شدن تحریم‌های ایران در بخش بانکی با برداشته شدن تحریم‌های دیگر بخش‌ها و برای مثال کشتیرانی هماهنگ خواهد بود تا ایران امکان بهره‌مندی از ان بخش‌ها را داشته باشد. این در حالی است که بدون دسترسی به بخش مالی و بانکی بین‌المللی، برداشته شدن دیگر تحریم‌ها چندان مفید نخواهد بود و در چنین وضعیتی، ایران اعتماد خود به طرف مقابل را از دست داده و اجرای توافق احتمالی به خطر خواهد افتاد.

تحریم های تهدید زا
در حال حاضر بیشتر شرکت‌های بین‌المللی مشتاق ورود به بازار 80 میلیونی ایرانند ولی بانک‌ها به دلیل ترس از عواقب نقش تحریم‌های ایران از چنین معاملاتی هراسان هستند. البته ممکن است که برای غلبه بر این هراس چند بانک تعیین شوند تا مسئول انجام مبادلات بانکی با ایران گردند که در برنامه کاهش تحریم‌ها بر سر ان توافق شود.

الیزابت روزنبرگ از مرکز تحقیقاتی امنیت آمریکای جدید، غلبه بر این هراس بانک‌ها را نیازمند صدور دستورالعمل‌های شفاف در این باره دانسته است.

بانک فرانسوی BNP Paribas در ابتدای ماه جاری میلادی موافقت کرد که به دلیل نقض تحریم‌های آمریکا، 9 میلیارد دلار جریمه بپردازد. چنین شرایطی باعث افزایش بی‌میلی بانک‌های غربی نسبت به معامله با ایران خواهد شد. رویترز روش گنجاندن موضوع برداشته شدن تحریم‌ها را بخش مهمی از نگارش توافق احتمالی نهایی دانسته است.

موضوع تحریم‌ها بخشی از مجموعه گسترده مسائل مرتبط با هم در توافق جامع خواهد بود و غرب آماده است به عنوان اقدامی نشان دهنده حسن نیت، در ازای کاهش جدی در فعالیت هسته‌ای ایران، بخش مهمی از تحریم‌های ایران را در ابتدای اجرای توافق کاهش دهد.

نقش کنگره آمریکا و مخالفت احتمالی آن با چنین توافقی، عاملی است که در روزهای اخیر بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. مارک دوبویتز که از وی به عنوان یکی از اصلی‌ترین طراحان تحریم‌های ایران نام برده می‌شود و از مخالفان اصلی برداشته شدن تحریم‌ها است، مدعی شده که کاهش شدید تحریم‌های ایران باعث واکنش سخت کنگره خواهد شد.

به باور کارشناسان تمدید زمان مذاکرات هسته ای و کاهش روند تحریم ها از جمله موضوعاتی است که اوباما را رودروی کنگره قرار خواهد داد. هرچند که جان کری، وزیر امورخارجه آمریکا معتقد است که مذاکرات هسته ای ایران بخشی از پروسه دیپلماسی است و دیپلماسی نیز امری زمان بر است.

وی با تاکید بر این موضوع که ما کاملاً با صراحت اعلام کرده ایم «توافق نکردن بهتر از یک توافق بد است»، خاطرنشان می کند که در یک چشم انداز واقعی برای دستیابی به یک توافق خوب ما نیاز به زمان بیشتر برای دستیابی به اهدافمان داریم.

وی با اشاره به تمدید زمان مذاکرات تا 24 نوامبر (سوم آذرماه) متذکر می شود: تا این تاریخ زمان بیشتری به ما داده می شود تا برای دستیابی به توافق جامع کار کنیم؛ ما بر این باوریم روند رو به جلویی را پیموده ایم.

تعهدی از جنس توافق
مذاکرات هسته ای ایران در حالی متوقف می شود که همه طرف های مذاکره کننده متعهد شده اند بر اساس برنامه اقدام مشترک حرکت کنند و این روند را تا چهار ماه آینده و دستیابی به توافق جامع ادامه دهند. در این مقطع زمانی هم ایران متعهد شده است گام های بیشتری در حوزه هسته ای بردارد و اجرای گام های اعلام شده در برنامه اقدام مشترک نیز بدون تغییر ادامه می یابد. علاوه براین کشورهای غربی نیز پذیرفته اند که به تعلیق تحریم های توافق شده بر اساس اقدام مشترک ادامه دهند و ایران نیز اجازه یابد که به 2.8 میلیارد دلار از دارایی های بلوکه شده خود در طول چهار ماه آینده دست پیدا کند.

البته براساس گفته های کری بخش اعظم دارایی های بلوکه شدهحاصل از فروش نفت ایران همچنان غیرقابل دسترس باقی می ماند و تحریم هایی که تعلیق نشده اند نیز در روند اجرا باقی می مانند.

جان کری در ادامه با یادآوری اظهارات افرادی که بر طبل مخالفت با گفت و گوهای هسته ای ایران می کوبند، تاکید می کند : در یک سال گذشته کمتر کسی پیش بینی می کرد که ایران به همه تعهداتش در گام اول توافق هسته ای پایبند باشد و اکنون ما به طور فعال درباره دستیابی به توافق بلند مدت جامع مذاکره می کنیم.

وی یادآور می شود: اکنون چهارماه زمان اضافه تر برای پیمودن این راه دشوار دیپلماتیک در پیش داریم. بیایید از این زمان اضافه برای فرصت های اساسی و لازم در جهت دستیابی به توافق جامع استفاده کنیم؛ توافقی که همه جهان را به یک جای امن تر تبدیل خواهد کرد.

دیدگاه خوش‌بینانه وزیرامورخارجه آمریکا نسبت به مذاکرات هسته ای ایران که دگر بار از اواخر مردادماه از سر گرفته می شود در رایزنی های گسترده هسته ای اعضای 1+5 ادامه خواهد یافت و در صورتی که طرفین مذاکره کننده پرونده هسته ای ایران بتوانند به ساز و کاری نسبت به عادی سازی وضعیت پرونده هسته ای ایران دست یابند به یکی از جنجال برانگیز ترین پرونده های سیاسی یک دهه اخیر جهان پایان داده اند.