هشدار در مورد بروز رقابت هسته ای در خاورمیانه

به گزارش اکونومیست در صحرایی و در فاصله 220 کیلومتری ابوظبی پایتخت امارات یک شرکت هسته‌ای کره‌ای در حال پایان ساخت نخستین راکتور هسته‌ای کشورهای عربی است.

این پروژه حدود 10 سال پیش در واشنگتن  کلید خورد. جایی که اماراتی‌ها یک توافق 123 که نام آن برگرفته از عبارت آورده شده در قانون کنترل صادرات هسته‌ای آمریکا است را امضا کردند. این توافق در واقع سخت‌ترین ایمنی را به ازای دریافت فناوری هسته‌ای آمریکا اعمال می کند.

زمانی که امارات در سال 2009 این توافق را امضا کرد، همچنین متعهد شد تا به دنبال غنی‌سازی اورانیوم و یا بازفرآوری سوخت هسته‌ای مصرف شده و تبدیل آن به پلوتونیوم نباشد. چراکه هر دوی این روندها می تواند به ساخت تسلیحات هسته‌ای منجر شود.

کارشناسان کنترل تسلیحات توافق 123 را استاندارد طلایی می خوانند.

اما عربستان سعودی به دنبال برنز است. این کشور برنامه بلند پروازانه‌ای را برای ساخت 16 راکتور هسته‌ای با هزینه‌ای بالغ بر 80 میلیارد دلار در نظر دارد.

ایران که رقیب منطقه‌ای عربستان محسوب می شود اکنون یک قدم جلوتر است. بحث برانگیزترین بخش توافق هسته‌ای ایران به این کشور اجازه می دهد تا به غنی‌سازی اورانیوم ادامه دهد.

ایران در سال 2015 و در توافق با قدرت‌های اروپایی موافقت کرد تا اغلب سانتریفیوژهای خود را که بیشتر برای غنی‌سازی اورانیوم از آنها استفاده می کرد، برچیند و تنها به غنی‌سازی اورانیوم با درصد بسیار پایین‌تر از آنچه برای ساخت سلاح هسته‌ای مورد نیاز است، ادامه دهد.

اما همچنان ایران فناوری غنی‌سازی را حفظ کرده است و سعودی‌ها نیز به دنبال دستیابی به این فناوری هستند.

از سویی دیگر قانونگذاران آمریکایی در واشنگتن نگران هستند. اعطای چنین توافقی  به عربستان می تواند باعث تحریک دیگر کشورها مثل امارات برای درخواست چنین شرایطی شود. این موضوع می تواند تلاشهای جهانی را برای عدم اشاعه تسلیحات هسته‌ای نیز تضعیف کند.

در واقع منتقدان توافق هسته‌ای ایران نگران هستند که برنامه غنی‌سازی عربستان سعودی تلاش‌های آنها برای اعمال محدودیت‌های شدیدتر بر ایران را ناکام بگذارد. اما دونالد ترامپ نگرانی کمتری در اینباره دارد. او دارای روابط خوبی با سعودی‌ها است و اعلام کرده است که قصد دارد تا صنعت هسته‌ای از پا افتاده آمریکا را احیا کند.

در میان پنج شرکتی که پیشنهاد ساخت پروژه هسته‌ای عربستان را پذیرفته‌اند نیز نام شرکت آمریکایی وستینگ هاوس که سال گذشته اعلام ورشکستگی کرد.

حتی برخی از منتقدان توافق پیشنهاد شده با عربستان اذعان کردند که ممکن است این موضوع بدترین گزینه ممکن نباشد چراکه به آمریکا نفوذ لازم بر برنامه هسته‌ای عربستان را می دهد. اما نام شرکای احتمالی دیگری نیز مطرح است و یکی از آنها شرکت هسته‌ای روس اتم متعلق به دولت این کشور است که اکنون به دنبال یک دیپلماسی هسته‌ای در خاورمیانه است.

در ماه دسامبر روس اتم یک توافق 21 میلیارد دلاری را برای ساخت نخستین راکتور مصر امضا کرد. همچنین با اردن نیز یک توافق 10 میلیارد دلاری را در سال 2015 امضا کردند. با وجود اختلافات میان مسکو و ریاض به خصوص در مورد سوریه، سعودی‌ها تمایل دارند تا روابط نزدیک تری با قدرت منطقه‌ای داشته باشند.

ملک سلمان برای نخستین بار در تاریخ عربستان ماه اکتبر یک سفر چهار روزه را به مسکو داشت.

با این حال انرژی هسته‌ای منافع اقتصادی قابل توجهی برای عربستان در پی نخواهد داشت. عربستان سعودی روزانه برای تامین برق مورد نیاز خود 465 هزار بشکه نفت را مصرف می کند که این مقدار 11 میلیارد دلار از درآمد سالانه عربستان را به خود اختصاص می دهد.

اما راکتورهای هسته‌ای قرار نیست حداقل تا سال 2030 فعالیت خود را آغاز کنند. پس از بهره برداری از این راکتورها آنها قادر خواهند بود تا یک ششم از 120 گیگاوات برق مورد نیاز عربستان در زمان اوج مصرف را تامین کند. در کشوری با دشت‌های پهناور منطقی‌تر به نظر می‌رسد که از گاز و انرژی خورشیدی استفاده کرد. امروز عربستان تقریبا هیچ سایت خورشیدی ندارد.

مخارج انرژی هسته‌ای با توجه به طراحی راکتورها نیز متفاوت است. حتی کارآمدترین راکتورها انرژی گران‌تری را نسبت به انرژی خورشیدی و یا گاز تامین می کند. با وجود اینکه فناوری هسته‌ای بسیار جا افتاده است اما هزینه انرژی خورشیدی هر سال کاهش می یابد.

این گزارش در انتها تاکید می کند: برای سعودی‌ها اگرچه یک برنامه هسته‌ای راهبردی برای ادامه رقابت با ایران در منطقه است. این موضوع همچنین گامی رو به جلو در اشاعه تسلیحات هسته‌ای در یکی از بی‌ثبات‌ترین مناطق جهان است.